Do czasów współczesnych nie zachowało się zbyt wiele informacji na temat życia Leucypa, co skłoniło niektórych badaczy historii filozofii do poddania w wątpliwość istnienie samego filozofa. W tym kontekście trudno ustalić datę narodzin myśliciela, ale przyjmuje się, że zdarzenie to miało miejsce pomiędzy rokiem 480 a 475 p.n.e., zaś za miasto ojczyste Leucypa uważa się Milet, z którego wyruszył w podróż do Elei, gdzie najprawdopodobniej podejmował nauki u przedstawicieli tamtejszej szkoły: Zenona i Melissosa. W późniejszym etapie swojej wędrówki dotarł do Abdery, w której zaczął prowadzić własną działalność filozoficzną.

RYXBuSRWhUSxm

Mapa prezentująca obszar starożytnej Grecji, położonej w południowo‑wschodniej części Europy, na południowym krańcu Półwyspu Bałkańskiego. Ukazane są także morza otaczające Grecję: Egejskie i Kreteńskie od wschodu, Jońskie od zachodu oraz Śródziemne od południa. Wskazane na mapie jest miasto Abdera w regionie Macedonii Wschodniej i Tracji.

Do czasów współczesnych zachował się jedynie fragment rozprawy Leucypa pt. O rozumie oraz świadectwa pośrednie innych autorów, dotyczące rozważań twórcy atomizmu.

Wielość i jedność

Filozoficzne rozważania Leucypa zostały zainspirowane zagadnieniami rozwijanymi przez przedstawicieli szkoły elejskiejszkoła elejskaszkoły elejskiej, Zenona i Melissosa, założonej przez Parmenidesa. Główna teza szkoły została wyłożona przez jej twórcę w postaci poematu przedstawiającego objawienie zesłane filozofowi przez boginię sprawiedliwości, Dike. Prawda odkryta przez myśliciela brzmi następująco: byt jest i nie może nie być, niebytu nie ma i nie może on istnieć. Za sprawą tego twierdzenia Parmenides oraz jego uczniowie poddawali w wątpliwość, a w niektórych przypadkach nawet negowali, istnienie wielości rzeczy i zjawisk oraz zachodzenie ruchu. Zdaniem historyka filozofii, Giovanniego Reale, jeden z fragmentów dzieła Melissosa mógł stanowić punkt odniesienia dla rozważań, które w późniejszym czasie podjął Leucyp.

Poprzez swoje stwierdzenie Melissos pragnął wyrazić krytykę pluralizmupluralizmpluralizmu, czyli przyjmowania istnienia wielości bytów, wskazując na absurd tego stanowiska. Jednak Leucyp wyprowadził zupełnie inne wnioski z sentencji eleaty. Twórca atomizmu chciał utworzyć stanowisko, które pogodzi ze sobą istnienie wielości z jednością bytu i zachodzeniem zjawiska ruchu. Możliwe, że filozof opracował swoją koncepcję właśnie za sprawą twierdzenia Melissosa. Leucyp uznał, że istnieje wiele bytów, które pozostają w nieustającym ruchu, w który same się wprawiają. Jako, że byty, których istnienie rozważał myśliciel, miały się zgadzać, co do zasady z prawdą objawioną Parmenidesowi, do ich głównych właściwości należały niezmienność oraz niezniszczalność. Leucyp nazywał je atomamiatomatomami od greckiego átomos, co znaczy “niepodzielny”, ponieważ podobnie jak jedyny byt eleatów, byty filozofa z Abdery cechuje właśnie niepodzielność. Rozpatrując pojęcie wielości, Leucyp nie ma na myśli doznawania mnogości powstających rzeczy za pomocą zmysłów, ani też ich ruchu. Wielość poruszających się atomów można odkryć jedynie dzięki logosowi, za sprawą którego udaje się poznać prawdę o tym, co istnieje. Atomy Leucypa są zróżnicowane pod względem ilościowym i geometrycznym. Natomiast w sensie jakościowym pozostają jednym i tym samym, niepodzielnym bytem.

