Geneza ruchu alterglobalistycznego i ekologicznego

Genezy ruchów alterglobalistycznychalterglobalizmalterglobalistycznych należy doszukiwać się w przemianach społecznych i kulturowych, jakie miały miejsce w Stanach Zjednoczonych po zakończeniu II wojny światowej. Panowało tam napięcie społeczne wywołane obawą, że może dojść do wybuchu konfliktu zbrojnego między blokiem wschodnim i państwami demokratycznymi. Wojna wietnamska stała się ucieleśnieniem tych obaw, wywołując liczne protesty społeczne w USA. Dało to początek rewolucji obyczajowej, z której wyłoniły się pierwsze ruchy o alterglobalnym charakterze.

RstWqBAqKVfcC1

Zdjęcie przedstawia grupę ludzi stojących naprzeciw żołnierzy w mundurach i hełmach. Jedna z kobiet wyciąga w kierunku żołnierza dłoń z kwiatem.

Rewolucja obyczajowa w świecie zachodnim była konsekwencją rosnącego niezadowolenia z coraz większego rozwarstwienia ekonomicznego społeczeństwa. Dużą popularność zaczęły zdobywać poglądy wywodzące się z filozofii egzystencjonalnej, marksizmu czy anarchizmu. Szerokie uznanie zdobyły poglądy feministyczne, pacyfistyczne i ekologiczneekologizmekologiczne. Odrzucone zostały autorytety, konsumpcyjny styl życia oraz materializm.

Znalazło to swoje odbicie w rodzącym się ruchu alterglobalistycznym, który dążył do trwałej zmiany społecznej. Jest to ruch w pewnym sensie kosmopolityczny i ponadnarodowy, którzy przeciwstawia się kapitalizmowi, głosi poglądy pacyfistyczne i jest przeciwny wykorzystywaniu broni atomowej. Sprzeciwia się procesowi globalizacjiglobalizacjaglobalizacji i chce doprowadzić do wytworzenia jej alternatywy, czyli globalizacji alternatywnej. Należy jednak pamiętać, że alterglobaliści nie krytykują samej globalizacji, ale jej neoliberalnyneoliberalizmneoliberalny charakter.

Do zwolenników ruchu alterglobalistycznego zalicza się środowiska pacyfistyczne, ekologiczne, feministyczne, anarchistyczne oraz komunistyczne, które jednoczy fakt niezgody na konsekwencje neoliberalizmu oraz dążenie do zreformowania przemian zachodzących na świecie. Polscy członkowie tego nurtu uważają alterglobalizm za sposób myślenia o tym, jak powinna przebiegać globalizacja, by służyła człowiekowi przez rozpowszechnienie idei praw obywatelskich oraz praw człowieka.

Nie należy mylić ruchu alterglobalistycznego z ruchem antyglobalistycznymantyglobalizmantyglobalistycznym, który całkowicie odrzuca globalizację i jej wszelkie przejawy, dąży do jej zatrzymania. Zwolennicy alterglobalizmu chcą zbudować społeczeństwo obywatelskie, które przez samoorganizację będzie zdolne realizować swoje cele. Antyglobaliści zaś dążą do budowy społeczeństwa opartego na wspólnotach pierwotnych – rodzinie, społeczności lokalnej czy narodzie. Tym samym po stronie zwolenników alterglobalizmu są najczęściej ludzie o poglądach liberalnych, a nacjonaliści i anarchiści wybierają antyglobalizm.

Ruch alterglobalistyczny poddaje silnej krytyce postępującą degradację środowiska naturalnego i niekontrolowany rozwój techniczno‑przemysłowy, co zbliża jego zwolenników do członków ruchu ekologicznego. 

Sukcesem ruchu alterglobalistycznego jest wpływanie na świadomość społeczną oraz doprowadzenie do konkretnych zmian. Wzrost świadomości społecznej spowodował dążenie do ograniczenia zbrojeń oraz rozwoju broni jądrowej. Podobnie rzecz się ma z wykorzystywaniem alternatywnych źródeł energii odnawialnej. Często te działania są podejmowane w postaci kampanii społecznych oraz happeningów.

Główne poglądy ruchu alterglobalistycznego

Ruch alterglobalistyczny nie ma rozwiniętych struktur ani określonego przywództwa. Jego zwolennicy spotykają się na Światowych Forach Społecznych, wymieniając się doświadczeniami oraz przygotowując się do kampanii społecznych i protestów w czasie szczytów Międzynarodowego Funduszu Walutowego (IMF), Banku Światowego czy grupy G8, skupiającej najbogatsze państwa świata. Fora nie przynoszą oczekiwanych efektów, gdyż ich uczestnicy odcinają się ich uczestników od jakiejkolwiek działalności politycznej, w tym także partyjnej. Skutkiem tego jest małe oddziaływanie na międzynarodową społeczność.

