Przemysł jest działem gospodarki, który zajmuje się wydobyciem surowców mineralnych i pozyskiwaniem płodów rolnych oraz surowców leśnych, a następnie ich przetwarzaniem na produkty służące zaspokajaniu potrzeb człowieka. Dzieje się to przy użyciu maszyn i urządzeń.

Przemysł dzieli się następująco:

O lokalizacji danej branży przemysłu decyduje najczęściej więcej niż jeden czynnik. Im niższy stopień rozwoju gospodarczego państwa, tym większe znaczenie czynników przyrodniczych. W krajach wysoko rozwiniętych rozwój przemysłu zaawansowanych technologii sprawił, że rośnie rola takich czynników jak: kwalifikacja siły roboczej, bliskość placówek naukowo‑badawczych, rozwinięta infrastruktura komunikacyjna, stan środowiska naturalnego.

R1TApPQpS5Jl7

Na mapie Polski zaznaczono grunty orne, sady, łąki i pastwiska, lasy, tereny przemysłowe i komunikacyjne, nieużytki, tereny zabudowane (miast powyżej stu tysięcy mieszkańców). Grunty orne zajmują przede wszystkim centralny, wschodni oraz południowo-zachodni obszar Polski. Sady zaznaczono na południe od Warszawy, w pobliżu Ostrowca Świętokrzyskiego oraz na południe od Tarnowa. Spora część łąk i pastwisk występuje w północno-wschodniej Polsce oraz wzdłuż rzek. W terenach zalesionych dominuje północna część naszego kraju, na zachód od Wisły, północno-zachodnie oraz zachodnie obszary. Tereny przemysłowe wyróżniono w województwie śląskim, łódzkim, wielkopolskim.

R16UMBuMKGSSn

Mapa Polski dotyczy rolniczej produkcji towarowej w Polsce. Na połowie obszaru Polski, czyli na zachód od Wisły, towarowość produkcji rolnej jest wysoka, a w niektórych rejonach bardzo wysoka. Średnia towarowość produkcji rolnej występuje głównie w północno-wschodniej, we wschodniej części kraju oraz w województwie zachodniopomorskim. Niska towarowość produkcji rolnej dotyczy przede wszystkim południowo-wschodnich obszarów Polski.

Przemysł spożywczy można podzielić na następujące branże:

• mleczarski (główne ośrodki: Czarnków, Grajewo, Lidzbark Warmiński, Lubawa),

• mięsny (Ełk, Białystok, Ostróda, Jarosław, Rawa Mazowiecka, Sokołów Podlaski),

• rybny (Gdańsk, Gdynia, Poznań, Szczecin, Kołobrzeg, Łeba, Grajewo),

• olejarski i tłuszczowy, (Katowice, Brzeg, Bielsko‑Biała, Warszawa, Gdańsk)

• cukrowniczy (Werbkowice, Krasnystaw, Glinojeck, Głogów, Ropczyce),

• cukierniczy (Warszawa, Kraków, Poznań, Gdańsk, Racibórz),

• przetwórstwa owoców i warzyw (Tarczyn, Pińczów, Łowicz, Dwikozy, Tymbark),

• młynarski (Warszawa, Wrocław, Jarosław),

• koncentratów spożywczych (Kotlin, Kalisz, Poznań, Płock),

• tytoniowy (Kraków, Radom),

• browarniany (Poznań, Sierpc, Warka, Łomża),

• spirytusowy (Tychy, Brzesko, Lublin, Białystok).

Do rozwoju przemysłu spożywczego w naszym kraju przyczyniły się: względnie szybka prywatyzacja w latach 90. XX wieku dobra adaptacja do nowych, wolnorynkowych warunków, szybki postęp technologiczny, duże zainteresowanie zagranicznych inwestorów (nakłady kapitałowe się dosyć szybko zwracały), dostęp do bogatej krajowej bazy surowcowej, chłonny rynek wewnętrzny, od momentu przystąpieniu Polski do UE – możliwość handlu na rynkach Wspólnoty. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. wymusiło konieczność dostosowania podaży i popytu do rynku europejskiego. Już wcześniej doszło do konsolidacji i przejmowania fi rm przemysłu spożywczego przez inwestorów zagranicznych. Upadły małe firmy, które miały trudności z rosnącą konkurencją. Nastąpiło ożywienie eksportu i poprawa pozycji polskich producentów żywności w UE. Wzrastające wymogi co do jakości produkcji rolnej przyczyniły się do upadku najmniej wydajnych gospodarstw i wymusiły większy stopień specjalizacji oraz wzrost przeciętnej powierzchni gospodarstw. Polscy eksporterzy napotykają następujące bariery: kursy walut (wysokie koszty ubezpieczenia transakcji eksportowych), sytuacja polityczna i niestabilność sytuacji gospodarczej w krajach odbiorcy (lub w UE czy na świecie), uciążliwa biurokracja i niejasne procedury i regulacje prawne, w tym konieczność uzyskiwania kosztownych i czasochłonnych certyfikatów oraz zmienność przepisów celnych regulujących sprzedaż produktów, problemy związane z logistyką (w tym wysokie koszty ubezpieczenia towarów i szczególne wymogi transportowanych towarów), kampanie medialne o negatywnym wydźwięku, niska innowacyjność, niedostateczne wsparcie ze strony władz Polski.

