Przejdźmy do tematu

Perkusja

Jeszcze więcej o perkusji

Instrumenty perkusyjne - klasyfikacja

Instrumenty perkusyjne to grupa instrumentów muzycznych obejmująca idiofony i membranofony. Dzieli się ją tradycyjnie na:

• Instrumenty o określonej wysokości dźwięku (np. dzwonki, ksylofon, kotły)

• Instrumenty o nieokreślonej wysokości dźwięku (np. tamburyn, trójkąt, werbel)

Zadaniem instrumentów perkusyjnych to między innymi podkreślenie pulsu, wzbogacenie brzmienia i nadanie charakteru utworowi muzycznemu.

Idiofony

Idiofony należą do najstarszych instrumentów na świecie. Były już wykorzystywane w społeczeństwach pierwotnych jako instrumenty sygnalizacyjne, a także podkreślały rytm w trakcie pracy i obrzędów. Najbardziej rozwinęły się w Afryce i Azji.

Idiofony to tzw. instrumenty „samodźwięczne”, w których wibratorem jest ciało stałe mające naturalną sprężystość, nie wymagające wstępnego napięcia (jak struna czy membrana) ani specjalnego rezonatora. W zależności od zastosowanego systemu klasyfikacji idiofony dzielą się na różne grupy.

Ze względu na sposób pobudzania idiofony dzielą się na:

• Uderzane pośrednio, np. prętem - trójkąt;

• Uderzane bezpośrednio, np. o ziemię – tykwa;

• Zderzane, np. pary jednakowych instrumentów uderzane o siebie – talerze;

• Potrząsane, np. marakasy;

• Szarpane, np. drumla;

• Pocierane, np. harmonika szklana;

• Dęte języczkowe, np. języczki pobudzane strumieniem powietrza – harmonia.

trójkąt

instrument perkusyjny w postaci metalowego pręta w kształcie niedomkniętego trójkąta, uderzany pałeczką.

RRIFDcfRsOnm6

Na ilustracji trójkąt znajdujący się w rękach grającej na nim osoby. Metalowy pręt zwinięty w kształt trójkąta jest powieszony na sznurku, który w jednej dłoni trzyma muzyk. W drugiej dłoni osoba grająca ma metalową pałeczkę.

Tykwy

Rm2jE1dZrNGKC

Na ilustracji na sznurku wisi i suszy się kilka owoców tykwy. Tykwy mają kształt podobny do gruszki, tylko są dużo większe.

instrument perkusyjny, który powstaje z wysuszonych i wydrążonych owoców tykwy.

talerze

czynele, piatti, żele, instrument z grupy idiofonów.

R1W45eUro9KHn

Na zdjęciu dwa talerze. Dwa płaskie, metalowe krążki przymocowane są do statywów.

grzechotki

RcgY36KgaRG3N

Na zdjęciu dwa marakasy. Marakasy składają się z pojemnika o kształcie jaja i rączki. Pojemnik zdobiony jest w afrykańskie wzory.

harmonijka ustna

Rw8vnNbgz9ANE

Na zdjęciu harmonijka ustna. Metalowe, podłużne pudełeczko, które ma na jednym dłuższym boku przegródki, w które wdmuchuje się powietrze.

Ze względu na kształt idiofony dzielą się na:

• Płytowe, np. gong;

• Prętowe, np. trójkąt;

• Sztabkowe, np. czelesta;

• Rurowe, np. dzwony rurowe;

• Języczkowe, np. harmonia.

gong

R15hXBmfVT8Ng

Na zdjęciu gong. Duży, metalowy, płaski okrąg wisi na drewnianym statywie.

instrument z grupy idiofonów, pochodzenia azjatyckiego (w Europie od średniowiecza).

czelesta

RkjgtrbZZ0zUt

Na zdjęciu czelesta. Instrument, który z zewnątrz przypomina pianino. We wnętrzu, zamiast strun, ma metalowe sztabki.

chimesy

REh5WvsoFS9ID

Na zdjęciu dzwony rurowe. Na metalowym statywie powieszono metalowe rury różnej długości.

