Zacieśnianie relacji polsko‑litewskich

R2T50jyd92lxz1

Obraz przedstawia scenę chrztu Wielkiego Księstwa Litewskiego. Centralną postacią jest osoba królowej. Młoda dziewczyna z długimi, jasnymi włosami i koroną na głowie, ubrana jest w strojne, królewskie szaty. Na ramionach ma długi płaszcz, którego koniec kładzie się na ziemi niczym tren. W rękach trzyma łańcuszek z krzyżykiem. Przed królową stoją małe dzieci ubrane w białe koszulki przepasane w pasie. Dzieci układają kwiaty pod stopami królowej. Zgormadzeni tłumnie ludzie ubrani są w chłopskie odświętne stroje. Kobiety w chustach na głowie, mężczyźni w spodniach i dłuższych kamizelach założonych na białe koszule. W dolnym, prawym rogu klęcząca chłopka ubrana w różową spódnice i błękitny gorset na białą koszulę, klęcząc wita królową chlebem i solą. Przed nią na wielkiej tacy, przykrytej obrusem leży duży, mocno wypieczony, okrągły bochen chleba. Obok niego w małym pojemniczku znajduje się sól. Za królową stoją dworzanie, damy dworu i biskup z długą zdobioną laską z ślimakowato zawiniętym zakończeniem, tak zwany pastorał. Bezpośrednio przy królowej widać postać dochowanego, ubranego w zdobiony, liturgiczny ornat, trzymającego w prawej dłoni uniesione kropidło. Po jego lewej stronie stoi król, mężczyzna w średnim wieku, w koronie na głowie i zdobionych królewskich szatach. Ma uniesioną prawą rękę i podniesiony wskazujący palec. W tle widać drzewa, fragmenty krajobrazu i licznie zgromadzonych ludzi.

Od początku próby bliższej współpracy i zacieśnienia sojuszy spotykały się ze znaczną niechęcią Litwinów, związaną zarówno z oporem przed chrystianizacją, jak i z ambicjami Witolda, stryjecznego brata Jagiełły. Od lat dążył on do samodzielnej władzy w księstwie, nie wzbraniając się nawet przed układem z wrogimi Krzyżakami. Sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej po śmierci Jadwigi – zniknęła bowiem podstawa zasiadania Jagiełły na tronie polskim. Ostatecznie polscy możni zaakceptowali Władysława Jagiełłę jako samodzielnego króla Polski i powierzyli mu pełnię władzy. Również jego związki z Litwą zostały ustalone wraz z potwierdzeniem unii w 1401 r. Akceptowano wówczas odrębność państw, a także związek polityczny obu wspólnot. Pozwoliło im to wspierać się w konflikcie z wrogami, zwłaszcza z zakonem krzyżackimKrzyżacykrzyżackim.

R1bHuLXTk50nt

Obraz batalistyczny Bitwa pod Grunwaldem. Na pierwszym planie dwóch mężczyzn. Jeden klęczący, łysiejący, ubrany w czerwony długi strój dworski, zapinany od góry do dołu na rząd drobnych guzików. Przepasany skórzanym pasem w pasie, miecz wiszący u boku. Na ramionach atłasowy płaszcz spięty pod szyją ozdobną klamrą. Obok niego, stojący potężny mężczyzna z długą, kędzierzawą brodą i wąsami, w zbroi rycerskiej, na głowie ma hełm rycerski w kształcie zaokrąglonej, odwróconej misy. Lewa dłoń spoczywa na rękojeści miecza, przypiętego przy pasie, prawa ręka wskazuje na pole bitwy za nim. W tle rycerze, ubrani podobnie do dwóch kluczowych postaci. Z prawej strony widać głowę konia oraz czerwoną flagę z orłem w koronie.

Zwycięstwo w wielkiej wojnie z lat 1409–1411 i zawarcie I pokoju toruńskiego dobitnie pokazało korzyści płynące z unii. Doprowadziło to do ponownego zawarcia unii w 1413 r. w Horodle. Zgodnie z nią oba państwa miały ściśle ze sobą współpracować w zakresie polityki zagranicznej oraz nie zawiązywać sojuszów z wrogimi sobie państwami. Nadto litewskie rody (bojarzybojarbojarzy) zyskały przywilejeprzywilejprzywileje należne polskiej szlachcie.

RbnXZjXr5NqZj

Zdjęcie przedstawia porośnięty zielona trawą pagórek, na którego szczyt prowadzą murowane schodki. Na szczycie stoi wysoki, drewniany krzyż.

