Podobnie jak w przypadku funkcji wewnętrznej, również na funkcję zewnętrzną składają się różne obszary działania państwapaństwopaństwa. Przedstawia je poniższy schemat.

RoBWaFQJ9lv24
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapewnienie bezpieczeństwa to tylko jedno z zadań państwa w jego relacjach międzynarodowych. W ramach funkcji zewnętrznej państwo podejmuje również działania mające na celu rozwój relacji międzyludzkich, przepływ ludzi i kapitału, rozwiązywanie konfliktów międzyludzkich z wzajemnym poszanowaniem praw i interesów.

Przyjrzyjmy się poszczególnym obszarom funkcji zewnętrznej i sposobom ich realizacji.

Bezpieczeństwo państwa

RYKJAjkhsMDSQ1
Zdjęcie przedstawia działania grupy żołnierzy w terenie. Pięciu żołnierzu biegnie przez piaszczysty teren. W tle widoczna jest kolejna grupa żołnierzy. 1. Podejmując działania na rzecz bezpieczeństwa kraju, współczesne państwa utrzymują armię i podpisują umowy międzynarodowe o charakterze militarnym. Myśląc o państwach współczesnych, musimy jednak zredefiniować istotę i cele istniejących organizacji militarnych. Oczywiście utrzymanie armii, przemysłu wojennego czy zakupy nowoczesnych form uzbrojenia wpływają na poczucie bezpieczeństwa obywateli, ale tak naprawdę ich celem jest zapobieganie wojnom, a nie ich prowadzenie. Wojna w dzisiejszym świecie jest absolutnie nieprzewidywalna. Tak, jeśli chodzi o sposób prowadzenia konfliktu (np. wojna hybrydowa na Ukrainie), jak i tym bardziej, jeśli chodzi o jej rezultat. W okresie zimnowojennym istniała tzw. równowaga strachu . Dwie strony konfliktu w podzielonym przez ideologię świecie dysponowały bronią jądrową. Ludzie wiedzieli, jakie będą skutki jej użycia i dlatego żaden z przywódców supermocarstw nie chciał wziąć na siebie odpowiedzialności za zniszczenie świata., 2. Współcześnie nie ma jednoznacznego podziału na dwa bloki militarne, ład międzynarodowy jest nieustabilizowany i nie wszyscy pamiętają o zagrożeniu bronią jądrową. Jednak stała się ona bardziej niebezpieczna, ponieważ nie wiadomo, które z państw nią dysponują, nie mówiąc już o możliwości wykorzystania jej przez organizacje terrorystyczne. W takiej sytuacji współpraca międzynarodowa mająca na celu kontrolę nad wydobyciem i wykorzystaniem pierwiastków radioaktywnych jest niezwykle istotna dla globalnego bezpieczeństwa. Z drugiej strony każdy konflikt zbrojny może doprowadzić do użycia broni jądrowej. Współczesne państwa są odpowiedzialne za to, by, tak budować sojusze militarne, aby minimalizować zagrożenie. Jednym z najważniejszych działań realizujących tę funkcję jest podpisywanie traktatów obronnych., 3. Bezpieczeństwo zewnętrzne we współczesnym świecie to także zagrożenie terroryzmem. Terroryzm jako metoda walki politycznej pojawił się w XIX wieku, ale najbardziej rozwinął się w II połowie wieku XX. Obecnie najczęściej słyszymy o terroryzmie islamskim, ale przecież równie ważne były ataki terrorystyczne organizacji skrajnie lewicowych i skrajnie prawicowych oraz ruchów niepodległościowych, które funkcjonowały w Europie w II połowie XX wieku. Ten rodzaj zagrożenia wymusił na państwach wypracowanie nowych form współpracy, mniej oficjalnych. Najczęściej jest to współpraca wywiadów i służb specjalnych. Jej celem jest zapobiegania zamachom i wzajemne informowanie się o zagrożeniach. Nie tylko wojsko jest zaangażowane w zapewnienie bezpieczeństw zewnętrznego obywatelom., 4. Dziś należy się obawiać nie tylko konfliktów zbrojnych. Coraz częściej mówi się o zagrożeniach środowiskowych i zmianach klimatu. Te zagrożenia są trudne do przewidzenia, ale na co dzień widzimy ich skutki. Stąd też w ramach realizacji funkcji zewnętrznej państwo powinno uczestniczyć w rozmowach i układach międzynarodowych mających na celu ograniczenie zmian środowiskowych i ich wpływu na codzienne życie obywateli. Ten obszar łączy funkcję wewnętrzna i zewnętrzną. Trudno realizować własną politykę klimatyczną, gdy terytorium jest podtruwane przez sąsiadów. Zmiany klimatyczne to dzisiaj problem globalny, stąd w ramach realizacji zewnętrznej funkcji ochronnej państwa można oczekiwać współpracy międzynarodowej.
Oceń sposób prowadzenia przez Polskę polityki bezpieczeństwa.
Źródło grafiki: CC0.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Nie walczy się z tym, z kim się handluje

