Przeczytaj
Czym jest OBWE?
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (ang. Organization for Security and Co‑operation in Europe, OSCE) jest dziś największą regionalną organizacją na świecie. Obejmuje 57 państw leżących na trzech kontynentach (Europa, Azja, Ameryka Północna), w których żyje łącznie ponad 1 mld ludzi. W zasięgu jej zainteresowania znajdują się przede wszystkim kwestie związane z bezpieczeństwem regionu, w szczególności Europy.
Zastanów się, czy potrafisz wymienić międzynarodowe organizacje regionalne z innych części świata.
W przeciwieństwie do większości innych organizacji międzynarodowych, OBWE nie funkcjonuje w wyniku umowy międzynarodowej, ratyfikowanejratyfikowanej przez państwa członkowskie, lecz na podstawie serii wspólnych deklaracji przedstawicieli rządów. Z jednej strony nadaje to organizacji mniej formalny charakter, z drugiej jednak – pozwala na daleko idącą elastyczność w profilowaniu działalności. Format OBWE wykorzystywany jest przez państwa członkowskie m.in. do łagodzenia konfliktów, takich jak ostatnio wojna w Donbasiewojna w Donbasie na Ukrainie.
Geneza OBWE sięga czasów zimnej wojnyzimnej wojny. Dwie dekady po jej rozpoczęciu państwa znajdujące się po obu stronach żelaznej kurtyny zaczęły z różnych powodów dążyć do normalizacji stosunków. Wyrazem tego była redukcja arsenałów zbrojeniowych przez ZSRS i USA, a także naprawa relacji Republiki Federalnej Niemiec z państwami komunistycznymi (NRD, Polska, Czechosłowacja i ZSRS). Działania te wpisywały się w realizowaną w latach 70. przez oba światowe mocarstwa polityki odprężenia (détente)odprężenia (détente).
Od Aktu helsińskiego…
Ukoronowaniem tego procesu było zwołanie w 1973 r. w neutralnej Finlandii Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Z udziałem przedstawicieli 35 państw wynegocjowano wówczas tekst Aktu końcowego KBWE. Dokument ten został podpisany 1 sierpnia 1975 r. w Helsinkach i stał się największym symbolem odwilży na linii Wschód‑Zachód. Sygnatariuszami Aktu były Stany Zjednoczone, Kanada, Związek Sowiecki oraz 32 państwa europejskie – było to zatem porozumienie ponad ustrojami politycznymi, łączące państwa demokratyczne i autorytarne, zawarte w imię pokoju na kontynencie europejskim.
Zastanów się, jaki wpływ miała zimna wojna na sytuację polityczną na kontynencie europejskim.
Akt końcowy KBWE określano niekiedy mianem wielkiej karty pokoju. Składał się on z czterech rozdziałów – koszyków, z których każdy odnosił się do innej dziedziny współpracy między państwami. Szczególnie ważny był koszyk I, poświęcony zagadnieniom bezpieczeństwa w Europie. Zawierał on Deklarację zasad rządzących stosunkami między państwami uczestniczącymi, w której przyjęto m.in. zasadę nienaruszalności granic w Europie, pokojowego rozstrzygania sporów oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności.
Koszyk IV przewidywał dalszą współpracę między państwami w ramach KBWE. Odbywała się ona w ramach Konferencji Przeglądowych, organizowanych co kilka lat w stolicach państw europejskich (pierwsze trzy odbyły się w Belgradzie, Madrycie i Wiedniu).
…do Paryskiej karty nowej Europy
Nowy rozdział w historii KBWE zaczął się wraz z upadkiem komunizmu w Europie. Zwycięstwo państw zachodnich w zimnej wojnie stworzyło szansę na współpracę między państwami już nie tylko wokół zagadnień związanych z bezpieczeństwem i budową zaufania, ale również na bazie wspólnych wartości: demokracji, praw człowieka oraz praworządności. 19 listopada 1990 r. – w rok po upadku muru berlińskiego – w Paryżu zebrali się przywódcy państw Konferencji. Przyjęto wówczas Paryską kartę nowej Europy – dokument, w którym ogłoszono rozpoczęcie nowej ery w relacjach między państwami europejskimi.
Paryska karta nowej EuropyZakończyła się era konfrontacji i podziałów w Europie. (…) Europa uwolniła się od dziedzictwa przeszłości. Odwaga mężczyzn i kobiet, siła woli ludów i potęga idei Aktu końcowego KBWE otworzyły nową erę demokracji, pokoju i jedności w Europie. (…) Podejmujemy się budowy, konsolidacji i wzmacniania demokracji jako jedynego systemu rządów naszych narodów.
Źródło: Paryska karta nowej Europy, tłum. Krzysztof Kowaluk, dostępny w internecie: osce.org [dostęp 6.04.2020 r.].
Zastanów się, czy taka deklaracja polityczna mogłaby zostać ogłoszona również dzisiaj.
Na szczycie w Paryżu ustanowiono jednocześnie nowe formy współpracy. Ustalono, że regularnie – co najmniej raz w roku – będą spotykać się ministrowie spraw zagranicznych krajów KBWE. Posiedzenia te miały odtąd stanowić podstawowe forum politycznych konsultacji w ramach Konferencji. Powołano jednocześnie Sekretariat KBWE (z siedzibą w Pradze), Centrum Zapobiegania Konfliktom (z siedzibą w Wiedniu) oraz Biuro Wolnych Wyborów (z siedzibą w Warszawie).
Powstanie OBWE
Dopełnieniem instytucjonalizacji KBWE było przekształcenie jej w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz nadanie jej formuły, która funkcjonuje do dziś. Decyzja w tej sprawie została podjęta podczas konferencji przeglądowej w Budapeszcie, zaś OBWE zaczęła funkcjonować 1 stycznia 1995 r.
Członkami nowej organizacji zostały wszystkie państwa, które uczestniczyły w procesie KBWE. Po rozpadzie Czechosłowacji, Jugosławii i Związku Sowieckiego liczba krajów członkowskich wzrosła do 57.
Zastanów się, dlaczego do OBWE należą kraje leżące w Azji.
Przykładowe misje OBWE
Słownik
zapoczątkowany na przełomie lat 60. i 70. XX w. i trwający ok. 10 lat okres względnie poprawnych stosunków między USA a ZSRS; zawarto w tym czasie m.in. układy rozbrojeniowe oraz podpisano Akt Końcowy KBWE
rotacyjne przewodniczenie instytucji międzynarodowej przez jedno z współtworzących ją państw; rozwiązanie praktykowane m.in. w Unii Europejskiej oraz OBWE
zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego konstytucyjny organ państwa, skutkujące włączeniem tej umowy do systemu źródeł prawa, funkcjonującego w danym kraju
powstałe w 1991 r. na terenie Mołdawii samozwańcze i nieuznawane międzynarodowo państwo, od czasów wojny w 1992 r. pozostające poza kontrolą mołdawskich władz
trwający od 2014 r. konflikt zbrojny we wschodnich obwodach Ukrainy, w których powstały wspierane przez Rosję separatystyczne państwa: Doniecka Republika Ludowa oraz Ługańska Republika Ludowa
powojenna rywalizacja dwóch światowych mocarstw – USA i ZSRS (oraz ich sojuszników), odbywająca się w wymiarze politycznym, militarnym, ekonomicznym i prestiżowym; ukształtowała dwubiegunowy podział świata w latach 1946‑1989