I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
5) charakteryzuje pozostałe środki wyrazu artystycznego, takie jak: linia, plama, faktura; wykorzystuje wskazane środki w działaniach plastycznych (kompozycjach z wyobraźni i transpozycji natury);
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.
md9d2dba5bbd713bd_0000000000026
Nauczysz się
definiować pojęcia: kadr, kadr‑pauza, układ horyzontalny kadrów, układ wertykalny kadrów, linie ruchu, onomatopeje, historyjka obrazkowa, metakadr;
wyjaśniać znaczenie kadru jako najmniejszej jednostki czasu dla konstrukcji narracji komiksowej;
manipulować kadrami (budować określoną wielkość i układ kadrów) w celu uzyskania zakładanej sekwencji czasowej w narracji komiksowej;
interpretować zastosowane linie ruchu i onomatopeje dla prawidłowego odczytania sekwencji czasowych w narracji komiksowej;
md9d2dba5bbd713bd_0000000000075
Przedstawianie upływu czasu w komiksie
Ważne!
Przed poznaniem zawartości tego e‑materiału warto zapoznać się z treściami dwóch innych e‑materiałów:
Czym jest komiks? Cz. I.
Czym jest komiks? Cz. II.
Komiks, tak jak inne dziedziny sztuki, to również opowieść. Niezależnie od tematyki, rozgrywa się ona w określonym czasie: przeszłym, teraźniejszym lub przyszłym. W zrozumieniu relacji czasowych pomaga konstrukcja opowieści. Na przykład narrację literacką dzieli się na rozdziały – nowy rozdział w powieści to okazja do przesunięcia fabuły w czasie, rozpoczęcia nowego wątku. W komiksie również stosuje się rozdziały, jednak dla ukazywania czasu w tym medium decydujące znaczenie ma kadrKadrkadr. Zestawiane obok siebie kadry tworzą kolejne sekwencje zdarzeń rozgrywających się w określonym momencie. To przede wszystkim poprzez śledzenie tego, jak następują po sobie kadry, czytelnik orientuje się w zmieniającej się akcji i w upływie czasu.
Poniżej ukazano fragment komiksu z serii Asteriks. Na pierwszym kadrze kowal Automatiks wszczyna spór ze sprzedawcą ryb Ahigieniksem. W tej krótkiej sekwencji czasowej (trwającej dwa kadry) widać pierwszy rezultat burzliwej wymiany zdań zwaśnionych bohaterów.
RQTkihxDAlyZh1
Poniższa ilustracja ukazuje równie dynamiczną sytuację. Została ona jednak zbudowana z kilku kadrów. Przez to sekwencja czasowa zdarzeń wydaje się dłuższa.
R1TtGpQjEqKID1
Można zatem powiedzieć, że im większa liczba kadrów opisuje określone zdarzenie, tym dłuższej sekwencji czasowej one dotyczą.
Poniżej przedstawiono fragment komiksu z serii Usagi. Sekwencję wybudzania się ze snu głównego bohatera tej opowieści autor ujął w trzech kadrach. Spośród tych trzech kadrów, kadr środkowy można uznać za kadr‑pauzę. Na pierwszym obrazku widać śpiącego Usagiego, a na trzecim wybudzającego się ze snu. Kadr środkowy jest kontynuacją pierwszego. Kliknij w ilustrację i przekonaj się, jak narysowane zostałoby następstwo zdarzeń, gdyby rysownik chciał skrócić drzemkę samuraja.
RnWgf5EywTyav1
R4LGB2LGidPy0
Ćwiczenie 1
Zobacz jak może wyglądać zmieniona rysunkowa sekwencja snu bohatera. Kliknij tutajmd9d2dba5bbd713bd_0000000000007tutaj
RbivV0jLyko8J
Ćwiczenie 2
Zobacz jak może wyglądać zmieniona rysunkowa sekwencja snu bohatera. Kliknij tutajmd9d2dba5bbd713bd_0000000000008Kliknij tutaj
md9d2dba5bbd713bd_0000000000007
R19WfH1KGId1R1
md9d2dba5bbd713bd_0000000000008
R5l4Mu3KVGnBb1
md9d2dba5bbd713bd_0000000000117
Sekwencje czasowe
Długość sekwencji czasowej może być komunikowana czytelnikowi za pomocą wielkości kadruKadrkadru. Ale nie tylko – w ilustracji prezentowanej poniżej autor konsekwentnie stosował kadry tej samej wielkości, wskazując na statyczny charakter sceny i podkreślając rytmiczny charakter mijającego czasu. Rysownik zaproponował tu jeszcze jeden element sugerujący upływ czasu. Kliknij kursorem na postać kobiecą na ostatnim kadrze, a dowiesz się, o jaki element chodzi.