Drugim obszarem są działania sprzyjające przepływowi informacji i kontaktom międzyludzkim. Ta dziedzina funkcji zewnętrznej może również być elementem zapewnienia bezpieczeństwa. We współczesnych państwach powiązania gospodarcze mogą mieć równie duże znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa obywatelom. Dlatego ten drugi obszar realizacji funkcji zewnętrznej to działania gospodarcze, przygotowanie infrastruktury dla inwestycji zewnętrznych, podpisywanie umów umożliwiających korzystną wymianę handlową.

Działania te są podejmowane przez przedstawicieli administracji centralnej. To przecież rząd podpisuje umowy międzynarodowe, to rząd proponuje zmiany w prawie, które mogą sprzyjać działalności gospodarczej, to rząd – przynajmniej częściowo – decyduje o inwestycjach infrastrukturalnych, które sprzyjają rozwojowi gospodarczemu i transnarodowym działaniom.

Nie można jednak zapominać, że umowy międzynarodowe i przychylny klimat dla inwestycji często przygotowywane są przez służby dyplomatyczne poszczególnych państw. Głównymi jednostkami dyplomatycznymi, dzięki którym polskie państwo prowadzi swoją działalność międzynarodową, są ambasady. Poza ambasadorem, który jest głównym, stałym przedstawicielem państwa poza jego granicami, w ambasadzie pracują również odpowiedzialni za różne dziedziny współpracy przedstawiciele. Strukturę ambasady i obszar odpowiedzialności poszczególnych jej szczebli przedstawia poniższy schemat.