Działacze ruchu alterglobalistycznego sprzeciwiają się sprowadzaniu procesu globalizacji wyłącznie do jej wymiaru ekonomicznego przez ocenianie wszystkiego wskaźnikami ekonomicznymi, np. wzrostu, spadku, deficytu czy inflacji. Ruch jest przeciwny teorii, że rynek załatwia wszelkie problemy, bowiem nie gwarantuje on bezpieczeństwa socjalnego dla obywateli. Dlatego alterglobaliści są obrońcami instytucji państwa jako reprezentanci interesów obywateli oraz postulują, by zostały wprowadzone globalne regulacje prawne i polityczne, kontrolujące rynki finansowe. Domagają się anulowania długów państw trzeciego świata. Alterglobaliści są zwolennikami zbliżania się gospodarek i społeczeństw w celu koordynacji wymiany towarów i usług, by zapewnić wszystkim ludziom podstawowe prawa ekonomiczne. Zwolennicy alterglobalizmu pozytywnie odnoszą się do rewolucji informatycznej, jaka odbywa się na naszych oczach, uważają bowiem, że służy ona budowaniu społeczeństwa obywatelskiego i rozwojowi demokracji bezpośredniej. Swobodny przepływ informacji jest uważany za najlepszy sposób społecznego oddziaływania. Alterglobalizm jest przeciwny skrajnie deterministycznej wizji świata i sprzeciwia się uniformizacji społecznej przez popieranie ruchów lokalnych, co można nazwać hasłem „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Celem ruchu alterglobalistycznego jest stworzenie społeczeństwa, które korzysta z globalizacji, ale też potrafi procesy globalizacyjne sobie podporządkować.

Krytyka ruchu alterglobalistycznego

Działalność alterglobalistów w Polsce

W Polsce działalność ruchu alterglobalistycznego została zapoczątkowana w latach 90. XX wieku. Trudno ją ocenić, ponieważ podobne do alterglobalistów poglądy głosi także ruch narodowy, którego przedstawiciele są przeciwni amerykanizacji kultury, odchodzeniu od polskich zwyczajów i tradycji. W Polsce działają m.in. ATTAC Polska, Federacja Anarchistyczna, Nowa Lewica, Polska Partia Pracy, Partia Zieloni oraz liczne ugrupowania nacjonalistyczne i ultraprawicowe: Narodowe Odrodzenie Polski czy Młodzież Wszechpolska. Organizacje te obok własnych głoszą poglądy alterglobalistyczne.

W Polsce ukazują się „Le Monde Diplomatique” i „Krytyka Polityczna”, które należą do prasy prezentującej poglądy alterglobalistyczne.

Ruch ekologiczny

Genezy ruchu ekologicznego jako ideologii możemy się doszukiwać w latach 70. XX wieku. Jego powstanie było konsekwencją rosnącego sprzeciwu wobec zjawiska konsumpcjonizmu. Proces ten trwał i w latach 80. nabrał charakteru ukształtowanej już ideologii. Najważniejszym postulatem ruchu ekologicznego jest ochrona i dbanie o przyrodę przez odrzucenie poglądu o nieograniczonych możliwościach rozwojowych świata. Przeciwną do tego ideą jest zrównoważony rozwój, gwarantujący ochronę środowiska naturalnego. Ekologizm jest przeciwny antropocentryzmowi, który zakłada, że osiągnięcie dobra człowieka pozwala nie liczyć się z przyrodą, co prowadzi do degradacji środowiska naturalnego i rabunkowej gospodarki. Dlatego ruch ekologiczny stawia na odnawialne źródła energii, promowanie drobnej i średniej przedsiębiorczości, wspieranie małych gospodarstw rolnych oraz rozwój demokracji. Państwo, w myśl poglądów ekologizmu, powinno być zdecentralizowane z dobrze rozwiniętą samorządnością.

RLQOGsaSpEIzR

Zdjęcie przedstawia protest. Jedna z osób trzyma w ręce karton z napisem There i NO PlanetB.

Ruch ekologiczny jest często kojarzony z ruchem lewicowym, konkretnie nową lewicą. Ideologami ruchu ekologicznego są Ander Gorza, Ivan Illich, Murray Bookchin czy nastoletnia Greta Thunberg.

Ekologizm w Polsce

Popularność poglądów związanych z ochroną środowiska w Polsce przyniosła transformacja ustrojowa rozpoczęta obradami Okrągłego Stołu. Zapoczątkowana została edukacja ekologiczna, realizowana w szkołach czy mediach. Jednak z czasem, wraz z rozwojem neoliberalizmu, zaczęły się pojawiać negatywne opinie o ruchu ekologicznym i głoszonym przez jego zwolenników zrównoważonym rozwoju. Ekologizm został uznany za hamulec rozwoju ekonomicznego kraju, edukacja ekologiczna została ograniczona. Na efekty tych działań nie należało czekać długo. Większość polskich miast znalazła się na liście miast z najgorszą jakością powietrza. Smog i skutki jego oddziaływania na zdrowie Polaków ponownie zwróciły uwagę na postulaty ruchu ekologicznego.

Najbardziej znaną organizacją polityczną zajmującą się ekologizmem jest partia Zieloni, która w ostatnich wyborach parlamentarnych wprowadziła trzech posłów do Sejmu RP IX kadencji. Ponadto funkcjonuje w Polsce wiele organizacji zajmujących się ochroną przyrody i środowiska naturalnego. Do najważniejszych zaliczamy Ligę Ochrony Przyrody (LOP), WWF, Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami, Klub Gaja i wiele innych.

Słownik