Mapa Europy, na której zaznaczone są kraje Unii Europejskiej. Każdy kraj zawiera opis swojego systemu edukacji. Austria Obowiązek szkolny: od 6. do 15. roku życia. Nauka podzielona jest na następujące etapy: I. 4-letnia szkoła podstawowa; II. system szkół średnich składający się z 2 etapów: – 4-letnia niższa szkoła średnia przygotowująca do zawodu dla mniej zdolnych uczniów – 8-letnia szkoła średnia akademicka zakończona egzaminem maturalnym będącym jednocześnie wstępem na studia III. szkoły wyższe, które dzielą się na: – uniwersytety tradycyjne, – uniwersytety artystyczne, – wyższe szkoły zawodowe. Podobnie jak w Polsce, studia podzielone są na licencjackie i magisterskie oraz jednolite studia magisterskie. Po ukończeniu studiów magisterskich można odbyć jeszcze studia doktoranckie trwające od 2 do 4 lat. BELGIA Obowiązek szkolny: od 6. do 18. roku życia. Nauka podzielona jest na 3 etapy: I. 6-letnia szkoła podstawowa (do 12. roku życia) II. szkoła średnia (12.–18. rok życia); składa się z 3 dwuletnich etapów; w drugim etapie nauki (15 lat) uczniowie wybierają profil, w którym chcą kontynuować edukację: – edukacja zawodowa, – edukacja techniczna, – edukacja artystyczna, – edukacja ogólnoteoretyczna. III. szkolnictwo wyższe: szkoły wyższe w Belgii są płatne, a kwota zależy od wybranej uczelni, kierunku i stopnia studiów, jednak ubodzy uczniowie mogą liczyć na znaczące zniżki, czasem na całkowity brak opłat. Zwykle, by podjąć studia w Belgii, wystarczy się zarejestrować. W zależności od uniwersytetu na niektórych kierunkach mogą obowiązywać egzaminy wstępne (płatne). Obowiązuje system boloński. Studenci najpierw zdobywają licencjat, a potem mogą uzyskać tytuł magistra. BUŁGARIA W Bułgarii za pierwszy szczebel systemu edukacji uznawana jest edukacja przedszkolna, która nie jest obowiązkowa. Obejmuje dzieci w wieku 3 do 6/7 lat. Edukacja jest obowiązkowa dla dzieci w wieku 6/7 lat do 18. roku życia. W skład systemu edukacji wchodzą: I. czteroletnia szkoła podstawowa; II. szkoła średnia I stopnia (odpowiednik polskich klas V–VIII); III. szkoła średnia II stopnia, w której można uczęszczać do liceum lub szkoły przygotowującej do zawodu; IV. szkoła wyższa (nieobowiązkowa). Uniwersytety bułgarskie oferują często studia w języku angielskim, francuskim lub niemieckim. Kilka z nich jest na liście 200 najlepszych uniwersytetów w Europie i Azji Środkowej. Studia przebiegają według standardowych etapów studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich. Studia licencjackie zazwyczaj trwają cztery lata, studia magisterskie – dwa lata, a doktorat - zwykle trzy lata. CHORWACJA System edukacji w Chorwacji obejmuje 4 etapy, a nauka jest obowiązkowa od 6. do 15. roku życia: I. 8-letnia szkoła podstawowa: dzieci zaczynają szkołę w wieku 6 lub 7 lat i przez 8 lat uczęszczają do szkoły; II. szkoła średnia: uczniowie mają do wyboru gimnazjum lub szkołę zawodową. Rekrutacja do szkół odbywa się przez internet. Po ukończeniu szkoły średniej zdaje się egzamin państwowy. IV. studia wyższe: obowiązuje tam system boloński – trzyletnie studia licencjackie i dwuletnie magisterskie. Istnieje również możliwość podjęcia czteroletnich studiów doktoranckich. Studia zazwyczaj