O autorze

R1aknQ0Yxmqvb1

Zdjęcie przedstawia portret szczupłego, dojrzałego mężczyzny. Jest on zwrócony do widza prawym półprofilem. Ma wydatny nos, wysokie czoło, proste, zaczesane ku górze włosy. Mężczyzna nosi okulary. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.

Jan Lechoń to pseudonim twórczy, tak naprawdę poeta nazywał się Leszek Serafinowicz. Studiował polonistykę w Warszawie, na której poznał swoich przyszłych redakcyjnych kolegów. Współpracował przy tworzeniu „Pro Arte et Studio”, z którego później wyłonił się „Skamander” - czasopismo jednej z najważniejszych grup poetyckich międzywojnia.
Wstępna faza jego twórczość wiązała się z aktualnymi wydarzeniami - uprawiał satyręsatyrasatyrę polityczną. Sławę przyniósł mu wydany w 1920 roku Karmazynowy poemat - złożony zaledwie z siedmiu wierszy.
Został on pozytywnie przyjęty przez krytyków, jednak sam poeta wspominał, że praca nad tomikiem była dla niego uciążliwa.

Mój wysiłek, nie powiedziałbym świadomy, ale podświadomy, aż do wydania „Karmazynowego poematu” polegał na pokonaniu banalności (…). To mnie skłoniło do tego, żeby starać się być jak najmniej grafomanem, to znaczy pisać jak najmniej. Wierzę w tego demona i doświadczyłem w bardzo przykry sposób jego na mnie wpływu (…). Sprowadzał na mnie stan pewnej choroby psychicznej, czy nerwowej. W tym stanie napisałem moje dwa pierwsze tomy - opowiadał na antenie Radia Wolna Europa o okolicznościach powstania Karmazynowego poematu.

Tradycja literacka

Tradycja literacka to całokształt doświadczeń literackich przeszłości, które sumują, porządkują i hierarchizują doświadczenia, czyniąc z nich składnik literatury danego czasu. W jej obręb wchodzą utwory literackie, będące wzorami rozwiązań artystyczno‑ideowych oraz zespoły norm literackich. Na te normy składają się zasady dotyczące budowy dzieła literackiego, konstruowania poszczególnych gatunków, stylów literackich czy systemów wersyfikacyjnych.

Utwór literacki, jako konstrukcja, nosi w sobie historię. Odpowiadając na pytania: co i w jaki sposób przeniknęło do określonego utworu literackiego, jakie były kryteria wyboru, możemy stwierdzić co dla danego okresu było cenne, co sprzyjało kształtowaniu oblicza literatury epoki. Okresy późniejsze czerpią elementy wybrane, przeprowadzają selekcję. Niektóre z tych elementów nadal wykazują taką siłę żywotną, że kształtują twórczość pisarzy należących do epok następnych, często stają się dla nich wzorem.

Michał Głowiński w artykule Tradycja literacka: próba zarysowania problematyki („Przegląd Humanistyczny” 1959, tom 3, nr 3 (12), s. 49–69) wskazuje na sposoby przenikania tradycji literackiej do współczesnego pisarstwa. Pewne ukształtowane w przeszłości zjawiska, przynależne do okresu dziejów literatury, w którym powstały, pozbawione zostają rodowodu, stają się wartością ogólną. Na przykład Jan Kochanowski ukształtował nowoczesną formę wiersza sylabotonicznego, który stał się ogólnie obowiązującą normą techniczną. Traktowany przez pisarzy kolejnych epok jako coś powszechnego i naturalnego, zatracił znamiona indywidualnego „wynalazku”. Pojawiał się u reprezentantów różnych poetyk, a nawet tych, których stosunek do twórczości Kochanowskiego był zupełnie obojętny. Każda epoka literacka, tworząc model przeszłości literackiej, przypisuje utworom, pisarzom, kierunkom nowe znaczenie, jedne traktuje jako wartościowe, inne pomija. Niektórzy poeci wydobywani są z mroku dziejów, tak było w przypadku C.K. Norwida czy B. Leśmiana. Tradycją literacką są te pierwiastki, które aktywnie kształtują współczesną praktykę pisarską, które stają się składnikiem nowego układu historycznoliterackiego, nie tracąc jednak znamion swej właściwej przynależności. Ulegają przekształceniom, łączą się z elementami nowymi. Cechą charakterystyczną tradycji literackiej jest aktywność strony biorącej, nie ten jest czynny kto wpływa, lecz ten kto wpływu doznaje. Proces kształtowania się tradycji polega więc zawsze na wyborze, a nigdy na całkowitej rekonstrukcji. Pisarz współczesny może przejmować z przeszłości rozmaite elementy. Mogą one dotyczyć wybranych problemów ideowych, rozwiązań formalnych (gatunek i styl). Gatunek literacki jest zjawiskiem o dużym stopniu ciągłości, ponadto stanowi zespół określonych konwencji, norm i dyrektyw. Pisarz może więc przejmować zarówno gotowe formy, jak i określone instrukcje dotyczące formy. Zwracający się ku przeszłości pisarz może czerpać wzory na dwa sposoby. Przejąć i od nowa wprowadzić w życie zasady konstrukcyjne, według których powstały konkretne formy gatunkowe. Stosując stare zasady we wszystkich warstwach dzieła literackiego, przekształcić je i wmontować w nowy kontekst literacki. Taki stosunek do tradycji jest stosunkiem twórczym. Pisarz może też przejąć ukształtowane i „zamknięte” formy, konwencje literackie, wykształcone przez dany prąd obrazy, zestawienia metaforyczne, styl. Takie przejęcie konwencji otwiera dużo mniejsze możliwości, gdyż powiela chwyty dawno zastosowane i wyeksploatowane.

Lata zaborów były trudnym okresem dla polskiej literatury, zaborcy starali ograniczać jej oddziaływanie. W 1918 roku po odzyskaniu niepodległości kluczowe stało się pytanie, jaka ma być nowa polska literatura. Czy, tak jak w romantyzmie i pozytywizmie, służyć ideom narodowowyzwoleńczym, pracy organicznej czy pracy u podstaw? Wraz z początkiem XX wieku i prądami, które przyniosła Młoda Polska, wróciło pytanie o sztukę dla sztuki. Dwudziestolecie międzywojenne to, z jednej strony, czasy entuzjazmu i optymizmu po odzyskaniu niepodległości, ale z drugiej, niepewności, buntu, niepokoju i pesymistycznych nastrojów. Herostrates Jana Lechonia wpisuje się w ten drugi nurt polskiej literatury czasów międzywojennych.

.

Poniższy tekst Marii Janion - współczesnej badaczki literatury - niech posłuży za kontekst do interpretacji wiersza Jana Lechonia Herostrates. Traktuje on o wpływie romantycznej koncepcji na XX‑wieczne przeżywanie polskości.

Słownik