Przeczytaj
Zacieśnianie relacji polsko‑litewskich
Od początku próby bliższej współpracy i zacieśnienia sojuszy spotykały się ze znaczną niechęcią Litwinów, związaną zarówno z oporem przed chrystianizacją, jak i z ambicjami Witolda, stryjecznego brata Jagiełły. Od lat dążył on do samodzielnej władzy w księstwie, nie wzbraniając się nawet przed układem z wrogimi Krzyżakami. Sytuacja skomplikowała się jeszcze bardziej po śmierci Jadwigi – zniknęła bowiem podstawa zasiadania Jagiełły na tronie polskim. Ostatecznie polscy możni zaakceptowali Władysława Jagiełłę jako samodzielnego króla Polski i powierzyli mu pełnię władzy. Również jego związki z Litwą zostały ustalone wraz z potwierdzeniem unii w 1401 r. Akceptowano wówczas odrębność państw, a także związek polityczny obu wspólnot. Pozwoliło im to wspierać się w konflikcie z wrogami, zwłaszcza z zakonem krzyżackimkrzyżackim.
Zwycięstwo w wielkiej wojnie z lat 1409–1411 i zawarcie I pokoju toruńskiego dobitnie pokazało korzyści płynące z unii. Doprowadziło to do ponownego zawarcia unii w 1413 r. w Horodle. Zgodnie z nią oba państwa miały ściśle ze sobą współpracować w zakresie polityki zagranicznej oraz nie zawiązywać sojuszów z wrogimi sobie państwami. Nadto litewskie rody (bojarzybojarzy) zyskały przywilejeprzywileje należne polskiej szlachcie.
Pomimo problemów we wzajemnych relacjach oba państwa odsunęły od siebie śmiertelne zagrożenie ze strony Krzyżaków. Trwająca z przerwami wojna z zakonem, której początek datuje się na 1409 r., zakończyła się w 1422 r. Pokój zawarty między Polską, Wielkim Księstwem Litewskim i Krzyżakami nad jeziorem Mielno (tzw. pokój mełneński) ograniczył dotychczasową potęgę zakonu i jego ekspansywne zamiary. Dużo zyskała Litwa – Krzyżacy zrzekli się pretensji do Żmudzi. Ustanowiona wówczas granica prusko‑litewska przetrwała do 1919 r.
Prusy Królewskie i Zakonne
Jednak zakończenie wielkiej wojny nie złagodziło napiętych stosunków polsko‑krzyżackich, obie bowiem strony nie czuły się całkowicie usatysfakcjonowane z przyjętych postanowień. Kryzys gospodarczy, który objął państwo zakonne, a także rosnące niezadowolenie z krzyżackich rządów doprowadziły do powstania Związku Pruskiego (1440 r.) i wybuchu w 1545 r. powstania antykrzyżackiego. Panujący wówczas Kazimierz Jagiellończyk zadecydował o wydaniu aktu wcielającego Prusy do Polski, co było jedną z przyczyn wybuchu kolejnej wojny między zakonem a państwem polsko‑litewskim. Trwała ona 13 lat (1454–1466) i zakończył ją II pokój toruński. Polska odzyskała ziemię chełmińską oraz Pomorze Wschodnie, a także Warmię, Malbork i Elbląg – nazywane odtąd Prusami Królewskimi. Reszta ziem należących do zakonu, ze stolicą w Królewcu, zyskała nazwę Prus Zakonnych.
Najważniejsze wydarzenia
Najważniejsze postacie
Słownik
zakon rycerski, sprowadzony na Mazowsze przez Konrada Mazowieckiego w 1226 r., jego pełna nazwa brzmi: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie
(z łac. privilegium – prawo wyjątkowe) dokument o znaczeniu prawnym, na mocy którego nadawano specjalne uprawnienia grupie społecznej
związek kilku państw; unia personalna – związek kilku państw połączonych osobą tego samego władcy, ale z zachowaniem odrębności ustrojowych; unia realna – związek kilku państw polegający na ujednoliceniu wewnętrznym państw członkowskich
wódz, władca państwa u Litwinów, a w późniejszym czasie dziedziczny honorowy tytuł szlachecki w Wielkim Księstwie Litewskim
(ze starobułgarskiego boljarin) nazwa odnosząca się do szlachty zamieszkującej tereny wschodnie Europy
organizacja stanów pruskich założona w 1440 r., której celem była ochrona interesów; z czasem nabrała charakteru antykrzyżackiego, jej przedstawiciele zwrócili się w 1454 r. do króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o inkorporację Prus do Polski
Słowa kluczowe
Polska w XIV–XV w., unia w Krewie, unia personalna, Krzyżacy, Władysław Jagiełło, Jagiellonowie, wielka wojna z zakonem, Związek Pruski, wojna trzynastoletnia
Bibliografia
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.
Wielka historia Polski, t. 1–10, Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.
Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.