R1Aez4aOkhzKJ1
Stosowanie identycznego rozmiaru kadrów pozwala podkreślić rytmiczny charakter mijającego czasu. Kadry o tej samej wielkości to inaczej regularnie następujące po sobie odstępy: sekund, minut czy godzin. Na poniższej ilustracji przedstawiono taką właśnie sytuację. Bohaterka kogoś oczekuje. Osoba ta długo się nie pojawia, lecz ona cierpliwie czeka. Wyrażono to poprzez jednakową wielkość i kształt kadrów oraz rytmiczny układ kolejnych sekwencji płynących minut.
RZOxjrS1PuWzm1
Autor komiksu, Stan Sakai, nie chciał, aby czytelnik znudził się długim oczekiwaniem bohaterki. Oprócz zastosowania identycznego rozmiaru kadrów, w pewien sposób urozmaicił scenę oczekiwania, jednocześnie sugerując upływ czasu. Przyjrzyj się ponownie ilustracji i rozwiąż poniższe zadanie.
classicmobile
Ćwiczenie 3
R75EmAg7ksSTz1
Dokończ zdanie. Elementy zastosowane przez rysownika, urozmaicające scenę oczekiwania bohaterki i sugerujące upływ czasu to... Możliwe odpowiedzi: 1. wyraz twarzy bohaterki 2. zmieniająca się wielkość płonącej świecy, 3. zmieniające się natężenie światła w pomieszczeniu, 4. ubiór bohaterki.
Dokończ zdanie. Elementy zastosowane przez rysownika, urozmaicające scenę oczekiwania bohaterki i sugerujące upływ czasu to... Możliwe odpowiedzi: 1. wyraz twarzy bohaterki 2. zmieniająca się wielkość płonącej świecy, 3. zmieniające się natężenie światła w pomieszczeniu, 4. ubiór bohaterki.
Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych poniżej w ramkach odpowiedzi. Tylko dwie z nich są prawidłowe i należy umieścić je we właściwym polu.
zmieniająca się wielkość płonącej świecy, zmieniające się natężenie światła w pomieszczeniu
Elementy zastosowane przez rysownika, urozmaicające scenę oczekiwania bohaterki i sugerujące upływ czasu to:
Źródło: online-skills.
static
Ćwiczenie 3
Dokończ zdanie korzystając z zaproponowanych poniżej w ramkach odpowiedzi. Tylko dwie z nich są prawidłowe i należy umieścić je we właściwym polu.
Grupa 1 - Elementy zastosowane przez rysownika, urozmaicające scenę oczekiwania bohaterki i sugerujące upływ czasu to:
A - wyraz twarzy bohaterki B - zmieniająca się wielkość płonącej świecy C - zmieniające się natężenie światła w pomieszczeniu D - ubiór bohaterki
Grupa 1 : B,C
Zobacz także
Inna wersja zadania
RIaFJlZgdYy2Fmd9d2dba5bbd713bd_00000000000091
Ćwiczenie 4
Poniżej zaprezentowano stronicę z komiksu z serii Rork. Zastosowany przez rysownika układ czterech pierwszych kadrów pozwolił mu ukazać kierunek ruchu bohaterów, jak również czas potrzebny, aby zejść na dno głębokiej jaskini – prawdziwej studni czasu.
Spróbuj wczuć się w sytuację wędrowców. Jak myślisz, ile czasu zabrało bohaterom komiksu zejście w głąb tajemniczej jaskini? Kliknij kursorem na ilustrację i spróbuj to sobie wyobrazić.
Rm2wNb0AuILiZ1
Przyjrzyj się ponownie powyższej ilustracji i rozwiąż kolejne ćwiczenie. Jeśli nie wiesz co znaczą słowa: horyzontalnyHoryzontalnyhoryzontalny i wertykalnyWertykalnywertykalny, zajrzyj do słowniczka.
R1RX13uq6kitJ
Ćwiczenie 5
md9d2dba5bbd713bd_0000000000135
Ujęcia migawkowe
Niekiedy opowieści komiksowe zawierają bardzo szybką akcję, tak jak na ilustracji zamieszczonej poniżej. Grzegorz Rosiński przedstawił dynamiczną scenę, w której zawodnicy biorą udział w turnieju łuczniczym. Szybkie sekwencje ukazane zostały przede wszystkim za sprawą stosowania różnej wielkości kadrów: wąskich i wydłużonych dla zasugerowania momentu oddawania strzałów z łuków oraz równej wielkości i ułożonych w regularny układ dla zobrazowania zdarzeń trwających ułamki sekund, w tym przypadku chwili przecięcia przez strzały sznurów i uchwycenia momentu upadku dzbanów na ziemię. Ostatni kadrKadrkadr jest większy, ponieważ ukazuje jeźdźców po wykonaniu zadania i obrazuje, że czynność zatrzymywania i zawracania koni absorbuje więcej czasu niż samo strzelanie.