odbywają się w języku chorwackim, ale istnieje możliwość wzięcia udziału w kursie języka chorwackiego przed ich rozpoczęciem. Ponadto na większości uczelni nie ma też problemu z porozumiewaniem się po angielsku. CYPR System edukacyjny na Cyprze zbudowany jest na zasadach systemu brytyjskiego. Obowiązek szkolny wprowadzony jest dla dzieci w wieku 6–15 lat. System szkolny składa się z trzech etapów: I. szkoła podstawowa trwająca 6 lat; II. szkoła ponadpodstawowa (od 12 do 18 lat); III. wykształcenie średnie składa się z gymnasio (odpowiednik dawnego polskiego gimnazjum) i lykeio (szkoły średnie II stopnia); uczniowie mogą też skorzystać ze szkół edukacji technicznej i zawodowej, aby przygotować się do zawodu; IV. szkoły wyższe – obowiązuje podział na studia licencjackie (zwykle czteroletnie), magisterskie i doktoranckie; można studiować zarówno na uczelniach państwowych, jak i prywatnych. Językiem wykładowym na Cyprze jest grecki. CZECHY Edukacja w Czechach obejmuje: I. szkołę podstawową – składa się z 2 etapów: pięcioletniego i czteroletniego, a nauka rozpoczynana jest w wieku 6 lat; II. gimnazjum: czteroletnie lub ośmioletnie, w zależności od szkoły podstawowej; III. szkoły średnie (przygotowują do matur i egzaminów, także do studiów) oraz 2-letnie zasadnicze szkoły zawodowe; IV. szkolnictwo wyższe: nauka na uczelniach jest zorganizowana według systemu bolońskiego: – studia I stopnia – 3 lub 4 lata studiów licencjackich; – studia II stopnia – osoby z tytułem licencjata – 1/2/3 lata, po których otrzymuje się tytuł magistra, można też podjąć się jednolitych studiów magisterskich – 5/6 lat – studia III stopnia – studia trzyletnie, doktoranckie. DANIA W Danii nie istnieje obowiązek szkolny, lecz obowiązek edukacji od 7. do 16. roku życia, co oznacza, że rodzice nie muszą posyłać dziecka do szkoły, a mogą uczyć je sami w domu zgodnie z odpowiednimi przepisami. W Danii uczniom płaci się za chodzenie do szkoły, co ma zachęcić je do nauki. Edukacja duńska składa się z następujących etapów: I. 9-letnia szkoła podstawowa (chętni mogą jednak podjąć dziesiąty rok nauki); na zakończenie szkoły podstawowej zdaje się egzamin z wybranych w 8 klasie przedmiotów (nie jest on jednak obowiązkowy); II. po szkole podstawowej uczeń ma do wyboru: – dodatkowy rok w szkole podstawowej, aby poprawić swoje wyniki w nauce, – szkołę zawodową, – 2- lub 3-letnie gimnazjum, na koniec którego zdaje się egzamin z wybranych wcześniej przedmiotów; III. uczelnie wyższe – można wybrać: – uniwersytety, – kolegia, które ukierunkowane są zawodowo, z krótkim (1–3 letnim) lub długim (3–4 letnim) cyklem kształcenia. Studia uniwersyteckie składają się z trzech etapów: – trzyletni – na stopień bachelor; – dwuletni – na stopień magistra (z duń. kandidat ); – trzyletni – doktorski z publiczną obroną (z duń. PhD ). Duńskie uczelnie należą do najlepszych w Europie, a językiem wykładowym na wielu z nich jest angielski. ESTONIA System edukacji w Estonii jest uważany za najlepszy w Europie. Edukacja jest obowiązkowa do 17. roku życia. W skład systemu edukacji wchodzą: I. szkoły podstawowe (7.–17. rok życia), w których nauka kończy się egzaminem decydującym o dalszej edukacji; II. szkoły średnie (17.