Przeczytaj
Dwuwładza
Na początku marca 1917 r. abdykował car Mikołaj II. W ten sposób dobiegł końca okres panowania w Rosji dynastii Romanowów. Władzę przejęła DumaDuma, która po abdykacji cara wyłoniła Rząd TymczasowyRząd Tymczasowy. Na jego czele stanął członek Partii Konstytucyjno‑Demokratycznej (kadetów), książę Gieorgij Lwow. Nie był to jedyny ośrodek władzy po zmianie ustroju. Na terenie całej Rosji spontanicznie, wskutek inicjatywy oddolnej protestującego ludu, tworzyły się rady (np. na Syberii w tym czasie powstało ich 67). Rady reprezentowały interesy robotników, żołnierzy i chłopów. Skupiały głównie działaczy lewicowych. Najważniejszą z nich była Piotrogrodzka Rada Delegatów Żołnierskich i Robotniczych, która obok Rządu Tymczasowego stanowiła przez kilka następnych miesięcy rzeczywistą władzę w Rosji. W kraju zapanował więc okres dwuwładzy.
Określ, jak zachowują się uczestnicy obrad. Zwróć uwagę, czy wszyscy słuchają uważnie prelegentów.
Program Rządu Tymczasowego
Natychmiastowa amnestia dla wszystkich więźniów politycznych, włączając terrorystów.
Natychmiastowe nadanie wolności słowa, zgromadzeń i prawa do strajków.
Natychmiastowe zniesienie religijnych, narodowych i społecznych przywilejów.
Natychmiastowe przeprowadzenie wyborów do Zgromadzenia Narodowego, w których każdy obywatel będzie miał prawo głosować.
Zniesienie oddziałów policji i zastąpienie ich jednostkami, do których oficerowie będą wybierani.
Wprowadzenie wyborów do wszystkich lokalnych rad i ziemstwziemstw, do których każdy będzie mógł głosować.
Indeks górny Określ, czy program Rządu Tymczasowego był zgodny z oczekiwaniami społeczeństwa rosyjskiego. Na jakie najważniejsze problemy stanowił on odpowiedź, a jakich nie poruszał. Zwróć uwagę, czy w programie jest mowa o sprawie podziału majątków ziemskich między małorolnych i bezrolnych chłopów. Indeks górny koniecOkreśl, czy program Rządu Tymczasowego był zgodny z oczekiwaniami społeczeństwa rosyjskiego. Na jakie najważniejsze problemy stanowił on odpowiedź, a jakich nie poruszał. Zwróć uwagę, czy w programie jest mowa o sprawie podziału majątków ziemskich między małorolnych i bezrolnych chłopów.
Źródło: Program Rządu Tymczasowego, [w:] Peter Oxley, Russia 1855–1991. From Tsars to Commissars, tłum. K. Stojek-Sawicka, Oxford University Press 2001, s. 93.
Wskaż na podstawie zdjęć różnice między obradami Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich a obradami Rządu Tymczasowego.
Zwróć uwagę na liczbę uczestników, ich stroje, porządek na sali, charakter obrad. Oceń, który z tych organów władzy ma bardziej zachowawczy, a który bardziej rewolucyjny charakter.
Klęska wielkich nadziei
Abdykację cara i powstanie Rządu Tymczasowego przyjęto z wielkimi oczekiwaniami. Szybko jednak okazało się, że nowa władza nie była w stanie spełnić rozbudzonych nadziei społeczeństwa. Wybory, które zapowiadano wraz z dojściem do władzy, były kilkakrotnie przekładane i wreszcie postanowiono, że zostaną zorganizowane w listopadzie. Nie podjęto palącej kwestii reformy rolnej, w wyniku której wielka własność ziemska miała zostać rozparcelowana pomiędzy bezrolnych lub małorolnych chłopów. Jednocześnie Rząd Tymczasowy zadeklarował, że będzie kontynuował wojnę. Decyzja ta spotkała się z dużym niezadowoleniem społeczeństwa.
Jakie wrażenie robią na tobie osoby ukazane na zdjęciu?