R1OnYrMkLYSF0

Zdjęcie przedstawia budynki Zakładów Tłuszczowych Bielmar w Bielsku-Białej. Za niewysokiem biurowcem znajdują się wysokie silosy.

R19w6wA6hs1km

Na mapie Polski z podziałem na województwa umiejscowiono loga głównych polskich firm w sektorze spożywczym. W województwie pomorskim - Graal, w województwie warmińsko-mazurskim - Indykpol, w województwie podlaskim - Mlekovita, Mlekpol, Piątnica, w województwie mazowieckim - Polski Cukier, Polmlek, SuperDrób, w województwie wielkopolskim - Colian, Fermy Woźniak, w województwie dolnośląskim - Tarczyński, w województwie śląskim - Maspex Wadowice, Henryk Kania, w województwie łódzkim - forma Łowicz i w województwie lubelskim Spomlek.

Rii6AvXdQ6lZ8

Mapa Polski. Dookoła mapy wypisano logo firm zagranicznych w sektorze spożywczym. Opis z północy Polski w prawo: na północy - Nestle, Lorenz, Unilever, Lisner, Cargill, Coca-Cola, Danone, północny-wschód - Bonduelle, Mars Polska, Orkla Foods Nordic, Drosed, Lotte, Frito-Lay, wschód - Ferrero, Royal Canin, południowy-wschód - Coca-Cola, Food care, Segafredo, południe - De Heus, Stastnik, Bahlsen, Carlsberg, Zott, Kruszwica, Nestle, Animex, południowy-zachód - Bongrain Polska, Kraft Foods, Nutricia, zachód - DMG, Eisberg, IPK Group, Wrigley Poland, północny-zachód - Heinz, De Heus, Animex, Schulstad.

Przemysł spożywczy w Polsce zajmuje pierwsze miejsce, biorąc pod uwagę produkcję sprzedaną oraz drugie miejsce pod względem liczby osób zatrudnionych. Zakłady produkujące żywność dzielą się na duże (np. cukrownie) oraz małe (np. piekarnie). Przemysł żywnościowy rozprzestrzeniony jest na powierzchni całego kraju, a lokalizacja poszczególnych branż związana jest z występowaniem surowców niezbędnych do produkcji. Z tego względu przemysł cukrowniczy ulokowany blisko plantacji buraków cukrowych, a przemysł rybny jest położony blisko łowisk. Taki układ pozwala na zmniejszenie kosztów transportu. Duża liczba zakładów ulokowana jest również na terenie dużych miast, gdzie znajduje się rynek zbytu produktów przemysłu spożywczego oraz dostęp do siły roboczej. Spora liczba zakładów została przejęta przez obcy kapitał (np. cukrownie) z uwagi na brak rentowności, problemy z dostępem do surowców lub braku wystarczających środków finansowych na modernizację zakładów. W Polsce udział artykułów spożywczych w wartości produkcji sprzedanej wyrobów w 2019 r. wyniósł 21%.

Zdecydowana większość wszystkich produktów rolno‑spożywczych eksportowana jest do krajów UE (81% w 2019 r.). Największymi odbiorcami są Niemcy, Wielka Brytania, Niderlandy, Włochy i Francja. Spośród rynków spoza UE, największym odbiorcą żywności z Polski jest Rosja, Ukraina, Białoruś, Arabia Saudyjska, USA, Izrael i Chiny.