Ze względu na zastosowany materiał idiofony dzielą się na:

• Ksylofony - drewno, np. ksylofon;

• Metalofony – metal, np. wibrafon;

• Litofony – kamień, np. zestaw kamieni;

• Krystalofony – szkło, np. harmonika szklana.

Membranofony

Membranofony były znane od początku działalności człowieka, jako narzędzia sygnałowe. Wówczas napinano skórę na wypróchniałe pnie. Z czasem membranofony zyskały funkcje obrzędowe i taneczne. W Europie membranofony były używane już w neolicie.

Membranofony to grupa instrumentów, w których źródłem dźwięku jest drgająca membrana, np. skóra. Ze względu na budowę membranofony dzielą się na:

• Kotły – mają korpus sklepiony z jednej strony, membrana jest napięta;

• Bębny – korpus bębna jest otwarty z obu stron tak jak rura, membrana jest napięta;

• Mirlitony – membrana jest luźna, lekko przymocowana do ramki instrumentu o dowolnym kształcie.

Ze względu na sposób pobudzania membranofony dzielą się na:

• Uderzane, np. pałką – kotły;

• Pocierane, np. dłonią – bębenki obręczowe;

• Dęte, np. strumieniem powietrza – mirlitony.

Werbel wraz z wielkim bębnem stanowią podstawowy zestaw perkusyjny. Posłuchaj jak brzmi werbel w zależności od techniki gry. Werbel swoje charakterystyczne brzmienie zyskuje dzięki sprężynom napiętym na dolnej membranie.

R14VmOu23RTti

Na zdjęciu werbel. Werbel to bębenek z dwiema membranami (od góry i od dołu), z metalowymi naciągami i sprężyną zamontowaną przy dolnej membranie.

Kotły składają się z naciągu rozpiętego na miskowatym korpusie, najczęściej wykonanym z miedzi. Najpopularniejszy typ kotłów wyposażony jest w pedał, który pozwala na regulację napięcia membrany a tym samym daje możliwość strojenia instrumentu. Dawniej używano do tego śrub, które były o wiele mniej wygodne. Membrany są wykonywane ze skóry lub tworzyw sztucznych. Kotliści korzystają z różnych pałek, dzięki którym uzyskują różne barwy. Klasyczny zestaw kotłów składa się z czterech instrumentów.

R1PFDxs7IepfQ

Na zdjęciu pięć kotłów. W każdym kotle na olbrzymiej “misie” wykonanej z miedzi rozpięta jest membrana. Membrana przypięta jest naciągami, które umożliwiają jej strojenie.

Popularnym instrumentem z grupy membranofonów są konga (congas). To rodzina bębnów kubańskich wywodzących się z Afryki. Pełny zestaw to cztery bębny (Nino, Quinto, Conga i Tumba). Congas są integralną częścią tradycyjnej kultury kubańskiej. Obecnie konga używane w szeroko pojętej muzyce rozrywkowej.

Posłuchaj jak na tych instrumentach gra Orlando Poleo, perkusista z Wenezueli.

Rb92IGfdoC8F1

Na zdjęciu konga i bongosy. Konga to wysokie, tuby z naciągniętą na wierzchu membraną. Bongosy to małe bębenki połączone na stałe po dwa.

Instrumenty perkusyjne melodyczne i niemelodyczne

Wszystkie instrumenty perkusyjne, zarówno idiofony jak i membranofony, dzieli się jeszcze ze względu na wysokość dźwięku, jaką można z nich uzyskać. Te, na których można zagrać melodię przyjmują nazwę instrumenty perkusyjne melodyczne, czyli są to instrumenty o określonej wysokości dźwięku. Druga grupa to takie instrumenty, na których nie można zagrać melodii. Te instrumenty określane są jako niemelodyczne, czyli o nieokreślonej wysokości dźwięku.