Atomy, ruch i próżnia

Leucyp twierdził, że atomy poruszają się w próżni, która również istnieje. W toku rozwoju atomizmu jako nowego stanowiska filozoficznego rozwijanego w starożytnej Grecji trudno oddzielić oraz rozróżnić rozważania Leucypa i jego ucznia, Demokryta. Zakłada się, że Demokryt za sprawą ogromnego udziału w popularyzacji nowej myśli w rodzinnym mieście, a także poza jego granicami, przyćmił sławą swojego nauczyciela. Badacze historii filozofii twierdzą również, że wiele z pism Leucypa mogło zostać włączonych do rozpraw Demokryta, co sprawiło, że pamięć o założycielu szkoły zanikła.

RvEv2TYJrVNNY

Obraz przedstawia mężczyznę w średnim wieku siedzącego przed dużym globusem. Mężczyzna ubrany jest w ciemną szatę, która jest z zsunięta z jego prawego ramienia, na głowie ma beret. Jego twarz jest zarumieniona, brwi wyraziste, włosy ciemne i długie, nos garbaty. Mężczyzna śmieje się ironicznie, pokazując zęby.

Demokryt po śmierci swojego mistrza kontynuował rozwój nowego stanowiska filozoficznego. Pochodzącego z Abdery myśliciela uważano za człowieka wysokiej kultury. Filozof roztrwonił odziedziczony po ojcu majątek na sfinansowanie swoich podróży, między innymi do Egiptu, Azji Mniejszej i Persji. Podobnie jak założyciel szkoły w Abderze, Demokryt twierdził, że atomy są bytami ilościowo oraz geometrycznie zróżnicowanymi, natomiast w sensie jakościowym stanowią jedno i to samo. Filozof uważał, że rzeczy oraz zjawiska doznawane za pomocą zmysłów stanowią zlepki powiązanych ze sobą grup atomów. Myśliciel negował zachodzenie procesów powstawania i ginięcia jako takich, ponieważ to oznaczałoby istnienie nie‑bytu. Zdaniem Demokryta atomy wiążą się ze sobą w tymczasowe skupiska, które określamy mianem rzeczy. Po pewnym czasie atomy oddzielają się od siebie nawzajem i łączą w inne grupy, powodując tym samym rozpad rzeczy, doznawanych za pomocą zmysłów, w których skład wchodziły. Zatem nicość, jak twierdzi filozof, nie istnieje, ponieważ byt w postaci wielości atomów nigdy nie podlega zniszczeniu i pozostaje jednolity. Rodzi się pytanie o to, w jaki sposób zachodzi ruch atomów w próżni. Czy jakaś zewnętrzna siła nadaje im pęd? Demokryt uważał, że to same atomy wprawiają siebie w nieustający ruch, który uwidocznia się na trzy sposoby. Pierwszy z nich, nazywany ruchem prekosmicznym, zachodził przed powstaniem kosmosu: każdy z atomów poruszał się we wszelkich możliwych kierunkach. Natomiast moment wyłaniania się wszechświata zachodzi w wyniku tak zwanego ruchu kosmogonicznego, który:

Demokryt przedstawiał także trzeci rodzaj ruchu atomów, zachodzący w istniejącym już świecie. W tym przypadku pojedyncze atomy przemieszczają się pomiędzy różnymi skupiskami, tworząc wyziewy. Powstawanie odmiennych połączeń atomów doprowadza do różnorodności zjawisk doświadczanych przez człowieka. Na skutek ruchu atomów w próżni atomy łączą się w masy atomowe, z których powstają rzeczy. Zmiany w rzeczach powstają w wyniku wzajemnego łączenia tworzących je atomów. We wszechświecie mogłaby, według Demokryta, występować mnogość światów istniejących obok siebie, rozwijających się i ginących na skutek wiązania i rozdzielania się atomów.

Słownik