R1eV0NyYwqUsK

Obraz przedstawia dojrzałego mężczyzną o siwych, krótkich włosach i brodzie z wąsami. Ma poziome zmarszczki na twarzy. W ręku trzyma kartkę z tekstem.

Przyjmuje się, że Anaksymander żył od ok. 610 do ok. 547 r. p.n.e. i był uczniem Talesa. Cechowała go, podobnie jak jego poprzednika, wszechstronność zainteresowań. Poza filozofią zajmował się także matematyką i astronomią.
Jako pierwszy z Greków napisał prozą dzieło filozoficzne, któremu później nadano tytuł O naturze. Dzieło to czytał jeszcze Arystoteles, później jednak zaginęło.
Anaksymander jako pierwszy posłużył się określeniem archéarchéarché, oznaczającym w języku greckim początek, źródło, zasadę wszechrzeczy. Owym prapoczątkiem i prazasadą nie był któryś z tzw. żywiołów (tak jak woda u Talesa), tylko „bezkres” (ápeiron). Pojmował on ápeiron jako coś wiecznego, bezgranicznego, nieokreślonego ilościowo i jakościowo, jako coś, z czego powstało wszystko, co istnieje. Było to zarazem jakieś niezróżnicowane, jednorodne tworzywo, w którym znajdowały się doskonale wymieszane ze sobą elementy. Ponieważ ápeiron był wieczny i niezniszczalny, najprawdopodobniej filozof traktował go jako coś boskiego.

R1alv59BnIykd

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Ukazany jest jego prawy profil. Włosy mężczyzny wystają spod ronda kapelusza. Nos mężczyzny jest długi, lekko haczykowaty.

O życiu ostatniego filozofa z Miletu wiemy jeszcze mniej niż o jego poprzednikach. Urodził się być może ok. 585 r. p.n.e., a zmarł ok. 525 r p.n.e. Uważa się, iż był uczniem Anaksymandra. Anaksymenes w swoich koncepcjach filozoficznych przejął wiele od poprzedników: Talesa i Anaksymandra. Za arché uznał ponownie jeden z żywiołów – powietrze (gr. aer). Zauważa on, że powietrze jako pośredni stan skupienia łatwo przechodzi w inne stany. Gdy się zagęszcza wskutek obniżenia temperatury, wyłaniają się kolejno: wiatr, chmura, woda, ziemia, kamień. Gdy pod wpływem ciepła rozrzedza się, powstaje ogień.
Procesy zagęszczania i rozrzedzania powodują ruch powietrza. A tam, gdzie ruch (wiemy to od Talesa), tam też życie, i dalej – tam, gdzie życie, tam działająca dusza. Anaksymenes wprowadzał co prawda terminologiczne rozróżnienie między powietrzem (aer) a tchnieniem życia (pneuma), jednakże oba te pojęcia uważał za tożsame. Powietrze jest tchnieniem, które przenika świat i człowieka, podtrzymując w ten sposób funkcje życiowe. Świat i człowiek zbudowani są zatem z tego samego tworzywa, kierowani przez tę samą siłę, podlegający identycznym procesom i prawom natury.

RN9bJWUVSy056

Obraz przedstawia postać starszego mężczyzny. Jego twarz jest pociągła, widać na niej liczne zmarszczki. Mężczyzna ma siwe, falujące włosy, gęstą brodę i wąsy. Ubrany jest w długą, udrapowaną szatę. Ma zamknięte oczy i głowę opartą o ramię. Ma splecione ręce, które dotykają globus.

Heraklit, wywodzący się z Efezu, niedaleko położonego od Miletu, wyrastał z gruntu jońskiej filozofii przyrody. Warto o tym wspomnieć, ponieważ swoich poprzedników oceniał bardzo surowo. Pitagorasa uznał za przywódcę oszustów. Zasady świata upatrywał w ogniu, pojmowanym jednak nie jako pierwotne tworzywo – tu różnił się od filozofów z Miletu – lecz jako wieczne źródło naturalnych zjawisk, przemian w przyrodzie.
Zmiany w przyrodzie polegają też na tym, że odbywa się w niej ciągły naprzemienny proces umierania i ponownego rodzenia się, życie toczy nieustanną walkę ze śmiercią. Nie ma bytu, jest tylko zmiana, stawanie się. Filozoficzne pytanie o to, czy coś jest, czy nie jest, traci swoją zasadność, bowiem odpowiedź brzmi: jest i zarazem nie jest, ściślej: przechodzi z jednej rzeczy w drugą, jednego stanu w drugi, jednej jakości w drugą. Teoria powszechnej zmienności nosi nazwę wariabilizmuwariabilizmwariabilizmu.
Jest autorem myśli o rozumności świata - zarówno człowiekiem, jak i wszechświatem rządzi rozum [logoslogos[logos]. Logos przejawia się jako harmonia przeciwieństw.