Marimba

Marimba to instrument ludowy, którego rodowód sięga czasów sprzed odkrycia Ameryki. Na marimbie grano w Afryce i Ameryce Środkowej.  W tradycyjnej wersji do sztabek instrumentu, jako rezonatory doczepianie są tykwy – jednoroczne rośliny tropikalne z rodziny dyniowatych. Tradycyjne zespoły grające na marimbach zdobyły popularność w Gwatemali, gdzie są symbolem kultury narodowej. Marimba jest popularna również w muzyce rozrywkowej, wówczas używa się profesjonalnych instrumentów wysokiej klasy.

Wibrafon

Bardziej skomplikowaną odmianą dzwonków jest wibrafon. To dość sporych rozmiarów konstrukcja oparta na solidnym stojaku, składająca się z metalowych (najczęściej aluminiowych) płytek, ułożonych w dwóch rzędach. Uderza się w nie jedną, dwiema lub czterema (po dwie w każdej ręce) pałeczkami o główkach obciągniętych filcem, gumą lub włóczką. Pod każdą płytką zawieszona jest rura rezonatoraRezonatoryrezonatora (jak w ksylofonie). Przy jej górnym końcu umocowane jest „skrzydełko”, wprowadzane w ruch obrotowy za pomocą małego silniczka elektrycznego. Dzięki temu powstają charakterystyczne, wibrujące dźwięki, od których wzięła się nazwa instrumentu.

Ksylofon

Ksylofon do orkiestry trafił po raz pierwszy w XIX wieku, wcześniej był używany przede wszystkim jako instrument ludowy. Jego nazwa pochodzi z greki i oznacza „dźwięk drzewa”.

Sztabki wykorzystane w instrumencie wykonane są z twardego drewna o różnej długości i ułożone kolejno na metalowej ramie od najdłuższych do najkrótszych, albo też w dwóch rzędach, na kształt klawiatury fortepianu. Większość ksylofonów posiada jeszcze poniżej każdej sztabki specjalne rezonatoryRezonatoryrezonatory, które wzmacniają głośność dźwięku. Sztabki robi się zwykle z drewna różanego lub palisandrowego. Uderzanie ich za pomocą twardych młoteczków powoduje wydobycie bardzo krótkiego dźwięku o charakterystycznej, łatwej do rozpoznania barwie.

Instrumenty perkusyjne w różnych typach orkiestr

RJH1NBGEYIn5N

Grafika przedstawia liczne instrumenty ułożone obok siebie, zaprezentowane na białym tle. Każdy z instrumentów został podpisany, zaczynając od góry z lewej strony są to: mały bęben, wielki bęben, dzwonki pałeczkowe, ksylofon, czelesta, dzwony rurowe, bęben podłużny, miotełka, tamburyn, pałeczki, dzwonki klawiszowe, trójkąt, kastaniety, talerze, gong, tam‑tam, kocioł obrotowy, kocioł pedałowy, wibrafon, pudełeczka i komplet jazzowy.

RaFGvtX7M8DFc

Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów perkusyjnych na: instrumenty o określonej wysokości dźwięku instrumenty o nieokreślonej wysokości dźwięku. Do instrumentów perkusyjnych o określonej wysokości dźwięku zaliczamy: marimbę, ksylofon, wibrafon, dzwony rurowe, dzwonki. Do instrumentów perkusyjnych o nieokreślonej wysokości dźwięku zaliczamy: werbel, bęben wielki, kotły, tamburyn, trójkąt, marakasy, kastaniety, talerze, tam tam. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie osoby grającej na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisano informacje dodatkowe o kolejnych instrumentach. Marimba, treść informacji dodatkowej: Jest to instrument podobny do ksylofonu, posiada jednak szersze i cieńsze niż ksylofon drewniane sztabki oraz niższy rejestr gry. W przeciwieństwie do ksylofonu brzmienie marimby jest miękkie i bogate w tony harmoniczne. W nowoczesnej marimbie do drewnianych sztabek podłączone są metalowe rezonatory wzmacniające drgania. Gra się na niej pałkami, często trzymając po dwie w każdej ręce, co pozwala wydobyć jednocześnie cztery dźwięki.

