Robert Nozick Państwo minimalne i ultraminimalne

Państwo z klasycznej teorii liberalnej, państwo „stróż nocny”: ograniczone do funkcji obrony wszystkich swych obywateli przed przemocą, kradzieżą i oszustwem oraz do gwarantowania umów i tak dalej wydaje się być redystrybutywne. Możemy sobie wyobrazić co najmniej jeden taki układ społeczny będący czymś pośrednim między schematem prywatnych stowarzyszeń obronnych a państwem stróżem nocnym. A ponieważ państwo to często bywa nazywane państwem minimalnym, ten inny układ społeczny będziemy nazywali państwem ultraminimalnym. Państwo ultraminimalne zachowuje monopol na używanie siły z wyjątkiem tej, która jest niezbędna do bezpośredniej samoobrony, a zatem wyklucza indywidualny (lub grupowy) odwet za zło i wymierzanie zadośćuczynienia. Jednakże ochronę i usługi polegające na egzekwowaniu prawa zapewnia tylko tym, którzy wykupią odpowiednie polisy. Ludzie, którzy nie wykupują od monopolu polisy ochronnej, nie są objęci ochroną. Państwo minimalne (stróż nocny) jest tożsame z państwem ultraminimalnym uzupełnionym o (wyraźnie redystrybutywną) friedmanowską koncepcję bonów finansowanych z dochodów podatkowych. Zgodnie z tą koncepcją wszyscy ludzie (albo niektórzy - na przykład potrzebujący otrzymują opłacone z podatkow bony, które mogą wykorzystać jedynie na zakup polisy ochronnej od państwa ultraminimalnego.

Poniewaz państwo‑stróż nocny wydaje się być redystrybutywne w zakresie, w jakim zmusza pewnych ludzi do płacenia za ochronę innych, jego rzecznicy musza wyjaśnić, dlaczego właśnie ta redystrybutywna funkcja panstwa jest tu wyjątkiem. Jeśli jakaś redystrybucja jest uprawomocniona w celu ochrony wszystkich, dlaczego zatem redystrybucja nie jest w równym stopniu uprawomocniona dla realizacji innych atrakcyjnych i pożądanych celów? Jakie racjonalne uzasadnienie w szczególny sposob wyodrębnia usługi ochronne jako jedyny przedmiot prawomocnych działań redystrybutywnych? Kiedy już się znajdzie takie uzasadnienie, może się okazać, że owo zapewnianie usług ochronnych nie jest redystrybutywne. Dokładniej, termin „redystrybutywny” dotyczy raczej typów uzasadnień dla danego układu, niż samego układu. Posługując się elipsą możemy nazywać jakis układ „redystrybutywnym”, jeśli jego główne (jedynie możliwe) konstytutywne uzasadnienia same mają naturę redysuybutywną. (Podobnie z funkcjami „patemalistycznyini”.) Znalezienie niezbędnych uzasadnień nieredystrybutywnych skłoniłoby nas do porzucenia owej etykietki. To, czy o instytucji biorącej pieniądze od jednych i dającej je innym mówimy, że jest redystrybutywna, będzie zależało od tego, dlaczego myślimy, że tak jest. Zwracanie ukradzionych pieniędzy lub czynienie zadość za pogwałcone prawa nie są uzasadnieniami redystrybutywnymi. Do tej pory mowiłem o państwie‑stróżu nocnym, że wydaje się redystrybutywne, a to w celu, by pozostawić otwartą możliwosć znalezienia nieredysuybutywnych typów uzasadnień, które usprawiedliwiałyby zapewnianie przez jednych ludzi usług ochronnych drugim. Zwolennik państwa ultraminimalnego zdaje się zajmować stanowisko niespójne, nawet jeżeli uda mu się uniknąć kwestii tego, co sprawia; ze jedynie ochrona nadaje się do redystrybucji. Wielce zatroskany ochroną praw przed pogwałceniem, z tego czyni jedyną uprawomocnioną funkcję państwa i protestuje, że wszystkie inne są nie‑prawomocne, ponieważ same zakładają gwałcenie praw. Skoro ochronie i niegwałceniu praw przyznaje on tak wywyższone miejsce, to jak może popierać państwo ultraminimalne, które, jak się zdaje, pozostawia prawa niektórych osób bez ochrony albo chroni ie źle?

cyt1 Źródło: Robert Nozick, Państwo minimalne i ultraminimalne.

Pierre Joseph Proudhon Co to jest własność?

Gdybym miał odpowiedzieć na pytanie: czym jest niewolnictwo? i gdybym odpowiedział na nie jednym słowem: jest morderstwem – myśl moja byłaby od razu zrozumiana. Nie potrzebowałbym wygłaszać długiej mowy, aby wykazać, że władza, która odbiera człowiekowi myśl, wolę, osobowość, jest władzą nad jego życiem i śmiercią, i że uczynić z człowieka niewolnika jest tym samym, co zamordować go. Dlaczego więc nie mógłbym na to drugie pytanie: co to jest własność? odpowiedzieć podobnie: własność jest kradzieżą. Dlaczego w tym wypadku nie miałbym mieć pewności, że nie zostanę zrozumiany, skoro to drugie twierdzenie jest tylko przekształceniem pierwszego?
Podejmuję rozprawę o samej zasadzie naszych rządów i instytucji, o własności – mam prawo do tego: mogę pomylić się w konkluzji, która wyniknie z moich badań – mam prawo: podoba mi się umieścić ostatnią myśl mojej książki na początku – zawsze mam do tego prawo.
Ten i ów pisarz poucza, że własność jest prawem obywatela, zrodzonym z zajęcia przedmiotu i usankcjonowanym przez ustawę, inny utrzymuje, że jest to prawo naturalne, mające swe źródło w pracy: i oto obydwie te teorie, które wydają się tak przeciwstawne, znajdują poparcie i uznanie.
Moim zdaniem ani praca, ani zajęcie przedmiotu, ani ustawa nie mogą stworzyć własności: własność jest skutkiem bez przyczyny. Czy zasługuje na naganę?
Jaki szmer się podnosi!
– Własność jest kradzieżą! Oto dzwon alarmowy ’93 roku! Oto zapowiedź rewolucji... – Uspokój się czytelniku: nie jestem bynajmniej zarzewiem niezgody, nie jestem podżegaczem do buntu. Uprzedzam tylko historię o kilka dni: wykładam prawdę, której ujawnienie daremnie próbujemy powstrzymać, piszę przedmowę do naszej przyszłej konstytucji. Jeśli uprzedzenia pozwolą nam zrozumieć tę definicję, która wydaje się bluźnierstwem – własność to kradzież – będzie ona jak ostrze piorunu: lecz ileż przesądów przeciwstawia się temu... Filozofia nie zmieni niestety biegu wydarzeń! Przeznaczenie spełni się niezależnie od proroctwa. A swoją drogą, czy nie powinna dokonać się sprawiedliwość, czy nie powinna zakończyć się nasza edukacja?

prud Źródło: Pierre Joseph Proudhon, Co to jest własność?, Zielona Góra 1997, s. 2.