Działalność akumulacyjna Morza Bałtyckiego objawia się przede wszystkim w tworzeniu form, z których zbudowane jest jego niskie, południowe wybrzeże, nazywane mierzejowo‑zalewowym. Formy te, zbudowane z piasków, powstają 
w wyniku akumulacyjnej działalności fal i prądów przybrzeżnychprąd przybrzeżnyprądów przybrzeżnych. Należą do nich:

• mierzejemierzejamierzeje,

• plaże, które mogą występować zarówno wzdłuż wydm przednich na brzegu niskim, jak i klifów na brzegu wysokim,

• wały burzowe, zalewane w czasie sztormów,

• wały podwodne (rewy),

• kosy, czyli długie, wąskie, lekko wynurzone wały, które następnie mogą przekształcić się w mierzeję.

Materiał piaszczysty pochodzi z niszczenia brzegów bądź z dna morskiego. Formy akumulacyjne można podzielić na cztery grupy:

• formy przystające – piaszczyste wały brzegowe deponowane w strefie granicznej, w wyniku falowania pomiędzy brzegiem dolnym niższym a wyższym;

• formy swobodne – połączone jednym końcem z brzegiem, czyli mierzeje o charakterze półwyspów, np. Półwysep Helski;

• formy zamykające, czyli mierzeje (bariery lądowe) oddzielające wody lagunowych jezior przybrzeżnych od wód morskich, np. Mierzeja Łebska;

• formy oddalone, czyli rewy, w tym Rewa Mew – wał piaszczysty oddzielający Zatokę Gdańską od Zatoki Puckiej.

Morze Bałtyckie to duży basen sedymentacyjny,basen sedymentacyjnybasen sedymentacyjny, na dnie którego akumulowane są osady denne pochodzące z niszczenia brzegów oraz transportowane przez uchodzące do niego rzeki. Typ osadów dennych zależy od materiału źródłowego oraz procesów sedymentacji zależnych od odległości od brzegu i głębokości. Nieopodal brzegu, w relatywnie płytkich wodach tzw. strefy litoralnejstrefa litoralna, litoral, strefa przybrzeżnastrefy litoralnej, osadza się gruby materiał skalny. W efekcie powstają osady żwirowe i piaszczyste, które w dłuższym okresie ulegają scementowaniu przez węglan wapnia lub materiał drobnoklastyczny (pyły i iły), w efekcie czego powstają zlepieńce i piaskowce. W płytkich wodach strefy litoralnej gromadzą się także obumarłe szczątki zwierzęce, tworząc wapienie i margle. Wraz ze wzrostem odległości od brzegu rośnie także głębokość wody i gromadzone są wówczas coraz drobniejsze cząstki mineralne. W strefie głębokowodnej, zwanej pelagialnąstrefa pelagialna, pelagial pelagialną, powstają muły i iły, które po scementowaniu tworzą mułowce i iłowce. Materiałem tworzącym te osady są bardzo drobne cząstki mineralne pochodzące z niszczenia brzegów i przytransportowane przez rzeki oraz pyły atmosferyczne i kosmiczne.

R1VUyPn1XpG4d

Schemat przedstawia podział strefy brzegowej wybrzeża wysokiego i wybrzeża niskiego Morza Bałtyckiego według Rudowskiego. Po lewej stronie oznaczony jest ląd. W przypadku wybrzeża wysokiego ląd położony jest wysoko nad taflą morza, z kolei w przypadku niskiego na poziomie zbliżonym do poziomu morza. Strefa wiatru obejmuje nadbrzeże oraz brzeg górny. Nadbrzeże przy wybrzeżu wysokim kończy się w miejscu gdzie kończy się klif, przy niskim w miejscu zakończenia wydmy przedniej. Brzeg górny to z kolei w obu przypadkach plaża sztormowa. Brzeg górny kończy się on linią napływu - jest to miejsce gdzie jest maksymalny napływ wody. Brzeg dolny dzieli się na wyższy i niższy. W skład wyższego wchodzi laguna oraz bliżej wody wał brzegowy. Brzeg wyższy się kończy linią wody. W tym miejscu jest linia brzegowa, która kończy się maksymalnym spływem. Brzeg dolny należy do strefy potoku przyboju. Kolejną strefą jest przybrzeże. Dzieli się na przybrzeże płytsze – wewnętrzne oraz głębsze – zewnętrzne. To pierwsze należy do strefy przekształcania fal. W płytszym zewnętrznym dno dzieli się na rów – wgłębienia, osuch – wzniesienie ze stokiem, rzyka – lekkie wgłębienie oraz drugą rewę. Są to rewy wewnętrzne. Dno obszarze przybrzeża stopniowo się obniża. Rewy w przybrzeżu płytszym to rewy wewnętrzne. Z kolei w przybrzeżu zewnętrznym to rewy zewnętrzne, do której należy rewa szorowa. Za przybrzeżem wewnętrznym występuje morze. Te dwie strefy należą do strefy fal otwartego morza, z kolei nabrzeże, brzeg i przybrzeża do strefy brzegowej. Dno w obszarze morza to szor, inaczej głębia.