Ksylofon, treść informacji dodatkowej: Jest instrumentem zbudowanym ze sztabek wykonanych z twardego drewna o różnej długości. Są one ułożone kolejno na metalowej ramie od najdłuższych do najkrótszych, albo też w dwóch rzędach, na kształt klawiatury fortepianu. Większość ksylofonów posiada jeszcze poniżej każdej sztabki specjalne rezonatory, które wzmacniają głośność dźwięku. Sztabki robi się zwykle z drewna różanego lub palisandrowego. Uderzanie ich za pomocą twardych młoteczków powoduje wydobycie bardzo krótkiego dźwięku o charakterystycznej, łatwej do rozpoznania barwie.

Wibrafon, treść informacji dodatkowej: To większa i bardziej skomplikowana odmiana dzwonków. Wibrafon skonstruowany jest z metalowych (najczęściej aluminiowych) płytek, ułożonych w dwóch rzędach na metalowym stojaku. Uderza się w nie jedną, dwiema lub czterema (po dwie w każdej ręce) pałeczkami o główkach obciągniętych filcem, gumą lub włóczką. Pod każdą płytką zawieszona jest rura rezonatora (jak w ksylofonie). Przy jej górnym końcu umocowane jest „skrzydełko”, wprowadzane w ruch obrotowy za pomocą małego silniczka elektrycznego. Dzięki temu powstają charakterystyczne, wibrujące dźwięki, od których wzięła się nazwa instrumentu.

Dzwony rurowe, treść informacji dodatkowej: Zbudowano je na przełomie XIX i XX wieku, chcąc wymyślić zastępnik dla dzwonów kościelnych. Jest to instrument zbudowany z 18 – 20 lekkich rur miedzianych. Rury zawieszone są na ramie w dwóch rzędach, w układzie klawiatury fortepianu. Różne długości rur odpowiadają dźwiękom skali chromatycznej w obrębie ok. 1,5 oktawy. Dzwony posiadają tłumiki, które uruchamia się za pomocą pedału. Gra się na tym instrumencie specjalnym drewnianym młotkiem, a jego brzmienie bardzo przypomina dźwięk prawdziwego dzwonu.

Dzwonki, treść informacji dodatkowej: Nazywane są dzwonkami orkiestrowymi, ale ich pełna nazwa to z niemieckiego Glockenspiel, co oznacza „grę dzwonów”. Instrument ten przypomina mały ksylofon, ale zrobiony jest nie z drewna, lecz ze stalowych sztabek. Gra się na nim za pomocą drewnianych lub plastikowych młoteczków, które dają dźwięki wysokie i o jasnej barwie. Sztabki ułożone są na kształt klawiatury fortepianu, w dwóch rzędach, a każda z nich nastrojona jest w odległości półtonu od kolejnej. Dzwonki wykorzystywane są niemal we wszystkich rodzajach muzyki, od hip hopu do jazzu.

Werbel, treść informacji dodatkowej: Bęben znacznie mniejszy od wielkiego. Wraz z bębnem wielkim tworzy podstawową część zespołu perkusyjnego. Ma dwie membrany z zamocowanymi na spodzie kilkoma dodatkowymi strunami, zrobionymi z drutu lub zwierzęcego jelita. Struny te współgrają z membraną i przedłużają jej drgania. Efektem jest powstanie charakterystycznego dźwięku o nieokreślonej wysokości. Werbel używany jest do trzymania rytmu i wydobywania specjalnych efektów warkoczących. Można na nim grać za pomocą pałeczek, młoteczków lub miotełek.

Bęben wielki, treść informacji dodatkowej: Wraz z werblem tworzy podstawę rytmu i jest największym bębnem w zespole perkusyjnym. To instrument zbudowany z walcowatego korpusu o około metrowej średnicy, na który z obu stron naciągnięta jest membrana, napięta za pomocą śrub. Korpus instrumentu wykonuje się z laminowanego drewna lub metalu, a główki drewnianych pałek, za pomocą których dźwięk jest wydobywany, obciągnięte są filcem lub owczą skórą. Można uderzać pałeczkami po obu stronach instrumentu. W orkiestrze używany jest do akcentowania pewnych momentów muzyki i często łączony z uderzeniem talerzy.