–19. rok życia): – gimnazja ogólnokształcące, – szkoły zawodowe; obie te ścieżki kończą się egzaminem maturalnym, który uprawnia do podjęcia studiów; III. szkolnictwo wyższe: obowiązuje system boloński, czyli studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie; wiele kierunków studiów dostępnych jest w języku angielskim. FINLANDIA Kształcenie obowiązkowe trwa w Finlandii dziewięć lat. Dzieci uczą się obowiązkowo od 7. do 16. roku życia. System szkolny składa się z: I. 9-letniej szkoła podstawowej; II. 3-letniego liceum; III. szkół wyższych: politechnik i uniwersytetów. W fińskich szkołach nie stawia się ocen, ale istnieją stopnie ewaluacji (od 4 do 10), które określają stopień zaawansowania w danym przedmiocie. Jednak nie rzutują negatywnie na rozwój edukacyjny dziecka, a są jedynie wskazówkami do dalszej nauki. Fińskie szkolnictwo wyższe należy do najlepszych na świecie. Znane jest z wysokiej jakości nauczania, nowoczesności i stosowania wiedzy teoretycznej w praktyce. Podobnie jak w Polsce, należy najpierw uzyskać tytuł licencjata (studia I stopnia). Następnie można podjąć naukę na studiach magisterskich (II stopnia). Można jeszcze przeznaczyć 3 lub 4 lata na uzyskanie tytułu doktora. Dla obywateli UE studia są darmowe – nawet doktoranckie. FRANCJA Edukacja we Francji jest obowiązkowa od 6. roku życia do 16 lat. System szkolny składa się z: I. 5-letniej szkoły podstawowej dla dzieci w wieku 6–11 lat; II. 4 lat kształcenia na poziomie collège (szkoła średnia I stopnia); III. właściwej szkoły średniej, którą może być: – liceum profilowane – przygotowuje do matury i studiów z egzaminem maturalnym na koniec nauki; – szkoła zawodowa – kończąca się świadectwem umiejętności zawodowych bądź dyplomem robotnika wykwalifikowanego; uczniowie tych szkół mogą przystępować do tzw. matury zawodowej; – technikum – po ukończeniu którego otrzymuje świadectwo umiejętności zawodowych i maturę; IV. studiów wyższych: dostęp do szkolnictwa wyższego jest uwarunkowany zdaniem egzaminu państwowego i uzyskaniem świadectwa baccalauréat . Podobnie jak w Polsce studia są trzystopniowe: – studia licencjackie (3 lata), – studia magisterskie (2 lata), – studia doktoranckie. We Francji istnieją tzw. elitarne szkoły wyższe ( Grandes Écoles ), które rekrutują kandydatów wyłącznie spośród posiadaczy świadectwa baccalauréat po dwuletnim kształceniu w tzw. classes préparatoires . Studia we Francji są praktycznie darmowe. Trzeba wpłacić jedynie wpisowe (zazwyczaj 100 euro rocznie). GRECJA Nauka w Grecji jest obowiązkowa od 5. do 15. roku życia i została podzielona na: I. przedszkole obowiązkowe dla 5-latków; II. szkołę podstawową (dzieci od 6. do 12. roku życia); III. gimnazjum (szkołę średnią I stopnia dla dzieci w wieku 12–15 lat); IV. po etapie edukacji w gimnazjum młodzi Grecy mogą udać się do 3-letniego liceum, szkoły zawodowej bądź technikum; V. szkoły wyższe. Szkolnictwo wyższe w Grecji dzieli się na sektor uniwersytecki ( panepistimio ) i techniczny. Studia I stopnia trwają 4 lata i kończą się zdobyciem tytułu licencjata. Po kolejnym roku nauki można się już cieszyć z dyplomu magistra. Można też dalej studiować na studiach doktoranckich. HISZPANIA Edukacja jest obowiązkowa