W wyniku działalności prądów przybrzeżnych materiał niesiony przez siłę wód płynących akumuluje się na załamaniach linii brzegowych. Postępująca akumulacja prowadzi do powstawania kos, a następnie mierzei, które nieustannie narastają, co finalnie prowadzi do zamknięcia się zatoki i powstania jeziora przybrzeżnego. Przykładami jezior przybrzeżnych nad Morzem Bałtyckim są Jamno i Łebsko.

RNwTpv6oXwf2B

Schemat przedstawia szkic geomorfoliczny zachodniego wybrzeża Zatoki Gdańskiej według Subotowicza. Czarną, grubszą kreską oznaczono granicę między lądem a morzem. Przy brzegach znajdują się zakreskowane pola. Są to litograficzne platformy abrazyjne, pochodzące z okresu Morza Litorynowego. W okolicach Gdańska znajduje się tego typu platforma, przy niej znajdują się na brzegu klify - Gdyński i Orłowski. Wzdłuż klifów przebiega przeważający kierunek prądu morskiego oznaczony strzałkami biegnący równolegle wzdłuż morza. Na lądzie przy brzegu występuje przy klifach Kępa Redłowska, a otacza ją Obniżenie Redłowskie. Bliżej zatoki Puckiej za Gdynią jest platforma zwana Cyplem Mechelińskim. Występuje tam też klif martwy – Mecheliński. Dalej do morza wpada rzeka Reda. Od jej doliny odchodzi Meander Kaszubski. Od Cypla Mechelińskiego czarnymi strzałkami oznaczony jest przeważający kierunek prądu morskiego. Podąża on w kierunku półwyspu Helskiego wzdłuż Rewy Mew znajdującej się pośrodku zatoki. Oddziela on Zatokę Gdańską od Puckiej. Za prądem na wysokości Rewy jest Cypel Rewski. Jest to fragment terenu wysunięty w głąb zatoki. Na wysokości Zatoki Puckiej do niej wpada rzeka Gizdepka. W tamtym miejscu tworzą się klify martwe. Bardziej na południu jest Klif Osłoniński i Cypel Osłoniński, a  na północ – Pucki. Wzdłuż Klifu Osłonińskiego stworzyła się niewielka platforma. Za Klifem Puckim do Zatoki Puckiej wpada rzeka Płutnica. Jej dolina prowadzi do Równiny Błot Przymorskich. Z kolei przy Zatoce Płuckiej za ujściem rzeki Płutnicy znajduje się Cypel i Klif Gnieździewski. Dalej zaczyna się już Mierzeja Helska - wąski pas terenu wysuniętego w głąb morza utworzony przez materiał transportowany prądami morskimi. Oddziela on pełne Morze Bałtyckie od Zatoki Gdańskiej oraz Puckiej. Bardziej na północ, po drugiej stronie Mierzei znajduje się Morze Bałtyckie. Od lądu wzdłuż mierzei przebiega kierunek prądu morskiego. Za mierzeją wzdłuż Rozewia zaczynają się klify. Są to w większości klify aktywne, jednak zdarzają się klify martwe. Wśród nich wyróżnia się klif jastrzębski oraz rozewski. Jest pomiędzy nimi również Przylądek Rozewski. W miejscu tym znajduje się też platforma. Za Rozewiem w kierunku zachodnim na lądzie zaznaczony jest owalny kształt – Ostaniec Ostrowa, a poniżej Równina Błot Przymorskich. W głąb lądu, poniżej Kępy Puckiej zaznaczona jest Wysoczyzna Żarnowiecka, a poniżej Obniżenia Redłowskiego w głąb lądu Wysoczyzna Pojezierza Kaszubskiego.

RC1Gk6Xdp1Olj

Zdjęcie satelitarne przedstawia Mierzeję Łebską. W centralnej jego części widoczne jest jezioro Łebsko. Z trzech stron otoczone jest stałym lądem. Od północnej strony od morza oddziela go Mierzeja Łebska. Jest to cienki pas terenu zbudowany z piasku i porośnięty lasami. Od mierzei na północ jest Morze Bałtyckie. Po prawej stronie jeziora, bezpośrednio nad brzegiem morza znajduje się miasto Łeba. Na zachodnim brzegu jeziora oznaczony jest Słowiński Park Narodowy oraz miejscowości: Kluki, Czołpino, Smołdziński Las, Smołdzino i Żelazo. Od południa jeziora zaznaczone są miejscowości Izbica, Gać, a od wschodu Nowęcin, Szczenurze, Łebieniec, Żarnowska, Krakulice, Podroże, Charbrowo i Wicko.

Słownik