RPuEIT4NDJWPp1
Schemat interaktywny. Składa się bloku Struktura ambasady, od którego odchodzą kolejne: wydział polityczny, wydział kulturalno-prasowy, wydział naukowo-techniczny, wydział ekonomiczny, wydział handlowy, wydział wojskowy, wydział konsularny, wydział administracyjny. 1. Wydział polityczny. Zajmuje się obsługą kontaktów politycznych. Informuje Ministerstwo Spraw Zagranicznych o rozwoju sytuacji wewnętrznej i polityce zagranicznej, w tym odnoszącej się do integracji europejskiej oraz do kwestii bezpieczeństwa. Jednocześnie udziela instytucjom państwa, w którym rezyduje, podobnych informacji na temat sytuacji wewnętrznej i polityki zagranicznej reprezentowanego przez siebie państwa. Do podstawowych zadań tego wydziału należy wspomaganie koordynacji i rozwoju stosunków dwustronnych, zwłaszcza przez promocję, organizację i merytoryczne przygotowanie wizyt oficjalnych przedstawicieli obu państw, a także dwustronnych konsultacji politycznych, kontaktów międzyparlamentarnych oraz współpracy miast i regionów. Wydział polityczny zajmuje się również szeroko rozumianą problematyką UE., 2. Wydział kulturalno-prasowy. Jego zadanie jest dwojakie. Przede wszystkim jego pracownicy zobowiązani są do uważnego śledzenia mediów lokalnych, w tym opiniotwórczej prasy, i przygotowywania na tej podstawie raportów zarówno dla ambasadora, jak i Ministerstwa Spraw Zagranicznych państwa delegującego. W ramach tych zadań zajmują się także tzw. białą propagandą.
Drugi obszar działań tego wydziału to promocja kultury państwa delegującego przez organizowanie i promowanie imprez kulturalnych i dwustronnej wymiany kulturalnej., 3. Wydział naukowo-techniczny. To ważny we współczesnym świecie wydział, którego celem jest budowanie współpracy naukowo-technicznej, wymiany międzyuczelnianej, tworzenie wspólnych projektów. Wydział ten może podejmować współpracę z organizacjami pozarządowymi, które finansują badania naukowe, i w ten sposób dbać o rozwój nowych technologii w państwie delegującym. Wydział ten uczestniczy także w organizacji wizyt międzypaństwowych, jeśli ich tematyka dotyczy współpracy naukowo-technicznej., 4. Wydział ekonomiczny. Zajmuje się analizą bieżącej sytuacji społeczno-gospodarczej i monitoruje politykę gospodarczą, identyfikując obszary możliwej przyszłej współpracy. Głównym zadaniem tego wydziału jest wspomaganie koordynacji i rozwoju stosunków gospodarczych, w tym głównie wspieranie instytucji rządowych. W tym celu wydział m.in. przekazuje Ministerstwu Spraw Zagranicznych i zainteresowanym resortom informacje na temat stanowiska państwa, w którym rezyduje, w sprawach będących przedmiotem zainteresowania na forum instytucji Unii Europejskiej (m.in. w zakresie gospodarki i finansów, rynku pracy, środowiska, energii, rolnictwa i rybołówstwa)., 5. Wydział handlowy. Ten wydział ambasady zajmuje się przede wszystkim analizą rynku w państwie przyjmującym. Jego celem jest sprawdzenie zainteresowania możliwymi obszarami dwustronnej wymiany handlowej. Współorganizuje wizyty gospodarcze przedstawicieli obydwu państw., 6. Wydział wojskowy. Wydział kierowany jest przez attaché obrony. Oficer ten wspiera ambasadora w sprawach polityki obronnej oraz informuje władze polskie o kwestiach związanych ze współpracą i funkcjonowaniem sił zbrojnych. Jest również do dyspozycji Ministerstwa Obrony Narodowej i wszystkich sztabów sił zbrojnych jako przedstawiciel wojskowy MON w państwie reprezentowanym. Praca tego wydziału związana jest również z działalnością wywiadowczą., 7. Wydział konsularny. Zajmuje się sprawami obywateli. Konsulaty państw mogą znajdować się w różnych miastach państwa przyjmującego. Zadaniem konsulów jest zabezpieczenie prawa obywateli państwa, które reprezentują., 8. Wydział administracyjny. Zajmuje się organizowaniem codziennego funkcjonowania ambasady i kalendarzem spotkań ambasadora. Jego zadaniem jest również dbałość o odpowiednią oprawę wizyt wysokich dostojników państwowych i zorganizowanie spotkań ustalanych wcześniej przez ambasadora.
Wskaż możliwe działania ambasady, które dotyczą zwiększenia możliwości rozwojowych młodego pokolenia.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Realizacja drugiego obszaru funkcji zewnętrznej państwa wymaga dużego zaangażowania wielu kompetentnych osób. Od efektywności ich pracy zależy nie tylko pozycja państwa na arenie międzynarodowej, ale także realizacja interesów szerokich grup obywateli.

Informacje i kontakty

Trzeci obszar związany z realizacją przez państwo funkcji zewnętrznej to działania sprzyjające przepływowi informacji oraz kontaktom międzyludzkim. W ramach realizacji tego elementu państwo powinno dbać o rozwój infrastruktury komunikacyjnej, najlepiej we współpracy z sąsiadami. Drugim ważnym elementem wspomagającym realizację tej funkcji są odpowiednie uregulowania prawne. Na intensywność kontaktów państwo może wpływać przez ustanawianie regulacji paszportowych, wizowych lub komunikacyjnych. Ze względu na szybki rozwój stosunków międzynarodowych ta funkcja staje się coraz ważniejsza. W jej ramach można również wyróżnić dwa aspekty. Przedstawia je poniższy schemat.

