O autorze

RDLT8qKlTXrIe1

Fografia przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Postać ukazuje lewy półprofil, ma włosy zaczesane na prawą stronę, zakola. Poeta marszczy czoło i brwi, ma zamyślone spojrzenie, prosty nos, wąsy i brodę. Mężczyzna ubrany jest w marynarkę.

Leopold Staff (1878 – 1957) nazywany jest poetą trzech pokoleń. Tworzył w okresie Młodej Polski, dwudziestolecia międzywojennego i w latach powojennych. Zadebiutował w 1901 r. tomikiem Sny o potędze. W jego poezji odnajdujemy związki z dekadentyzmemdekadentyzmdekadentyzmem (wiersz Deszcz jesienny), nietzscheanizmemnietzscheanizmnietzscheanizmem (wiersz Kowal), franciszkanizmemfranciszkanizmfranciszkanizmem (wiersz O miłości wroga), klasycyzmemklasycyzmklasycyzmem (wiersz Odys). Pozostawił po sobie wiele tomików poezji, między innymi: Ptakom niebieskim (1905), Gałąź kwitnąca (1908), Ścieżki polne (1919), Ucho igielne (1927), Wysokie drzewa (1932), Wiklina (1954).

Poeta, który w całej swojej twórczości przywiązywał dużą wagę do formy, wzorując się na klasykach, w powojennej twórczości odszedł od wcześniejszej poetyki w kierunku zwięzłości bliskiej aforyzmowiaforyzmaforyzmowi i zaprzestał posługiwania się regularną formą wiersza. Zmienił się także język jego poezji, który zmierzał do postaci nieomal prozaicznej (charakterystycznej później dla poezji Tadeusza Różewicza).

Przykładem wiersza o bardzo oszczędnej i uproszczonej stylistyce są Podwaliny.

Utwór ten został zamieszczony w zbiorze Wiklina (1954), ostatnim zbiorze poetyckim wydanym za życia poety. Zawiera wiersze powstałe po zburzeniu dotychczasowego porządku świata podczas II wojny światowej, czego odbiciem wydają się być lakoniczne stwierdzenia „zwaliło się”. W wyrażeniu „dym z komina” można się dopatrywać echa obozów koncentracyjnych, można też je interpretować całkiem inaczej - jako symbol tego, co wewnętrzne, przynależne sferze postaw lub wartości, w przeciwieństwie do świata zewnętrznego („piasek”, „skała”). Warto wiedzieć, że kiedy Staff pisał ten wiersz, miał 76 lat. Nie tylko przeżył dwie wojny światowe, ale i doświadczył dwóch zawałów serca, ponadto dwukrotnie spłonęła jego biblioteka. Mimo że na wielu płaszczyznach swojego życia spotkał się z unicestwieniem, zagładą - nie uległ katastrofizmowi. Wręcz przeciwnie, z wiersza, stanowiącego przykład liryki bezpośredniej, przebija przekonanie o niszczeniu i budowaniu jako o cyklu wpisanym w zmienny porządek świata. Światopogląd ten przekłada się na zwrot w kierunku nowego sposobu obrazowania. W wielu wierszach zawartych w swoim ostatnim zbiorze Staff zrezygnował z zastosowania klasycznej strofy, tak jak w Podwalinach, który jest wierszem wolnym: nie obowiązują w nim żadne reguły dotyczące rymów, sylab czy długości wersów.

Budowanie domu na skale i budowanie domu na piasku

Motyw budowania, stanowiący trzon wiersza Podwaliny, odsyła do ewangelicznej przypowieści o dwóch budowniczych. W Ewangelii wg św. Mateusza osoba, która budowała swój dom na piasku, została określona jako nierozsądna, co oznaczało niesłuchanie i niewypełnianie słów Chrystusa. Z kolei biblijny budowniczy, który postawił dom na skale, był figurą człowieka roztropnego, który słucha słów Boga i wprowadza je w czyn.

W wierszu Staffa, bardziej niż o pokazanie dwóch różnych postaw, chodzi o przedstawienie indywidualnej historii. Jak mówi Teresa Dobrzyńska, jest to „opowieść o zdarzeniach z życia narratora, który uczy się na własnych błędach, wyciąga wnioski z niepowodzeń”. Zgodnie z interpretacją Teresy Dobrzyńskiej,  za drugim razem nauczony doświadczeniem podmiot liryczny opowiedział się za trwałymi wartościami, które - zgodnie z wykładnią Pisma Świętego - powinny stanowić solidny fundament wszelkich działań. Tak się jednak nie stało. Tę drugą katastrofę budowlaną można rozumieć jako kres możliwości przewidywania i planowania działań, a także wstrząs wynikający z utraty oparcia w Piśmie Świętym. Biblia i głoszone przez nią wartości stanowią bowiem, podobnie jak kultura antyczna, fundament kultury europejskiej.

Słownik