dla dzieci w wieku od 6 do 16 lat. Etapy systemu szkolnictwa to: I. 6-letnia szkoła podstawowa; II. 4-letnia szkoła średnia I stopnia dla uczniów w wieku 12–16 lat; wszyscy uczniowie otrzymują podstawowe szkolenie zawodowe na poziomie szkoły średniej; III. szkoła średnia II stopnia zakończona egzaminem odpowiadającym polskiej maturze (16–18 lat); jest to szkoła opcjonalna i nie każdy musi do niej chodzić; IV. szkolnictwo wyższe. Jest ono płatne, ale koszt zależy od kierunku i uczelni; obowiązuje system boloński: – studia I stopnia – licencjackie – trwają cztery lata, – studia II stopnia – magisterskie – trwają rok lub dwa lata i kończą się otrzymaniem tytułem magistra, – studia III stopnia – doktoranckie – trwają trzy lata. IRLANDIA Obowiązek szkolny w Irlandii obejmuje dzieci w wieku od 6. do 15. roku życia. Można jednak posłać dzieci do szkoły wcześniej – od 4. roku życia (Junior Infants, Senior Infants). System szkolny składa się ze: I. szkoły podstawowej trwającej osiem lat (dwie klasy „Infants” plus 6 klas); jest ona obowiązkowa, bezpłatna, powszechna i wyznaniowa; II. szkół ponadpodstawowych, wśród których wyróżnia się: – szkoły średnie, – zawodowe, – społeczne, – wszechstronne; szkoły ponadpodstawowe podzielone są na dwa cykle: – młodszy cykl – obowiązkowy 3-letni zakończony egzaminem Junior Certificate; – starszy cykl – nieobowiązkowy 2- lub 3-letni zakończony jednym z trzech egzaminów: tradycyjnym, zawodowym lub praktycznym; ten trzeci uniemożliwia dalszą edukację; III. szkolnictwo wyższe: w Irlandii na poziomie wyższym można się kształcić w czterech głównych typach szkół: uniwersytetach, instytutach technologii, kolegiach edukacyjnych oraz niezależnych, prywatnych szkołach. System studiów jest oparty na studiach licencjackich, magisterskich i doktoranckich; wyróżnia się trzy rodzaje studiów magisterskich: teoretyczne, badawcze oraz połączone (teoretyczno-badawcze); tytuł doktora zdobywa się po wykonaniu badań. LITWA Obowiązkiem szkolnym na Litwie objęte są dzieci od 7. do 16. roku życia. Wcześniej dzieci mogą korzystać, jak w innych krajach, z przedszkoli, ale nie jest to obowiązkowe. Szkolnictwo na Litwie jest podzielone na: I. 4-letnie nauczanie początkowe (1–4 klasa); II. 6-letnie nauczanie podstawowe, po którym uzyskuje się wykształcenie podstawowe; III. szkołę średnią: – gimnazjum/liceum (2 lata; 11–12 klasa, matura po 12 klasie, kończąc szkołę średnią i zdając egzamin dojrzałości, uczniowie uzyskują wykształcenie średnie); – szkoła zawodowa (2-3 lata); po jej ukończeniu i zdaniu egzaminów uczniowie uzyskują wykształcenie średnie zawodowe i mogą kontynuować naukę w kolegiach i na uniwersytetach; IV. szkoły wyższe: uniwersytety oraz kolegia; obowiązuje system boloński: – studia licencjackie (4 lata), – studia magisterskie (2 lata), – studia doktoranckie (3 lata). LUKSEMBURG Kształcenie jest obowiązkowe dla dzieci w wieku od 4 do 16 lat. Kolejne etapy systemu kształcenia to: I. przedszkole; II. 6-letnia szkoła podstawowa; w dwóch pierwszych klasach zajęcia są w języku luksemburskim, niemieckim i francuskim (od klasy drugiej); na koniec szóstej klasy wszyscy uczniowie zdają egzaminy, które decydują o dalszej drodze kształcenia; III. 