3. Dodatkowe informacje: 

Wraz z transformacją ustrojową w Polsce doszło do wielu reprywatyzacjireprywatyzacjareprywatyzacji oraz restrukturyzacjirestrukturyzacjarestrukturyzacji, a przemysł spożywczy dokonał znacznego przeobrażenia i był jedną z branż, która najszybciej dostosowała się do nowych realiów, będąc jednym z najważniejszych stymulantów wzrostu gospodarczego. Przeprowadzając modernizację oraz rozwój zakładów, Polska znajduje się w czołówce (szóste miejsce) europejskich producentów żywności ogółem wyprodukowanej w mld euro, stając się tym samym ósmym eksporterem żywności w UE. Czynnikiem, który znacznie przyspieszył rozwój przemysłu spożywczego w Polsce było przystąpienie w 2004 roku do Unii Europejskiej, ponieważ środki finansowe pochodzące z funduszy Wspólnoty pozwoliły na modernizację, unowocześnienie i powstanie nowych zakładów przemysłowych.

Warszawski Okręg Przemysłowy: dominacja Warszawy jako ośrodka koncentracji przemysłu, przemysł spożywczy: słodycze, tłuszcze.Znaczenie ponadregionalne mają miedzy innymi zakłady przemysłu cukierniczego E. Wedel i zakłady przemysłu tłuszczowego. W ramach zakładów E. Wedel (sprzedanych amerykańskiemu koncernowi PepsiCo) prowadzona jest dotychczasowa produkcja słodyczy (Warszawa, Płońsk) oraz słonych przekąsek (nowy zakład w grodzisku Mazowieckim). Znacznie częściej niż w Warszawie (Np. Danone) nowe inwestycje lokalizowane są w jej strefie podmiejskiej. Takim przykładem są między innymi zakłady tytoniowe w Piasecznie (R.J. Reynolds), palarnia kawy w Markach (Tchibo) czy rozlewnia napojów w Radzyminie (Coca - Cola). Na potrzeby głównie rynku warszawskiego produkują także zakłady miejskie (Warszawa), spirytusowe (Warszawa, Józefów) i piwowarskie.

Gdański Okręg Przemysłowy: główne gałęzie przemysłu związane przede wszystkim z gospodarką morską: elektromaszynowy (metalowy,maszynowy, upadający w ostatnich latach przemysł stoczniowy); chemiczny (zwłaszcza petrochemiczny związany z rafinerią gdańską, produkcja nawozów fosforowych), spożywczy oparty na przetwórstwie rybnym. Gałęzie przemysłu, które nie są związane z gospodarką morską: przemysł elektrotechniczny i elektroniczny, drzewno‑papierniczy, odzieżowy, spożywczy.

Krakowski Okręg Przemysłowy: przemysł hutniczy: huta ArcelorMittal Poland Oddział w Krakowie (nazwa od października 2007 r.; do 2004 r. funkcjonowała nazwa Huta im. T. Sendzimira), koksowniczy na terenie huty, przemysł elektromaszynowy (metalowy, elektrotechniczny i elektroniczny); ważną rolę odgrywa też przemysł chemiczny, zwłaszcza farmaceutyczny i sodowy oraz przemysł tytoniowy i spożywczy; rozwinęły się też zakłady przemysłu mineralnego, produkcja materiałów ognioodpornych, fabryka kabli, przemysł tytoniowy, meblowy (Kalwaria Zebrzydowska).

Łódzki Okręg Przemysłowy: trzeci co do wielkości w Polsce, restrukturyzowany, o małej dynamice wzrostu. Jego powstanie przypadające na początek XIX w. wiąże się z rozwojem przemysłu włókienniczego. Jest to okręg silnie sfeminizowany (110 kobiet na 100 mężczyzn) z uwagi na duże zapotrzebowanie kobiet do pracy w przemyśle lekkim. Ważną rolę pełni przemysł włókienniczy, odzieżowy, wyrobów gumowych, maszynowy (produkcja maszyn włókienniczych), spożywczy, chemiczny (produkcja włókien celulozowych i syntetycznych w Łodzi oraz barwników w Zgierzu, lekarstw, wyrobów przemysłu perfumeryjno‑kosmetycznego).

Górnośląski Okręg Przemysłowy: największy w Polsce, restrukturyzowany; jego rozwój nastąpił w XIX w. na bazie górnictwa węgla, co wpłynęło na strukturę gałęziową przemysłu; główne gałęzie przemysłu: górnictwo, hutnictwo żelaza oraz hutnictwo cynku i ołowiu, przemysł paliwowo‑energetyczny, przemysł elektromaszynowy, zwłaszcza metalowy, maszynowy (maszyny dla górnictwa, hutnictwa, obrabiarki) oraz środków transportu (samochody osobowe w Gliwicach i Tychach, wagony i lokomotywy w Chorzowie), ponadto chemiczny, włókienniczy, spożywczy

Słownik