Konrad Wallenrod

RJ5wqMHb82bL51

Zdjęcie przedstawia starą pocztówkę. Namalowany jest na niej oddział rycerzy jadących konno. Mężczyźni mają na głowach hełmy, na ramionach peleryny. Trzymają w dłoniach piki i proporce. U stóp jadących leżą zabity rycerz i trzej ranni. Jeden z nich ma tarczę ze znakiem czarnego krzyża. Trwa śnieżna zamieć. Na ziemi leży śnieg, na niebie unoszą się chmary ptaków. Pod pocztówką znajduje się napis: Julian Kossak malarz. Konrad Wallenrod. O hańbo w dziejach, mężnego Zakonu! Wielki mistrz pierwszy uciekł z pola bitwy! Zamiast wawrzynów i sutego plonu, Przywiózł wiadomość o zwycięstwach Litwy! Adam Mickiewicz.

Konrad Wallenrod. Powieść historyczna z dziejów litewskich i pruskich to utwór, który Adam Mickiewicz stworzył w latach 1825–1827, czyli w rosyjskim okresie swojej twórczości. Dzieło wydano w 1828 roku w Petersburgu. Mickiewicz przebywał w Rosji skazany na wygnanie z Litwy po procesie filomatów. Podczas przymusowej emigracji zaprzyjaźnił się z rosyjskimi dekabrystamidekabryścidekabrystami oraz poetami rewolucjonistami, takimi jak Konrad Rylejew, Aleksander Bestużew czy Aleksander Puszkin. Ich poglądy znacząco wpłynęły na myśl polityczno‑niepodległościową twórcy.

ROxlaYg0xTiOo1

Ilustracja przedstawia wnętrze niewielkiej sali. Na pierwszym planie znajduje się w niej dwóch mężczyzn. Siedzący po lewej stronie starzec w długiej szacie i laurowym wieńcu na głowie. Starzec gra na trzymanej na kolanach lirze. Odwraca głowę do stojącego po jego lewej stronie dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ten wyciąga prawą dłoń w kierunku liry. Ubrany jest w długi kaftan, obcisłe pończochy, na ramionach ma pelerynę, na stopach duże ciżmy. Przy lewym jego boku zawieszony jest miecz. Obok niego leży przewrócony stołek. Na drugim planie znajduje się przy stole grupa pięciu mężczyzn. Jeden z nich siedzi przy stole, reszta stoi.

Obserwacja realiów politycznych ówczesnej Rosji, doświadczenie upadku rewolucji dekabrystów oraz świadomość potęgi caratu skłoniły Mickiewicza do rozmyślań nad sposobami walki z tak silnym przeciwnikiem. Mickiewicz wykorzystał w powieści poetyckiejpowieść poetyckapowieści poetyckiej Konrad Wallenrod kostium historyczny. Tło utworu stanowi konflikt Zakonu Krzyżackiego i Litwy w latach 1391–1393. Poeta nie przedstawia jednak szczegółowo działań wojennych – bardziej od konfliktu historycznego interesuje go moralny dylemat człowieka. Poemat opatrzył Mickiewicz mottem zaczerpniętym z utworu Książę włoskiego filozofa Nicollo Machiavellego: Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia… trzeba być lisem i lwem. Pochodzące z XVI wieku dzieło, będące zbiorem wskazówek dla osób sprawujących władzę, proponuje postawę nazywaną od nazwiska autora makiawelizmem. Włoski filozof uważał, że cele polityczne uświęcają wszelkie środki użyte do ich realizacji – także te niemoralne. Gdy niemożliwa jest otwarta walka, należy uciec się do podstępu, oszustwa, zdrady. Wybór wskazanego fragmentu na motto Konrada Wallenroda sygnalizuje, że jednym z najważniejszych problemów utworu Mickiewicza stało się pytanie o etyczną ocenę podstępu jako środka realizacji szlachetnych idei. Dla czytelników było jasne, że:

Wallenrodyzm

Tytułowy bohater powieści poetyckiej Mickiewicza stał się symbolem postawy nazwanej od jego imienia wallenrodyzmemwallenrodyzmwallenrodyzmem. Określa ona działania człowieka, który w celu realizacji szczytnych ideałów nie waha się postępować nieetycznie, wykorzystywać kłamstwo i zdradę – ukrywa swe rzeczywiste intencje, udaje lojalność, by zniszczyć niespodziewającego się podstępu wroga. Nieetyczne i niehonorowe postępowanie staje się przyczyną tragizmu bohatera, który popada w konflikt moralny, z powodu rozbieżności pomiędzy wyznawanymi zasadami a przyjętym sposobem działania.

Słownik