3-letni college (odpowiednik dawnego polskiego gimnazjum); IV. szkoły średnie: klasyczne 4-letnie liceum lub technikum; decyzja, gdzie uczeń będzie się uczył, zależy od ocen z dwóch ostatnich klas, oceny nauczycieli i rozmowy z psychologiem; liceum kończy się maturą, której wynik jest uzależniony także od uzyskanych z poszczególnych przedmiotów ocen; V. szkoły wyższe. Studia podzielone są na dwa etapy: – I stopnia – licencjackie – trwają 3 lata, – II stopnia – magisterskie – obejmują 2 lata nauki, z wyjątkiem kierunków medycznych, gdzie studia II stopnia trwają 4 lata. Na uczelnie nie ma egzaminów wstępnych, a opłaty za studia są niskie. ŁOTWA Na Łotwie obowiązek szkolny jest realizowany od 7. do 18. roku życia. Kształcenie jest prowadzone w następujących szkołach: I. 9-letnie szkoły podstawowe; II. 3-letnie szkoły średnie o profilu ogólnym lub specjalizujące się w zakresie matematyki, nauk przyrodniczych lub humanistycznych i nauk społecznych; na zakończenie kształcenia obowiązkowego uczniowie przystępują do egzaminów będących odpowiednikiem polskiej matury; uczniowie, którzy uzyskali pozytywne oceny ze wszystkich przedmiotów oraz głównych sprawdzianów i egzaminów, otrzymują świadectwo ukończenia kształcenia obowiązkowego i kartę osiągnięć w nauce; uczniowie, którzy nie odbyli pełnego cyklu kształcenia obowiązkowego, mogą również ukończyć ten cykl w niektórych szkołach zawodowych; III. szkoły wyższe zgodne z systemem bolońskim: – studia licencjackie (3 lata), – studia magisterskie (2 lata), – studia doktoranckie. Istnieją zarówno uczelnie typu uniwersyteckiego, które oferują nadanie stopni naukowych i zawodowych, jak i college, które oferują kształcenie tylko zawodowe. MALTA Kształcenie jest obowiązkowe w wieku od 5 do 16 lat. Dzieli się na: I. poziom podstawowy (dzieci w wieku 5–11 lat); II. poziom średni (dzieci w wieku 11–16 lat); na zakończenie szkoły podstawowej uczniowie zdają egzamin, który decyduje o ich dalszej ścieżce kształcenia; III. poziom średni, na którym można wybrać z trzech rodzajów szkół: – junior lyceums prowadzące kształcenie ogólne na wyższym poziomie niż w pozostałych szkołach średnich, – secondary schools (szkoły średnie), – boys’/girls’ schools dla dziewcząt i chłopców, którzy nie uzyskują odpowiednich wyników. Przez cały okres kształcenia w szkole średniej I stopnia organizuje się dwie sesje egzaminacyjne rocznie – egzamin półroczny i egzamin roczny na zakończenie roku szkolnego. Oprócz tych egzaminów, nauczyciele oceniają osiągnięcia uczniów w nauce na bieżąco. Na zakończenie kształcenia obowiązkowego uczniowie przystępują do egzaminu pozwalającego uzyskać świadectwo. IV. Na Malcie istnieje tylko jeden uniwersytet – Uniwersytet Maltański, który posiada 14 wydziałów. Studia na nim odbywają się w języku angielskim. Obecność studentów na wszystkich zajęciach jest obowiązkowa. NIDERLANDY Obowiązek szkolny w Niderlandach (Holandii) jest dla dzieci (5–16 lat). W praktyce dzieci rozpoczynają naukę w wieku 4 lat. System szkolny jest jednym z najbardziej skomplikowanych w UE. Składa się z: I. 8 lat kształcenia w szkole podstawowej (uczniowie w wieku 4–12 lat); w wieku 12 lat następuje wybór dalszego kształcenia na podstawie