ROIYmPNCQmlXV1
Schemat interaktywny. Składa się z dwóch strzałek skierowanych naprzeciwko siebie. Na każdej z nich znajdują się numery elementów interaktywnych. Elementy na strzałce po lewej stronie: 1. Ułatwienia w podróżowaniu przez zniesienie wiz lub uproszczenie procedur ich przyznawania., 2. Wprowadzenie zasady wolnego przepływu osób, usług i kapitału, ułatwienia dla osób szukających pracy poza granicami własnego kraju., 3. Wprowadzenie klarownych zasad zawierania małżeństw i opieki nad dziećmi w razie rozstania., Elementy na strzałce po prawej stronie: 4. Pomoc w wypełnieniu wniosku paszportowego w razie utraty paszportu., 5. Pomoc finansowa dla osób, które padły ofiarą kradzieży., 6. Pomoc w rozwiązaniu problemu opieki nad dziećmi., 7. Pomoc w razie aresztowania., 8. Prowadzenie rejestru obywateli polskich.
Zastanów się, na czym powinna polegać sąsiedzka współpraca w ramach rozwoju infrastruktury.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie wykresu można wskazać znaczenie kolejnych elementów funkcji zewnętrznej państwa. Tym razem dotyczy ona stosunków międzyludzkich. Jednak nie da się tego obszaru oddzielić od dwóch poprzednich.

Funkcja zewnętrzna państwa jest przede wszystkim funkcją ochronną. Instytucje państwa, realizując ją, odpowiadają na wyzwania cywilizacyjne współczesnego świata. Ich zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa, zdrowia i zabezpieczenie interesów obywateli w coraz bardziej zglobalizowanym świecie. To bardzo trudne i odpowiedzialne zadanie. Dlatego do realizacji tej funkcji potrzebni są wykształceni i kompetentni ludzie. I tak dochodzimy do sedna. Aby państwo mogło dobrze realizować swoją funkcję zewnętrzną, konieczna jest właściwa realizacja funkcji edukacyjnej. Z kolei poczucie bezpieczeństwa zewnętrznego przy braku poczucia bezpieczeństwa wewnętrznego nie jest wystarczające. Płynie stąd taki wniosek, że funkcje państwa musimy postrzegać całościowo.

Słownik

attaché obrony
attaché obrony

pracownik komórki zajmującej się przekazywaniem Ministerstwu Obrony Narodowej oraz innym władzom wojskowym w Polsce istotnych informacji o stanowisku władz państwa przyjmującego w odniesieniu do spraw obronnych i polityki bezpieczeństwa; dodatkowo asystuje przedstawicielom rodzimego przemysłu obronnego w sprawach sprzedaży własnych produktów; pomaga przedstawicielom MON i innych władz wojskowych we wzajemnych kontaktach służbowych

biały wywiad
biały wywiad

pozyskiwanie informacji w dziedzinie politycznej, gospodarczej i kulturalnej w państwie przyjmującym, z wykorzystaniem ogólnie dostępnych źródeł, np. prasy lub portali internetowych

państwo
państwo

forma organizacji społeczeństwa mająca monopol na stanowienie i wykonywanie prawa na określonym terytorium; ma zdolność do nawiązywania i utrzymywania stosunków dyplomatycznych z innymi państwami; jest często mylone z narodem i krajem

subsydiarność
subsydiarność

pomocniczość; każdy szczebel władzy politycznej powinien realizować zadania w sposób jak najbardziej skuteczny i przekazywać kompetencje innym szczeblom władzy, gdzie mogą być skuteczniej wykonywane; subsydiarność polega również na pomocy, np. finansowej, niższym szczeblom władzy w wykonywaniu jej zadań

wojna hybrydowa
wojna hybrydowa

aktywność jednej z walczących stron, która łączy metody, formy oraz środki charakterystyczne dla różnorodnych działań militarnych, tradycyjnego wykorzystania wojska i sprzętu wojskowego, i niemilitarnych, czyli różnych form zastraszania oraz działań terrorystycznych

zimna wojna
zimna wojna

okres od zakończenia II wojny światowej (przemówienie Winstona Churchilla w Fulton, doktryna Trumana) do rozpadu Związku Sowieckiego; polegała ona na wzajemnym straszeniu się przez dwa bloki militarno‑polityczne, przy jednoczesnej obawie przed wykorzystaniem broni jądrowej