RxfDwmQikG2Dl1
Do komiksów o dynamicznej akcji należą komiksy japońskie. Często pojawiają się tam sceny pojedynków na miecze. Rysownik staje przed zadaniem uchwycenia scen o gwałtownym przebiegu, które rozgrywają się w ułamkach sekund. Dobrym przykładem może być poniższa ilustracja przedstawiająca scenę walki. Kolejne sekwencje zdarzeń następują po sobie bardzo szybko. Świadczą o tym: dynamiczne układy walczących sylwetek, zastosowane linie ruchuLinie ruchulinie ruchu i onomatopejeOnomatopejeonomatopeje. Szybką akcję sugerują dodatkowo nieregularne układy i kształty kadrów komiksowych.
Ro3R7RAAdqiru1
RyBSwcGppjtyn
Ćwiczenie 6
md9d2dba5bbd713bd_0000000000141
Równoczesność wielu sekwencji
Zdarza się, że w komiksie lub historyjce obrazkowejHistoryjka obrazkowahistoryjce obrazkowej wiele sytuacji dzieje się w tym samym momencie. Tak jak na poniższej ilustracji pochodzącej z pisma o tematyce wojskowej.
Na tętniącej życiem ulicy widać wiele różnych epizodów. Przyjrzyj się ilustracji i spróbuj odpowiedzieć na pytanie, które stanowi jednocześnie tytuł sceny: „Co tu nie gra?”. Po kliknięciu w ilustrację zobaczysz rozwiązanie tej zagadki.
RIXkwBKpOjLtL1
md9d2dba5bbd713bd_0000000000151
Upływ czasu bez podziału na kadry
Można powiedzieć, że w komiksie jeden kadr to jedna chwila – czasami bardzo krótka, czasami trwająca dłużej. Może to być także wiele sytuacji dziejących się w tym samym momencie.
Jednak, żeby przedstawić upływ czasu, nie trzeba stosować podziału narracji komiksowej na kadry. Dobrym tego przykładem może być prezentowana niżej ilustracja. Autor komiksu, Marek Szyszko, pokazał na jednej stronie sekwencję zdarzeń, które nie dzieją się w tym samym momencie. Przyjrzyj się ilustracji, a następnie kliknij w nią, aby zapoznać się z opisem sposobu ukazywania zdarzeń zastosowanym przez rysownika.
R1H3emGLUIOom1
Upływ czasu w zabawny sposób przedstawił w swoim komiksie z serii Lucky Luke Morris. Autor zaprezentował listy gończe wystawione na przestrzeni lat za braćmi Daltonami. Nagroda za pochwycenie notorycznych przestępców z biegiem lat rosła, a najbardziej za najgroźniejszego z nich, czyli Joego Daltona. Był w tym gronie jeden wyjątek. Przypatrz się ilustracji i zastanów się, o kogo chodzi.
RoBQtJXxWG8aT1
md9d2dba5bbd713bd_0000000000193
Zatrzymanie czasu
Jeżeli wymaga tego fabuła komiksu, to zdarza się, że rysownicy zupełnie rezygnują z przedstawiania obrazów. Wtedy kadry pozostają puste lub zaciemnione. W takiej sytuacji jedynym nośnikiem akcji, ale także możliwością zasugerowania upływu czasu, są dymki komiksowe, w których umieszcza się dialogi. Dobrym tego przykładem jest poniższa ilustracja.
RWDOkP9PIjbyM1
W powyższej ilustracji rysownik wprowadził do narracji dwa puste kadry. Zastanów się, w jakim celu to uczynił i rozwiąż ćwiczenie interaktywne.
classicmobile
Ćwiczenie 7
RuWXBW9FaDxRV1
Dokończ zdanie. Autor wprowadził do narracji dwa puste kadry, sugerując, że... Wybierz dwie z poniższych odpowiedzi: 1. bohaterowie zamknęli oczy, 2. minął pewien czas, 3. ktoś wyłączył światło, 4. zapadło milczenie.
Dokończ zdanie. Autor wprowadził do narracji dwa puste kadry, sugerując, że... Wybierz dwie z poniższych odpowiedzi: 1. bohaterowie zamknęli oczy, 2. minął pewien czas, 3. ktoś wyłączył światło, 4. zapadło milczenie.
Dokończ zdanie, korzystając z zaproponowanych haseł. Należy wybrać dwie odpowiedzi i przeciągnąć do ramki.
minął pewien czas, zapadło milczenie
Autor wprowadził do narracji dwa puste kadry, sugerując, że:
Źródło: online-skills.
static
Ćwiczenie 7
Dokończ zdanie, korzystając z zaproponowanych haseł. Należy wybrać dwie odpowiedzi i przeciągnąć do ramki.