tzw. porady szkolnej formułowanej na podstawie wyników egzaminów szkolnych oraz tzw. Egzaminu CITO (tam, gdzie się go przeprowadza) i obserwacji nauczyciela; II. szkoły ponadpodstawowe dzielą się na: – poziom zawodowy I stopnia VMBO (z 4 podpoziomami) i II stopnia – MBO (ma 4 podpoziomy); nauka trwa 4 lata; – poziom pośredni HAVO – nauka trwa 5 lat, a jego ukończenie umożliwia kontynuowanie nauki w wyższych szkołach zawodowych (HBO); – poziom ogólnokształcący VWO – nauka trwa 6 lat z możliwością nauki na uniwersytetach; poziom ten dzieli się na: a) elitarne gymnasium, b) popularne technasium, c) atheneum; III. wyższe szkoły dzielą się na zawodowe i uniwersytety; studia zawodowe trwają 4 lata, a akademickie dzielą się na licencjackie, magisterskie i doktoranckie; wiele kierunków jest prowadzonych w języku angielskim; dla studentów z UE studia w Niderlandach są płatne. NIEMCY Obowiązek szkolny dotyczy dzieci w wieku 6–18 lat. System szkolny składa się z: I. szkoły podstawowej trwającej 4 lata, a w niektórych landach – 6 (np. Berlin); II. trzech typów szkół ponadpodstawowych: – gimnazjum, w którym nauka trwa 9 lat (klasy 5–13); uczęszczają do niego uczniowie z najwyższymi wynikami; gimnazjum kończy się maturą upoważniającą do nauki w szkołach wyższych; każdy uczeń musi zdawać egzamin z języka niemieckiego, języka obcego i wybranego przedmiotu; – szkoły głównej, w której nauka trwa od 5 do 6 lat (klasy 5–9 lub 10); przekazywane są w niej uczniowi ogólne wiadomości umiejętności, które stanowić będą podstawę do dalszej nauki w szkole zawodowej; po jej ukończeniu uczeń kontynuuje naukę w szkole zawodowej oraz podpisuje umowę rozpoczynającą praktyczną naukę zawodu w rzemiośle, handlu lub przemyśle; szkoły zawodowe trwają 3 lata; – szkoły realnej, w której nauka trwa z reguły 5–6 lat, a ukończenie warunkuje podjęcie nauki zawodu i pracy; – w niektórych landach jest możliwa nauka także w tzw. szkole głównej będącej połączeniem wszystkich wymienionych typów szkół; w zależności od zdolności i postępów ucznia bierze on udział w kursach o mniejszych lub większych wymaganiach; na koniec może zdawać egzamin maturalny; III. szkół wyższych (uniwersytety i szkoły zawodowe) opartych na systemie bolońskim: czas studiów licencjackich wynosi w wyższych szkołach zawodowych 4 lata, a na uczelniach uniwersyteckich 4,5 roku; studia magisterskie trwają 2 lata. PORTUGALIA W Portugalii uczęszczanie do szkoły jest obowiązkowe od 6. do 15. roku życia. System szkolny składa się z: I. 9-letniej szkoły podstawowej, w której można wyróżnić: – nauczanie zintegrowane (4 lata); – kształcenie przygotowawcze (2 lata); – przygotowanie do wyboru przyszłego zawodu (3 lata); II. szkoły średniej, w której nauka trwa od roku do 4 lat; uczeń wybiera jeden z profili: – ogólny, dający wstęp na uczelnię wyższą; – techniczno-zawodowy, umożliwiający dalszą naukę na uczelniach nieuniwersyteckich; – zawodowy, przygotowujący do zawodu, ale też dający możliwość dalszej nauki; III. szkół wyższych: uniwersytety i politechniki; na uniwersytetach można zdobyć następujące tytuły: – bakałarz – 3-letnie studia, z programem technicznym, kulturowym, uprawnia do wykonywania określonych zawodów; – licencjat – 4-letnie