Parmenides żył od ok. 515 r. do 450 r. p.n.e. Filozofia jońska głosiła, że świat jest czymś jednym, pochodzącym od arché, ale w procesie przemian stał się wielością, różnorodnością. Zachodził konflikt między jednością i wielością, trwałością i zmiennością. Parmenides był jednak przekonany, że jeśli coś jest, nie może stać się czymś innym. Dlatego też Heraklitejskie prawo zmienności, obraz świata jako rzeki jest tylko złudzeniem. To, co istnieje, nazywamy bytem, to, co nie istnieje – niebytem. Byt jest od zawsze, nie ma początku i jest wieczny. Niebytu zaś nie ma. Byt nie może stać się niebytem. Coś, co istnieje, nie może nagle przestać istnieć i stać się czymś innym. Nie ma zatem zmienności. Byt jest ciągły, nieruchomy, niezmienny, niepodzielny, niezróżnicowany. Ruch jest niemożliwy, ponieważ nie istnieje coś takiego jak próżnia, czyli wolna przestrzeń. Wyobrażał sobie filozof byt jako coś przestrzennego i materialnego, jako kulę ograniczoną w każdym kierunku. Teoria bytu Parmenidesa oparta na tautologii byt jest, a niebytu nie ma była pierwszym sformułowaniem tak zwanej ontologicznej zasady tożsamości. W odróżnieniu od jońskich filozofów przyrody opierał się na metodzie dedukcyjnejdedukcjadedukcyjnej. W epistemologii odróżnił myśl od postrzeżenia zmysłowego, utożsamiając ją z bytem: tym samym jest myśl i rzecz, której dotyczy.

RHQ5sB8A0utbI

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę. Jest łysiejący, ma krótkie włosy po bokach oraz gęstą brodę z wąsami. Ma zmarszczki na twarzy. Trzyma zapisaną kartkę.

Pitagoras żył w VI w. p.n.e. i urodził się na wyspie Samos, kolonii jońskiej. W mieście Kroton założył szkołę filozoficzno‑religijną, tzw. Związek Pitagorejski. Związek Pitagorejski w sposobie organizacji przypominał zarazem szkołę i klasztor. Jego członków obowiązywały surowe zasady obyczajowe, osobista asceza, polegająca na kontrolowaniu swojego postępowania, przeprowadzaniu codziennego rachunku sumienia, opanowywaniu namiętności i pragnień. Przystępować do związku mogły również kobiety. Podstawowym dogmatem pitagorejczyków była wiara w nieśmiertelność duszy ludzkiej oraz w metempsychozęmetempsychozametempsychozę, czyli wędrówkę dusz przez serię kolejnych wcieleń.
Pitagorejczycy jako pierwsi wyrazili przekonanie, że światem rządzą liczby. Liczba była dla nich zasadą wszelkiego bytu (arché).

R1WNT8l0eOjiQ

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę. Jest łysiejący, ma krótkie włosy po bokach oraz gęstą brodę z wąsami. Ma zmarszczki na twarzy.

Urodził się ok. 495 r. p.n.e. w sycylijskim mieście Akragas (obecnie Agrygent), zmarł w 435 r. p.n.e. Empedokles próbował doprowadzić do pogodzenia z jednej strony Heraklita, z jego teorią zmieniającej się rzeczywistości, a z drugiej Parmenidesa, zwolennika poglądu, że byt jest jeden, stały i niezmienny. Kompromisowo przyjmował, że byt jest wieczny i niezmienny, ale nie jednorodny. Zakładał bowiem istnienie czterech podstawowych wiecznych i niezmiennych składników, „korzeni wszechświata”, później przyjęła się nazwa „pierwiastków”; były to cztery żywioły świata: woda, powietrze (eter), ogień i ziemia. Z tych czterech pierwotnych elementów wskutek ich wymieszania powstają bardziej złożone rodzaje materii, które mogą podlegać procesom powstawania i rozpadu. Mieszanie się niezmiennych żywiołów zachodzi w różnych proporcjach, z czego wynikają różnice w stanie skupienia materii (stały, płynny, gazowy, ogniowy). Za proces mieszania żywiołów odpowiedzialne są dwie naturalne w przyrodzie siły: Miłość (philia) i Nienawiść (neikos), które sprawiają, że elementy przyciągają się i odpychają od siebie.

