Przeczytaj
Czym jest OBWE?
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (ang. Organization for Security and Co‑operation in Europe, OSCE) jest dziś największą regionalną organizacją na świecie. Obejmuje 57 państw leżących na trzech kontynentach (Europa, Azja, Ameryka Północna), w których żyje łącznie ponad 1 mld ludzi. W zasięgu jej zainteresowania znajdują się przede wszystkim kwestie związane z bezpieczeństwem regionu, w szczególności Europy.
![Ilustracja przedstawia mapę świata. Kolorem zielonym są zaznaczone państwa należące do OBWE, są to: Albania, Andora, Armenia, Austria, Azerbejdżan, Białoruś, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Czarnogóra, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Gruzja, Grecja, Holandia, Hiszpania, Irlandia, Islandia, Kanada, Kazachstan, Kirgistan, Liechtenstein, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Macedonia Północna, Malta, Mołdawia, Monako, Mongolia, Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Rosja, Rumunia, San Marino, Serbia, Słowacja, Słowenia, Stany Zjednoczone, Szwajcaria, Szwecja, Tadżykistan, Turcja, Turkmenistan, Ukraina, Uzbekistan, Watykan, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Kolorem pomarańczowym zaznaczone są państwa będące partnerami OBWE, są to: Algieria, Australia, Egipt, Izrael, Japonia, Jordania, Korea Południowa, Maroko, Tajlandia, Tunezja.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RVBgXUZRt9OTj/1639639853/1FLAoF5v2T4jpNHlRInyXeOSl9Z4WzDt.png)
Zastanów się, czy potrafisz wymienić międzynarodowe organizacje regionalne z innych części świata.
W przeciwieństwie do większości innych organizacji międzynarodowych, OBWE nie funkcjonuje w wyniku umowy międzynarodowej, ratyfikowanejratyfikowanej przez państwa członkowskie, lecz na podstawie serii wspólnych deklaracji przedstawicieli rządów. Z jednej strony nadaje to organizacji mniej formalny charakter, z drugiej jednak – pozwala na daleko idącą elastyczność w profilowaniu działalności. Format OBWE wykorzystywany jest przez państwa członkowskie m.in. do łagodzenia konfliktów, takich jak ostatnio wojna w Donbasiewojna w Donbasie na Ukrainie.
Geneza OBWE sięga czasów zimnej wojnyzimnej wojny. Dwie dekady po jej rozpoczęciu państwa znajdujące się po obu stronach żelaznej kurtyny zaczęły z różnych powodów dążyć do normalizacji stosunków. Wyrazem tego była redukcja arsenałów zbrojeniowych przez ZSRS i USA, a także naprawa relacji Republiki Federalnej Niemiec z państwami komunistycznymi (NRD, Polska, Czechosłowacja i ZSRS). Działania te wpisywały się w realizowaną w latach 70. przez oba światowe mocarstwa polityki odprężenia (détente)odprężenia (détente).
Od Aktu helsińskiego…
Ukoronowaniem tego procesu było zwołanie w 1973 r. w neutralnej Finlandii Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Z udziałem przedstawicieli 35 państw wynegocjowano wówczas tekst Aktu końcowego KBWE. Dokument ten został podpisany 1 sierpnia 1975 r. w Helsinkach i stał się największym symbolem odwilży na linii Wschód‑Zachód. Sygnatariuszami Aktu były Stany Zjednoczone, Kanada, Związek Sowiecki oraz 32 państwa europejskie – było to zatem porozumienie ponad ustrojami politycznymi, łączące państwa demokratyczne i autorytarne, zawarte w imię pokoju na kontynencie europejskim.
Zastanów się, jaki wpływ miała zimna wojna na sytuację polityczną na kontynencie europejskim.
Akt końcowy KBWE określano niekiedy mianem wielkiej karty pokoju. Składał się on z czterech rozdziałów – koszyków, z których każdy odnosił się do innej dziedziny współpracy między państwami. Szczególnie ważny był koszyk I, poświęcony zagadnieniom bezpieczeństwa w Europie. Zawierał on Deklarację zasad rządzących stosunkami między państwami uczestniczącymi, w której przyjęto m.in. zasadę nienaruszalności granic w Europie, pokojowego rozstrzygania sporów oraz poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności.
Koszyk IV przewidywał dalszą współpracę między państwami w ramach KBWE. Odbywała się ona w ramach Konferencji Przeglądowych, organizowanych co kilka lat w stolicach państw europejskich (pierwsze trzy odbyły się w Belgradzie, Madrycie i Wiedniu).