studia o profilu technicznym, kulturowym i specjalistycznym w danej dziedzinie; – magister – 2-letnie II stopnia, dające pogłębioną wiedzę z danego obszaru naukowego oraz umiejętność prowadzenia badań; – doktor – studia III stopnia, trwające zwykle 3 lata. RUMUNIA Kształcenie obowiązkowe trwa 10 lat, od 6. do 16. roku życia. System szkolny podzielony jest na: I. 4-letnią szkołę podstawową (uczniowie w wieku 6–10 lat); II. 4-letnią szkołę średnią I stopnia (gimnazjum) – uczniowie w wieku 10–14 lat; III. II stopień szkoły średniej I stopnia, w ramach którego prowadzi się kształcenie ogólne, profilowane lub zawodowe (2 lata) – od 14. do 16. roku życia; IV. szkoły średnie II stopnia: – kształcenie zawodowe na poziomie szkoły średniej II stopnia (1 rok: 16–17 lat); – liceum (16-18/19 lat) zakończone egzaminem maturalnym; V. szkolnictwo wyższe: tworzą je uniwersytety, akademie i instytuty, gdzie cykl kształcenia trwa od 4 do 6 lat, oraz kolegia uniwersyteckie z krótkim cyklem studiów (2- i 3-letnie). SŁOWACJA Obowiązek szkolny rozpoczyna się, kiedy dziecko osiągnie 6 lat i trwa do końca roku szkolnego, w którym uczeń skończy 16 lat. System szkolny składa się z: I. 9-letniej szkoły podstawowej, która prowadzi kształcenie na dwóch poziomach: – szkoły podstawowej (klasy 1–4); – szkoły średniej pierwszego stopnia (klasy 5–9): po ukończeniu 5 klasy (11 lat) uczniowie mogą się też przenieść do 8-letniego gimnazjum lub konserwatorium tańca, gdzie uczą się do ukończeniu drugiego roku kształcenia na poziomie szkoły średniej II stopnia; natomiast uczniowie, którzy ukończyli 8 klasę (14 lat), mogą zostać przyjęci do 5-letniego gimnazjum dwujęzycznego; II. szkolnictwo średnie II stopnia dzieli się z kolei na: – gimnazjum obejmujące drugi rok i lata kolejne kształcenia ogólnego na poziomie średnim II stopnia (uczniowie w wieku 16–19 lat); – wyspecjalizowaną szkołę średnią (16–19/20 lat); – konserwatorium (drugi i kolejne lata kształcenia artystycznego na poziomie średnim II stopnia dla młodzieży w wieku 16–18/19 lat); III. uczelnie wyższe, które prowadzą studia: – studia I stopnia: licencjackie trwające 3–4 lata; – studia II stopnia: magisterskie trwające od roku do trzech lat; – studia doktoranckie. SŁOWENIA Obowiązek szkolny w Słowenii dotyczy dzieci w wieku 6–15 lat. System szkolny obejmuje: I. 9-letnią szkołę powszechną, w ramach której są 3 cykle kształcenia: – klasy 1–3 (wiek 6–8 lat), – klasy 4–6 (wiek 9–11 lat), – klasy 7–9 (wiek 12–14 lat): możliwe jest też uczęszczanie do nieobowiązkowej 10 klasy; po jej ukończeniu uczniowie przystępują do egzaminu umożliwiającego wybór dalszej ścieżki kształcenia; jest też możliwe, po ukończeniu 7 klas, kontynuowanie nauki w ramach cyklu kształcenia zawodowego; II. szkoły średnie II stopnia: – 4-letnie gimnazjum kończące się maturą (15–18 lat); – 4-letnie technikum (15–18 lat) z możliwością zdawania matury; III. szkoły zawodowe: – cyklu krótkiego (2,5–3 lata); – cyklu średniego (3-letnie); – kształcenia zawodowego/technicznego na poziomie średnim II stopnia (3 + 2 lata); IV. szkoły wyższe: uniwersytety i kolegia zawodowe; uniwersytety zorganizowane są według systemu bolońskiego: licencjackie, magisterskie i doktoranckie; kolegia