R1EXu45rl8ZKY

Ilustracja przedstawia starszego, półnagiego mężczyznę. Ma długie, siwe włosy oraz gęstą brodę z wąsami. Mężczyzna odmierza coś cyrklem na globusie

Urodził się ok. 500 r. p.n.e. w Kladzomenach nieopodal Smyrny, a więc niedaleko od Efezu i Miletu, zmarł ok. 428 r. p.n.e. w Lampsakos. W swoich poglądach Anaksagoras był bliski zarówno Parmenidesowi, gdy przyjmował, że byt jest niezmienny, i to, co jest, nie może przestać być, oraz Empedoklesowi, gdy zgadzał się z nim, że materia składa się z niezmiennych składników. W uzupełnieniu teorii tego ostatniego dodawał jednak ważną uwagę: istnieje nieskończona ilość takich składników, złożonych z nieskończonej ilości „nasion”, „zarodków”, które można dalej dzielić w nieskończoność na coraz mniejsze elementy. W każdej rzeczy znajdują się wszystkie składniki świata (czyli nieskończona ich ilość).

Powstawanie i ginięcie rzeczy polega na łączeniu się i rozdzielaniu wiecznych, niezliczonych, nieskończenie małych zarodków, zróżnicowanych jedynie jakościowo, to znaczy co do kształtu, barwy i smaku. Różnorodność rzeczy tłumaczy się tym, że zarodki rozmieszczone są w różnych proporcjach.

Oryginalność Anaksagorasa polega jednak na tym, że jako pierwszy dokonał rozróżnienia między materią a duchem pojmowanym jako intelektualna siła, czyli jako rozum. Pierwotna materia, składająca się z nieskończonej i biernej mieszaniny zarodków, została wprawiona w ruch przez rozum (nous), w wyniku jego działania z chaosu wyłonił się kosmos. Światem rządzi zatem rozum. Można by zasadnie zapytać: czy taki rozum różni się czymś od Heraklitejskiego logosu? Różnica polega na tym, że nous w przeciwieństwie do logosu jest siłą działającą poza i ponad przyrodą, niezależnie i samodzielnie. Było to więc zerwanie z koncepcją hylozoizmu.

R1NUcXDnk01AH

Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę. Jest łysiejący, ma krótkie włosy po bokach oraz gęstą brodę z wąsami. Ma głębokie zmarszczki na twarzy.

Urodził się ok. 470 lub 460 r. p.n.e. w Abderze, a zmarł ok. 400 r. p.n.e. Filozof z Abdery wychodził od założenia Parmenidesa o niezmiennym bycie oraz przeświadczenia, że teorie naukowe nie mogą rozmijać się z doświadczeniem. A zmysły zaświadczają o ruchu i wielości rzeczy. I tu pojawia się jego oryginalna, choć zainicjowana przez Leukipposa, atomistycznaatomatomistyczna teoria materii. Jego zdaniem materia składa się z atomów (gr. atomos – niepodzielny), czyli małych, niezmiennych, niewidzialnych, choć różnej wielkości i ciężaru, cząsteczek. Od pierwiastków Empedoklesa różnią się tym, że nie posiadają cech jakościowych, tylko ilościowe, to właśnie z ich połączenia tworzą się żywioły i wszelkie inne rzeczy. Od zarodków Anaksagorasa odróżniało je to, że choć nieskończenie liczne, to jednak były cząstkami niepodzielnymi. Między sobą zaś różniły się atomy jak litery kształtem (A i N), porządkiem (AN i NA) i położeniem (N i Z). Ich odwieczną właściwością jest ruch, poruszają się w próżni (kenon), czyli niebycie, zderzając się ze sobą, odbijając i łącząc się ze sobą. Łączą się za pomocą różnego rodzaju haczyków, widełek, rozmieszczonych na ich powierzchni. Odwołując się do tej teorii, tłumaczył Demokryt wszystkie właściwości rzeczy. W tym sensie był monistąmonizmmonistą materialistycznym.