Położenia Rządu Tymczasowego nie poprawiło zniesienie przez niego kary śmierci, ogłoszenie amnestii ani wprowadzenie podstawowych praw oraz swobód obywatelskich, takich jak wolność druku, wolność zrzeszania się i działalności partii politycznych. Robotnicy domagali się ośmiogodzinnego dnia pracy i wyższych pensji. W miastach coraz bardziej odczuwalne stawały się niedobory podstawowych produktów, wiele zakładów było zamykanych. W armii następowało rozluźnienie dyscypliny, a żołnierze coraz niechętniej podporządkowywali się władzy oficerów. Wybuchały protesty, dochodziło do naruszeń prawa.
Określ, kto bierze udział w tej demonstracji. Zwróć uwagę na ubiór uczestników.
Tezy kwietniowe
Chaos w państwie i nieudolność Rządu Tymczasowego sprzyjały wzrostowi popularności partii radykalnych, z bolszewikamibolszewikami na czele. Na ich korzyść przemawiało wiele czynników, a jednym z najważniejszych był powrót Włodzimierza Iljicza Lenina, przywódcy partii, do Rosji. Od czasów rewolucjirewolucji z 1905 r. z krótkimi przerwami przebywał on na emigracji. Jego powrót stał się możliwy dzięki pomocy wywiadu niemieckiego. Obalenie caratu i pogrążenie się Rosji w kryzysie wewnętrznym rozpaliło w Niemczech nadzieje na to, że kraj ten zmuszony do zajęcia się własnymi sprawami, zakończy swój udział w działaniach wojennych. Przebywające na froncie wschodnim siły niemieckie mogłyby zostać przerzucone na zachód, by tam przechylić szalę zwycięstwa na swoją stronę. Gdy stało się jasne, że Rząd Tymczasowy nie zamierza wycofać się z wojny, zorganizowano powrót do Piotrogrodu człowiekowi, którego działalność – jak wierzono – doprowadzi do destabilizacji stosunków w Rosji i zmusi ją do zawarcia separatystycznego pokoju. Lenin miał opinię zawodowego rewolucjonisty, wywiad niemiecki sądził, że nie zawiedzie pokładanych w nim nadziei. Dzień po przybyciu do ogarniętej rewolucyjnym wrzeniem stolicy imperium Lenin wygłosił tzw. tezy kwietniowetezy kwietniowe, stanowiące program polityczny bolszewików. Przedstawił w nich hipotezę, jakoby w Rosji w wyniku rewolucji lutowej dokonały się przemiany o charakterze burżuazyjno‑demokratycznym. Następnie Lenin postulował jak najszybsze wywołanie rewolucji socjalistycznej i obalenie Rządu TymczasowegoRządu Tymczasowego. Nawoływał do przejmowania władzy przez Rady Delegatów Robotniczych i ŻołnierskichRady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, czego wyrazem stał się slogan Cała władza w ręce rad.
Agonia państwa
W lipcu 1917 r. Rząd Tymczasowy podjął jeszcze jedną, ostatnią już ofensywę wojsk rosyjskich w Galicji, od nazwiska ministra spraw zagranicznych nazwaną ofensywą Kiereńskiego. Tak jak poprzednie i ta zakończyła się dotkliwą porażką. Jeszcze gdy trwała, w Piotrogrodzie doszło do licznych strajków i manifestacji antywojennych.
Określ przesłanie fotografii. Uwzględnij charakter miejsca oraz strój i postawę premiera.
Nowy premier stanął w obliczu ogromnych problemów. Trwała I wojna światowa. Jednostki niemieckie posuwały się nieprzerwanie do przodu, armia rosyjska była na krawędzi zapaści, sytuacja ekonomiczna w kraju ulegała pogorszeniu z dnia na dzień. Większość fabryk zamknięto, a liczba osób wyrzuconych na bruk każdego dnia wzrastała. W lipcu 1917 r. miały miejsce zamieszki.
Określ, jaki moment manifestacji uwieczniono na zdjęciu.
Kiereński nie radził sobie z narastającymi w kraju trudnościami. Jego nieskuteczne rządy wywołały niezadowolenie środowisk rewolucyjnych i konserwatywnych. We wrześniu dowodzący oddziałami kawalerii gen. Ławr Korniłow zamierzał dokonać wojskowego zamachu stanu, aresztować członków Rządu Tymczasowego i ustanowić dyktaturę militarną. Pucz zakończył się klęską, ale nie wpłynęło to na poprawę sytuacji rządu, który wciąż tracił na znaczeniu, akcja gen. Korniłowa wręcz obnażyła słabość rządzących. W społeczeństwie silnie radykalizowały się nastroje i następował wzrost popularności partii skrajnie lewicowych, głównie bolszewików.