Grupa 1 - Autor wprowadził do narracji dwa puste kadry, sugerując, że:
A - bohaterowie zamknęli oczy B - minął pewien czas C - ktoś wyłączył światło D - zapadło milczenie
Grupa 1 : B,D
Zobacz także
Inna wersja zadania
R19e8i3kRoO6Amd9d2dba5bbd713bd_00000000000101
Ćwiczenie 8
Czasami autorzy komiksów decydują się na chwilowe zatrzymanie akcji. Można powiedzieć, że włączają pauzę. Wtedy w komiksach zamiera też czas. Celem takiego zabiegu jest danie czytelnikowi momentu wytchnienia po wartkiej narracji, zwrócenie jego uwagi na kunszt rysownika, który w ten sposób może pochwalić się swoim talentem, stworzenie określonego nastroju. To częsty zabieg stosowany przez japońskich rysowników.
RYYphuN1P7r7c1
Podobny zabieg zastosował w swoim komiksie europejski autor – Igort.
RjFMmGqBgIJU31
R1K6K2hmGrfty
Ćwiczenie 9
md9d2dba5bbd713bd_0000000000198
Metakadr
W innym wariancie włączenie pauzy przez rysownika przybiera kształt całostronicowego kadru, który nazywany jest metakadrem. Pojawia się on nagle w środku komiksowej narracji. Przykładem takiego zabiegu jest prezentowana niżej ilustracja autorstwa Andreasa. Kliknij na ilustrację i spróbuj poczuć wyobrażoną w tym metakadrze rozległą przestrzeń.
R1TuEgon2wssA1
md9d2dba5bbd713bd_0000000000208
Upływ czasu a emocje
Upływ czasu może być pretekstem do zasugerowania stanu emocjonalnego bohatera komiksu. Przyjrzyj się prezentowanej niżej stronicy. Na ilustracji autorka przedstawiła siedzącą na ławce postać kobiety na tle zmieniających się pór dnia. Zastanów się, jakie emocje bohaterki sugeruje autorka poprzez takie przedstawienie zdarzeń. Kliknij w ilustrację i zapoznaj się z jedną z możliwych interpretacji.
R4gJCCKXTcYF31
W tym samym komiksie zmiana nastroju bohaterki, ale i upływający czas, zostały pokazane za pomocą jej eksperymentów z fryzurą.
RUstXTIkxhIjQ1
Więcej na temat komiksu możesz dowiedzieć się z e‑materiału Przedstawianie ruchu w komiksie.
md9d2dba5bbd713bd_0000000000229
Słownik pojęć
Historyjka obrazkowa
Historyjka obrazkowa
to rodzaj opowieści obrazkowej. Od komiksu różni się tym, że nie posiada dymków komiksowych. Tekst, często wierszowany, umieszczany jest pod obrazkiem. Najbardziej popularną historyjką obrazkową w Polsce są „Przygody Koziołka Matołka” Mariana Walentynowicza i Kornela Makuszyńskiego.
Horyzontalny
Horyzontalny
oznacza kierunek poziomy.
Kadr
Kadr
w komiksie to najmniejsza część czasowo‑przestrzenna narracji komiksowej.
Linie ruchu
Linie ruchu
w komiksie służą do odwzorowania toru i dynamiki ruchu poruszających się obiektów w przestrzeni.
Onomatopeje
Onomatopeje
to inaczej wyrazy dźwiękonaśladowcze. Są to opracowane graficznie wyrazy, które imitują swym brzmieniem zjawiska, dźwięki wydawane przez jakiś obiekt. Zadaniem onomatopei w komiksie jest pomóc czytelnikowi lepiej wyobrazić sobie daną sytuację lub nastrój określonej sceny.
Wertykalny
Wertykalny
oznacza kierunek pionowy.
Źródła:
sjp.pwn.pl
md9d2dba5bbd713bd_0000000000234
Galeria ilustracji
RQTkihxDAlyZh1
R1TtGpQjEqKID1
RZOxjrS1PuWzm1
RxfDwmQikG2Dl1
Ro3R7RAAdqiru1
RoBQtJXxWG8aT1
RWDOkP9PIjbyM1
Bibliografia
Krzysztof Teodor Toeplitz, Sztuka komiksu. Próba definicji nowego gatunku artystycznego,Czytelnik, Warszawa 1985.
Michał Wróblewski, Powieść graficzna: studium gatunku w perspektywie kognitywistycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2016.
Anna Mikustakova, O specyfice gatunkowej komiksu, Guliwer, 1996, nr 4.
Dymitr Romanowski, Komiks - narracja i obraz, Barbarzyńca, 1998, nr 1.