…do Paryskiej karty nowej Europy
Nowy rozdział w historii KBWE zaczął się wraz z upadkiem komunizmu w Europie. Zwycięstwo państw zachodnich w zimnej wojnie stworzyło szansę na współpracę między państwami już nie tylko wokół zagadnień związanych z bezpieczeństwem i budową zaufania, ale również na bazie wspólnych wartości: demokracji, praw człowieka oraz praworządności. 19 listopada 1990 r. – w rok po upadku muru berlińskiego – w Paryżu zebrali się przywódcy państw Konferencji. Przyjęto wówczas Paryską kartę nowej Europy – dokument, w którym ogłoszono rozpoczęcie nowej ery w relacjach między państwami europejskimi.
Paryska karta nowej EuropyZakończyła się era konfrontacji i podziałów w Europie. (…) Europa uwolniła się od dziedzictwa przeszłości. Odwaga mężczyzn i kobiet, siła woli ludów i potęga idei Aktu końcowego KBWE otworzyły nową erę demokracji, pokoju i jedności w Europie. (…) Podejmujemy się budowy, konsolidacji i wzmacniania demokracji jako jedynego systemu rządów naszych narodów.
Źródło: Paryska karta nowej Europy, tłum. Krzysztof Kowaluk, dostępny w internecie: osce.org [dostęp 6.04.2020 r.].
Zastanów się, czy taka deklaracja polityczna mogłaby zostać ogłoszona również dzisiaj.
Na szczycie w Paryżu ustanowiono jednocześnie nowe formy współpracy. Ustalono, że regularnie – co najmniej raz w roku – będą spotykać się ministrowie spraw zagranicznych krajów KBWE. Posiedzenia te miały odtąd stanowić podstawowe forum politycznych konsultacji w ramach Konferencji. Powołano jednocześnie Sekretariat KBWE (z siedzibą w Pradze), Centrum Zapobiegania Konfliktom (z siedzibą w Wiedniu) oraz Biuro Wolnych Wyborów (z siedzibą w Warszawie).
Powstanie OBWE
Dopełnieniem instytucjonalizacji KBWE było przekształcenie jej w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie oraz nadanie jej formuły, która funkcjonuje do dziś. Decyzja w tej sprawie została podjęta podczas konferencji przeglądowej w Budapeszcie, zaś OBWE zaczęła funkcjonować 1 stycznia 1995 r.
Członkami nowej organizacji zostały wszystkie państwa, które uczestniczyły w procesie KBWE. Po rozpadzie Czechosłowacji, Jugosławii i Związku Sowieckiego liczba krajów członkowskich wzrosła do 57.
![Ilustracja przedstawia białe litery OSCE umieszczone w niebieskich prostokątach.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1Ib8uwl0JrNk/1639639854/1SttE5RDf2MA3MPCto7twJjki0XE76Ro.png)
Zastanów się, dlaczego do OBWE należą kraje leżące w Azji.
Przykładowe misje OBWE
Słownik
zapoczątkowany na przełomie lat 60. i 70. XX w. i trwający ok. 10 lat okres względnie poprawnych stosunków między USA a ZSRS; zawarto w tym czasie m.in. układy rozbrojeniowe oraz podpisano Akt Końcowy KBWE
rotacyjne przewodniczenie instytucji międzynarodowej przez jedno z współtworzących ją państw; rozwiązanie praktykowane m.in. w Unii Europejskiej oraz OBWE
zatwierdzenie umowy międzynarodowej przez upoważniony do tego konstytucyjny organ państwa, skutkujące włączeniem tej umowy do systemu źródeł prawa, funkcjonującego w danym kraju
powstałe w 1991 r. na terenie Mołdawii samozwańcze i nieuznawane międzynarodowo państwo, od czasów wojny w 1992 r. pozostające poza kontrolą mołdawskich władz
trwający od 2014 r. konflikt zbrojny we wschodnich obwodach Ukrainy, w których powstały wspierane przez Rosję separatystyczne państwa: Doniecka Republika Ludowa oraz Ługańska Republika Ludowa
powojenna rywalizacja dwóch światowych mocarstw – USA i ZSRS (oraz ich sojuszników), odbywająca się w wymiarze politycznym, militarnym, ekonomicznym i prestiżowym; ukształtowała dwubiegunowy podział świata w latach 1946‑1989