Noc, która rozstrzygnęła wszystko
25 października (7 listopada wg kalendarza gregoriańskiego) zapadającą wieczorną ciszę rozdarł potężny huk. To stojący w porcie krążownik „Aurora” strzałem z działa dziobowego dał sygnał bolszewikom do ataku na słabo broniony i już niemal opustoszały pałac Zimowy, który od czasów rewolucji lutowej był siedzibą Rządu Tymczasowego.
Tej nocy zwolennicy Lenina opanowali wszystkie dworce kolejowe, magazyny żywności i paliw, centralę telefoniczną i telegraficzną, elektrownię i gazownię. Najważniejsze punkty strategiczne w stolicy znalazły się w rękach bolszewików. Zablokowali oni także mosty na Newie. Niewielu opowiedziało się po stronie upadającego reżimu. Wydarzenia te przyjęło się nazywać rewolucją ze względu na radykalizm zmian, jakie później nastąpiły, ale w rzeczywistości to, co się działo, bardziej przypominało zamach stanu. Dzień później (tj. 26 października) II Ogólnorosyjski Zjazd Rad Delegatów Robotniczych i Żołnierskich uchwalił powołanie nowego rządu rosyjskiego, na którego czele stanął Włodzimierz Iljicz Lenin. W ten sposób usankcjonowano przewrótprzewrót, który wyniósł do władzy bolszewików. Ostatnim akordem przemian październikowych było uchwalenie dekretudekretu o pokoju i dekretu o ziemi, w których sformułowano postulat niezwłocznego zakończenia wojny i nacjonalizacji majątków ziemskich.
Oceń, jak wiarygodnym źródłem jest powyższy obraz dla historyka zajmującego się odtwarzaniem przebiegu rewolucji październikowej? Jaką wartość może on przedstawiać dla historyka dzisiaj? Jakich informacji mu dostarcza?
Słownik
powstała w 1903 r. frakcja Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji; odpowiedzialna za przewrót październikowy w 1917 r., jej przywódcą był Włodzimierz Lenin
(łac. decretum – decyzja) akt o charakterze normatywnym mający moc ustawy
(z ukr.) organ władzy państwowej w Rosji powstały w wyniku manifestu październikowego z 1905 r., stanowił formę parlamentu
rosyjska socjalistyczna partia polityczna założona przez rewolucjonistów (tzw. narodników) w 1901 r., po dojściu do władzy bolszewików nielegalna
zamach stanu, pucz; niezgodne z porządkiem prawnym przejęcie władzy w państwie, często z odwołaniem się do siły zbrojnej przez jednostkę lub grupę ludzi
organ władzy państwowej funkcjonujący równolegle z Rządem Tymczasowym, reprezentował interesy robotników i żołnierzy
(z łac. revolutio – przewrót) znacząca zmiana zachodząca w krótkim czasie
organ, który przejął władzę w wyniku rewolucji lutowej i obalenia cara, wyłoniony z członków Dumy
referat wygłoszony na zjeździe działaczy bolszewickich przez Włodzimierza Lenina po jego powrocie z emigracji w kwietniu 1917 r., w których postulował on przejście do drugiego etapu rewolucji – rewolucji robotniczej i obalenia Rządu Tymczasowego
organ administracji lokalnej w Rosji, utworzony na mocy reform Aleksandra II (1865–1881)
Słowa kluczowe
Rząd Tymczasowy w Rosji, rewolucja październikowa, Lenin, I wojna światowa
Bibliografia
P. Oxley, Russia 1855–1991. From Tsars to Commissars, Oxford University Press 2001.
S. Sierpowski, Źródła do historii okresu międzywojennego. 1917–1926, t. 1, Poznań 1989.
S.B. Lenard, M Sobańska‑Bondaruk,Wiek XX w źródłach, PWN, Warszawa 1998.
L. Jaśkiewicz, I. Rusinowa, Historia powszechna 1789–1918. Wybór tekstów źródłowych, Pułtusk 1997.