Pomimo problemów we wzajemnych relacjach oba państwa odsunęły od siebie śmiertelne zagrożenie ze strony Krzyżaków. Trwająca z przerwami wojna z zakonem, której początek datuje się na 1409 r., zakończyła się w 1422 r. Pokój zawarty między Polską, Wielkim Księstwem Litewskim i Krzyżakami nad jeziorem Mielno (tzw. pokój mełneński) ograniczył dotychczasową potęgę zakonu i jego ekspansywne zamiary. Dużo zyskała Litwa – Krzyżacy zrzekli się pretensji do Żmudzi. Ustanowiona wówczas granica prusko‑litewska przetrwała do 1919 r.

Prusy Królewskie i Zakonne

Ree5SfZIpUwNu1

Rysunek przedstawia piętnastowiecznych wojów. Jest to grupa ośmiu mężczyzn. Patrząc od lewej, żołnierz średniowieczny trzymający z ręku kuszę, w której naciąga cięciwę korbą. Obok niego, drugi od lewej, także kusznik z kuszą, założoną na ramię. Trzeci od lewej, to rycerz ubrany od stóp do głowy w metalową zbroję. Na zbroi ma czerwoną narzutę. Na głowie metalowy hełm w kształcie lejka. Czwarty od lewej ubrany w metalową kolczugę rycerską. Piąty od lewej w zbroi i hełmie z toporem na drewnianym trzonku. Szósty, schowany za innymi, widoczna tylko głowa ubrana w kolczugę. Siódmy od lewej rycerz średniowieczny w zbroi typu kolczuga, z nałożona na wierzch skórzana kamizelą i w skórzanych, wysokich butach, na prawym ramieniu oparta halabarda, przy pasie miecz. Ósmy mężczyzna ostatni od lewej, ubrany w długie, skórzane buty za kolana i wierzchnią kurtę z wysokim postawionym kołnierzem. Na głowie nakrycie głowy z wywiniętym przednim rondem, przy pasie wiszący miecz.

Jednak zakończenie wielkiej wojny nie złagodziło napiętych stosunków polsko‑krzyżackich, obie bowiem strony nie czuły się całkowicie usatysfakcjonowane z przyjętych postanowień. Kryzys gospodarczy, który objął państwo zakonne, a także rosnące niezadowolenie z krzyżackich rządów doprowadziły do powstania Związku Pruskiego (1440 r.) i wybuchu w 1545 r. powstania antykrzyżackiego. Panujący wówczas Kazimierz Jagiellończyk zadecydował o wydaniu aktu wcielającego Prusy do Polski, co było jedną z przyczyn wybuchu kolejnej wojny między zakonem a państwem polsko‑litewskim. Trwała ona 13 lat (1454–1466) i zakończył ją II pokój toruński. Polska odzyskała ziemię chełmińską oraz Pomorze Wschodnie, a także Warmię, Malbork i Elbląg – nazywane odtąd Prusami Królewskimi. Reszta ziem należących do zakonu, ze stolicą w Królewcu, zyskała nazwę Prus Zakonnych.

R1dhUocGQN91D

Obraz przedstawia scenę podpisania traktatu toruńskiego pomiędzy Polską, a Zakonem Krzyżackim. Król Polski siedzi na zasłoniętym zielonym suknem podwyższeniu, na którym ustawiony jest tron. Ubrany jest w szaty królewskie, płaszcz czerwony obszyty futrem z gronostajów, na szyi ozdobny łańcuch, na głowie czapka z piórem. Prawa dłoń oparta o podłokietnik tronu, w lewej trzyma berło, na którym się opiera. Wokół władcy zgromadzeni dostojnicy, doradcy i duchowni. U podnóża podwyższenia, na którym siedzi król, stoi długi stół, przykryty zielonym suknem. Przy stole od strony króla, klęczy dostojnik kościelny ubrany w czerwone szaty. Ręce złożone ma do modlitwy, oczy zwrócone do nieba. Na stole leży dokument z widocznymi kilkoma dużymi pieczęciami. Po przeciwległej stronie stołu stoją rycerze Zakonu Krzyżackiego ubrani w zbroje, z narzuconym na nie, białymi płaszczami z charakterystycznym czarnym krzyżem na plecach. Jeden z nich, stojący bezpośrednio przy stole, trzyma w ręku pióro i unosi rękę, by złożyć pod dokumentem swój podpis.

Najważniejsze wydarzenia

Najważniejsze postacie

Słownik

Słowa kluczowe

Polska w XIV–XV w., unia w Krewie, unia personalna, Krzyżacy, Władysław Jagiełło, Jagiellonowie, wielka wojna z zakonem, Związek Pruski, wojna trzynastoletnia

Bibliografia

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Wielka historia Polski, t. 1–10, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.