Przeczytaj
Czym jest demokracja wewnętrzna?
Pierwszy rozdział ustawy o partiach politycznych rozpoczyna artykuł zawierający definicję partii politycznej, według której jest ona:
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych(…) dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.
Trybunał Konstytucyjny, opierając się na przepisach Konstytucji RP, wyraził pogląd, iż partia powinna oprzeć swoją organizację wewnętrzną, członkostwo i strukturę na zasadach równości i dobrowolności, a więc na normach demokratycznych. Partia, aby nie narazić się na zarzut sprzeczności jej celów z konstytucją, powinna w statucie lub innym dokumencie sformułować cel swojego istnienia w obszarze wpływu na kształtowanie polityki państwa. Sam cel oraz określone na jego realizację środki działania powinny być demokratyczne. W rezultacie można uznać, że postulat „demokratycznych metod” odnosi się nie tylko do działalności „zewnętrznej” partii, a więc głównie do sfery jej aktywności politycznej, ale również działalności „wewnętrznej”, stosującej się do jej struktury i zasad członkostwa.
Czy partia musi startować w wyborach?
Cel określony w ustawie, nie nakłada na partię obowiązku uczestniczenia w wyborach. Analogicznie zasady działania partii nie muszą być rozumiane jako udział w wyborach.
Uczestnictwo w wyborach nie jest niezbędnym warunkiem utrzymania statusu jako partii. Jednak nieobecność ugrupowania w elekcji do parlamentu skutkuje brakiem możliwości otrzymania dotacji celowej i dotacji podmiotowej. Cel oraz zasady działania powinny być określone w statucie partii, ponieważ jest to obligatoryjny element jego treści. Kształtując swoje cele i zasady działania, partie ponoszą współodpowiedzialność za kształtowanie kultury politycznej zarówno obywateli, jak i państwa.
W marcu 2021 r. 87 partii było wpisanych przez Sąd Okręgowy w Warszawie do ewidencji partii politycznych. Nazwy ilu polskich partii potrafisz wymienić?
Członkowstwo
Zgodnie z art. 2 Ustawy o partiach politycznych, do partii mogą należeć jedynie osoby, które ukończyły 18 lat. Członkami partii nie mogą być osoby nieposiadające obywatelstwa polskiego. Takie unormowanie wyklucza możliwość przystąpienia do partii cudzoziemcom o określonej przynależności państwowej oraz bezpaństwowcom. W myśl ustawy członkami partii mogą zostać tylko osoby fizyczne, jednocześnie uniemożliwia ona uczestnictwo w strukturach partii osobom prawnym, jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej.
Kto nie może być członkiem partii?
Art. 2 ust. 2 określa ogólną normę, iż o zakazie przynależności do partii politycznych, co w istocie sprowadza się do wymogu apartyjności określonych osób, stanowią odrębne ustawy. Wiąże się z tym zakaz prowadzenia działalności politycznej oraz określonej działalności publicznej. Obok wymienionych ograniczeń można napotkać w ustawodawstwie np. zawieszenie członkostwa lub działalności w partii przez osobę wykonującą określoną funkcję.
Wymóg apartyjności urzędów w Polsce
Obowiązek zawieszenia członkostwa w partii dotyczy żołnierzy w okresie odbywania czynnej służby wojskowej, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Wymóg zawieszenia działalności w partii dotyczy natomiast członków Rady Polityki Pieniężnej.
Ustawodawca podtrzymał w mocy zakaz posiadania przez partie jednostek organizacyjnych w zakładach pracy. Jednak zapis ten nie stanowi, iż nie mogą tam istnieć żadne „powiązania” z partiami politycznymi. Artykuł ten nie zakazuje pracownikom członkostwa w partii oraz wyrażania przez nich swoich poglądów politycznych. Niefunkcjonowanie partii w zakładach pracy odnosi się głównie do braku możliwości pomocy finansowej (materialnej) ze strony zakładu dla partii. Partia nie powinna naruszać także regulaminu pracy i funkcjonowania zakładu. W ten sposób ustawodawca wyraził depolityzację sfery ekonomicznej i zwrócił uwagę, że partie powinny opierać się przede wszystkim na więzach terytorialnych, co przyczynia się do rozwoju partii typu parlamentarnego, bez względu na ich program politycznyprogram polityczny.
Struktura i statut
Artykuł 8 ustawy określa, iż partie kształtują swoją strukturę oraz działanie zgodnie z zasadami demokracji. Zapis ten nasuwa wniosek o wkraczanie ustawy w wewnętrzne zasady działania partii. W szczególności wprowadzając wymagania:
zgodności struktur i zasad działania partii z zasadami demokracji;
jawności struktur;
powołania organów partii w drodze wyborów;
podejmowania uchwał większością głosów.
Ustawodawca, regulując w ten sposób kwestie struktury i zasad działania, pozbawił partie pełnej swobody w określeniu wewnętrznej organizacji oraz reguł swojego funkcjonowania. Kwestie struktury i zasad działania partii reguluje statut, który powinien być uchwalony przez zgromadzenie ogólne członków partii lub zgromadzenie ich demokratycznie wybranych przedstawicieli (art. 9 ust. 2).
Artykuł 9 ust. 1 precyzuje elementy, jakie powinien zawierać statut. Są to:
nazwa, skrót nazwy i siedziba partii;
sposób nabywania i utraty członkostwa;
prawa i obowiązki członków;
organy partii, w tym te reprezentujące ją na zewnątrz oraz uprawnione do zaciągania zobowiązań majątkowych, ich kompetencje oraz czas trwania ich kadencji;
tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów;
sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskania środków finansowych oraz sporządzania i zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii;
zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii;
zasady dokonywania zmian statutu;
sposób rozwiązania partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami.
Słownik
w polityce współistnienie w obrębie władzy wykonawczej – rządu i prezydenta – pochodzących z przeciwnych obozów politycznych
uprawnienie rządzących do podejmowania decyzji w imieniu lub wobec rządzonych
ugrupowanie lub grupa ugrupowań, w szczególności partii politycznych, które dążą do przejęcia lub zmiany władzy w państwie
zbiór celów i zamierzeń partii i ruchów społecznych, organów władzy i administracji państwowej oraz jednostek i grup społecznych, które chcą zdobyć władzę lub uzyskać na nią wpływ