Powieka migawkowa zabezpiecza oko przed wysychaniem. Powieka górna i dolna chronią przed uszkodzeniami.

Ugięte w stawach kończyny unoszą ciało gadów nad powierzchnią. Takie ustawienie kończyn ułatwia poruszanie się po lądzie. Podczas biegu gady mogą podciągać kończyny pod tułów, co usprawnia ruch i zapobiega uszkodzeniom mechanicznym.

Głównym narządem napędowym gadów w środowisku lądowym są kończyny tylne.

RNIAXZn6g810f

Na zdjęciu przedstawiona bardzo duża jaszczurka - waran paskowany. Ma jajowatą głowę i wysunięty do przodu pysk, po obu jej bokach znajduje się para czarnych oczu. Głowa jest połączona z szerokim tułowiem. Po bokach ciała znajdują się potężne łapy z ogromnymi, ostrymi pazurami, a z tyłu spłaszczony długi, spiczasty na końcu ogon. Większość ciała warana jest pokryta ciemnymi łuskami, ale okolice pyska, bok brzucha, częściowo łapy, tułów i ogon są w żółte plamy. Na zdjęciu jest przedstawiony moment, kiedy utrzymuje się na przedniej prawej i lewej tylnej łapie, a przednia lewa i tylna prawa się unoszą.

Unoszenie lub opuszczanie ciała przez prostowanie i uginanie kończyn pozwala gadom na regulowanie temperatury ciała.

Palce zakończone pazurami ułatwiają poruszanie się po lądzie, skałach lub drzewach. Gekony dzięki przylgom na palcach swobodnie przemieszczają się po gładkich powierzchniach.

Gady to czworonogi. Gady bez kończyn - węże i niektóre jaszczurki beznogie - są klasyfikowane jako czworonogi, które w wyniku ewolucji utraciły kończyny.

Gady mają dwa obiegi krwi: duży – obwodowy i mały – płucny.

Trójdzielne serce zbudowane jest z dwóch, oddzielonych od siebie przedsionków i komory z niepełną przegrodą.

Taka budowa układu krwionośnego zmniejsza mieszanie się krwi natlenowanej z odtlenowaną.

Tempo metabolizmu różni się w zależności od stanu fizjologicznego. Układ krwionośny i układ oddechowy odgrywają kluczową rolę w zapewnieniu skutecznego dostarczeniu tlenu do komórek ciała.

Czaszka połączona jest z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia potylicznegokłykieć potylicznykłykcia potylicznego. Pierwszy z kręgów – dźwigaczdźwigaczdźwigacz – ma kształt pierścienia. Drugi z kręgów – obrotnikobrotnikobrotnik – ma wyrostek, który przylega do dźwigacza, dzięki czemu ruchomość głowy jest duża i pozwala na lepszą obserwację terenu.

Żebra połączone z mostkiem tworzą klatkę piersiową, która chroni narządy wewnętrze i usprawnia wentylację płuc.

Obręcz barkowa łączy kończyny przednie z kręgosłupem i tworzy ramę dla ich podparcia.

Obręcz miednicowa jest zamknięta, masywna i mocna. Stanowi solidną podporę do chodzenia.

Rozwinięte mięśnie szyjne poruszają głową, zapewniając duże pole widzenia.

Silne mięśnie kończyn umożliwiają sprawne ruchy lokomocyjne.

Mięśnie międzyżebrowe, poruszjące klatką piersiową, odpowiadają za wdech i wydech, co zapewnia wydajną wymianę gazową. Żółwie nie mają mięśni międzyżebrowych, ich rolę pełni mięśnień poprzeczny brzucha.

Układ wydalniczy stanowią: nerki, moczowody i pęcherz moczowy (występuje tylko u żółwi i jaszczurek).

Usuwanymi z organizmu produktami przemiany azotowej są:

• kwas moczowy (urykotelicznośćurykotelicznośćurykoteliczność) wydalany w postaci kryształów i usuwany bez utraty wody przez gady żyjące na suchych i gorących terenach;

• amoniak (amonitelicznośćamonitelicznośćamoniteliczność) i mocznik (ureotelicznośćureotelicznośćureoteliczność) wydalane w rozcieńczonym moczu przez gady żyjące w wodzie – krokodyle oraz niektóre gatunki żółwi i węży.

Gady są rozdzielnopłciowe, występuje zapłodnienie wewnętrzne.

Rozwój jest prosty, nie występuje postać larwalna. Młode są podobne do dorosłych i zdolne do samodzielnego życia. Samice na ogół nie opiekują się jajami i młodymi.

Gady są jajorodnejajorodnośćjajorodne, ale mogą być jajożyworodnejajożyworodnośćjajożyworodne lub żyworodneżyworodnośćżyworodne.

W okresie zimowym lub w czasie okresowego spadku temperatury ektotermiczne gady szukają cieplejszych miejsc: jaskiń, szczelin skalnych, pni starych drzew, legowisk innych zwierząt. Gady bytujące w pobliżu siedzib ludzkich wchodzą do piwnic, kotłowni, garaży, stosów drewna, otwartych rur, szop, a nawet do silników samochodowych. W ten sposób przygotowują się do długiego okresu bezczynności, gdy wchodzą w stan brumacjibrumacjabrumacji.

Podczas brumacji, stanu podobnego do hibernacjihibernacjahibernacji u ssaków, gady zapadają w stan odrętwienia. W tym czasie ich tętno, oddychanie, trawienie i metabolizm znacząco zwalniają, aby zwierzęta te mogły oszczędzać energię. Przez kilka tygodni gady przestają jeść, a częstość akcji ich serca i oddechu znacznie spada. Nie reagują wówczas na normalne bodźce (takie jak szturchanie). Czasami wychodzą z brumacji, by napić się wody.

Brumacja zależy od gatunku gada, wieku, płci i położenia geograficznego. U gadów żyjących w pobliżu równika brumacja zazwyczaj nie trwa tak długo, jak u gadów żyjących na obszarze o większej sezonowej zmienności klimatu.

Przykład – brumacja u żółwia rosyjskiego (Testudo horsfieldii)

Naturalnym instynktem behawioralnym żółwia rosyjskiego (Testudo horsfieldii) jest drążenie długich tuneli podczas przygotowań do brumacji. Gatunek ten doświadcza krótkiego, gorącego, suchego lata oraz długiej, mroźnej zimy i z tego powodu ukrywa się przez większą część dnia, estywujeestywacjaestywuje, gdy brakuje pożywienia z powodu upałów lub suszy, a także przechodzi w stan brumacji, trwający przez dziewięć miesięcy w roku. W miejscach, w których gatunek ten występuje, letnia temperatura, np. w Kazachstanie, może wahać się od 13 °C do 42 °C w lipcu, natomiast styczniowe temperatury wahają się od 4 °C do -52 °C.