zawodowe prowadzą głównie studia zawodowe, zwykle w formie 2-letniego policealnego kształcenia zawodowego, na poziomie poniżej tytułu zawodowego. SZWECJA Dzieci rozpoczynają naukę w szkole w wieku 7 lat, a kształcenie obowiązkowe trwa 9 lat. System szkolny obejmuje: I. szkołę podstawową i średnią I stopnia (2 w 1) dla dzieci w wieku 7–16 lat; II. szkołę średnią II stopnia dla młodzieży w wieku 17–19 lat; kształcą one w ramach 17 ogólnych oraz profilowanych (dla uczniów o specjalnych zainteresowaniach) 3-letnich programów; III. szkoły wyższe: uniwersytety, kolegia uniwersyteckie oraz szkolnictwo wyższe zawodowe. W ramach studiów wyróżnia się kilka cykli kształcenia: – absolwent dyplomowany (studia 2-letnie); – licencjat (studia 3-letnie); – magister (studia jednolite 4-letnie lub II stopnia); – nowy magister (studia 5-letnie); – tytuły zawodowe (studia trwające od 2 do 5,5 roku). Można też kontynuować naukę na studiach doktoranckich. WĘGRY Nauka jest obowiązkowa dla dzieci w wieku 3–16 lat, a obowiązek szkolny dotyczy dzieci od 6. do 16. roku życia. System szkolny obejmuje: I. 8-letnią szkołę powszechną, w skład której wchodzi kształcenie podstawowe (klasy 1–4) i średnie I stopnia (klasy 5–8); II. szkoły średnie (klasy 9–12), które mogą także oferować kształcenie na poziomie średnim I stopnia (klasy 5–8); dzielą się one na: – ogólnokształcące szkoły przygotowujące uczniów do egzaminu na zakończenie szkoły średniej i możliwości dalszej edukacji na studiach wyższych; – zawodowe szkoły średnie (średnia szkoła zawodowa, szkoła zawodowa i szkoła zawodowa specjalna) oferujące zarówno edukację ogólną i przedzawodową. Istnieją również szkoły zawodowe na poziomie policealnym; III. system szkolnictwa wyższego tworzą uniwersytety, uniwersytety nauk stosowanych oraz kolegia; oferują one: – studia zawodowe; – studia licencjackie I stopnia (trwające od 6 do 8 semestrów); – studia magisterskie II stopnia (trwające od 2 do 4 semestrów); – jednolite studia magisterskie; – programy doktorskie. WŁOCHY Kształcenie obowiązkowe rozpoczyna się w wieku lat 6 lat i trwa aż do ukończenia 16 lat (łącznie 10 lat). System szkolnictwa obejmuje: I. 5-letnią szkołę podstawową, która kończy się egzaminem niewpływającym jednak na dalsze kształcenie; II. szkoły średnie, które dzielą się na: a) 3-letnie I stopnia, do których uczniowie przechodzą po ukończeniu szkoły podstawowej; b) II stopnia, gdzie uczniowie mogą wybrać: – 5-letnie liceum klasyczne kończące się maturą; – 5-letnie liceum matematyczno-przyrodnicze kończące się maturą; – 5-letnią szkołę techniczną z maturą; – szkołę zawodową trwającą od 2 do 5 lat; – 4- lub 5-letnie liceum artystyczne; wynik matury decyduje o dalszej edukacji na poziomie szkół wyższych; III. szkolnictwo wyższe, w skład którego wchodzą: – uniwersytety z politechnikami; – artystyczne szkoły wyższe kształcące w dziedzinach sztuk pięknych, muzyki i tańca; – szkoły wyższe dla tłumaczy; – wyższe szkoły techniczne. Szkoły wyższe funkcjonują według systemu bolońskiego: – studia licencjackie (I stopnia), – studia magisterskie (II stopnia), – studia doktoranckie (III stopnia). Dodatkowo wyższe szkoły techniczne oferują krótkie cykle kształcenia (dwuletnie).