Kotły, treść informacji dodatkowej: Najważniejszy element w rodzinie orkiestrowych instrumentów perkusyjnych. Pozwalają trzymać rytm, wspierają melodię i harmonię. To instrument łatwy do rozpoznania, gdyż wygląda jak duże, błyszczące naczynie albo właśnie kociołek. Nazwy instrumentu używa się zwykle w liczbie mnogiej, gdyż kotły w orkiestrze występują najczęściej parami, a czasem jest ich nawet 3 lub 4. Korpus instrumentu zwykle robi się z miedzi lub mosiądzu. Na nim rozpięta jest membrana - błona zrobiona ze skóry bydlęcej lub z plastiku. Kotły są instrumentem strojonym, co oznacza, że mogą grać dźwięki o określonej wysokości. Tę wysokość można jeszcze dodatkowo zmieniać poprzez zmianę napięcia membrany, używając do tego celu specjalnego pedału. W ten sposób na jednym kotle można zagrać spory zakres różnych dźwięków. Robi się to uderzając w membranę filcowymi lub drewnianymi pałeczkami. Kotły są najważniejszym elementem w rodzinie orkiestrowych instrumentów perkusyjnych. Pozwalają trzymać rytm, wspierają melodię i harmonię.

Tamburyn, treść informacji dodatkowej: Sporadycznie pojawia się w orkiestrze symfonicznej, jest natomiast popularnym instrumentem ludowym, pojawia się też w orkiestrach wojskowych. Zwany też bębenkiem baskijskim, to mały bęben obręczowy z jedną membraną. Na obręczy wykonanej z drewna lub plastiku dodatkowo zamontowane są metalowe brzękadełka. Gdy uderzamy dłonią o membranę lub potrząsamy instrumentem, wydobywamy z tamburyna dźwięki o nieokreślonej wysokości.

Trójkąt, treść informacji dodatkowej: Wchodzi w skład sekcji instrumentów perkusyjnych orkiestry symfonicznej. Trójkąt zrobiony jest z metalowego pręta wygiętego na kształt trójkąta – stąd nazwa instrumentu. Trójkąt ten ma wszystkie boki równe, a jeden jego dolny róg jest otwarty. Dźwięk wytwarza się uderzając metalowym pręcikiem na zewnątrz lub w środku trójkąta. Ważne jest, by ręce grającego nie dotykały instrumentu, gdyż wibracje zostaną stłumione. Dlatego trójkąt wiesza się na sznureczku lub jakimś innym zaczepie.

Marakasy, treść informacji dodatkowej: Instrument wykonany zazwyczaj ze skorupy orzecha kokosowego lub tykwy, wypełniony kamyczkami lub osadzony na drewnianej rączce; używany w zespołach jazzowych; często w parze, trzymany oburącz.

Kastaniety, treść informacji dodatkowej: Dwa przymocowane do palców dłoni muszelki drewniane, uderzane o siebie; narodowy instrument hiszpański, kastaniety orkiestrowe są osadzone na drewnianej rączce.

Talerze, treść informacji dodatkowej: Najczęściej wykonane są z brązu, czyli stopu miedzi i cyny, a brzmienie zależy od ich rozmiaru. Nie można na nich zagrać dźwięków o określonej wysokości, w orkiestrze używane są do podkreślenia rytmu i w celu osiągnięcia efektów dramatycznych. Gra się na nich uderzając jednym talerzem o drugi, czasem także za pomocą specjalnych pałeczek lub miotełek. Jest to bardzo stary instrument, używany już w czasach starożytnych do celów rytualnych.

Tam tam, treść informacji dodatkowej: Afrykański instrument wykonany z wydrążonych kloców drewna, z wyciętą szczeliną w bocznej ściance; uderzając pałkami w krawędzie szczeliny, uzyskuje się 2 donośne dźwięki, wyższy i niższy, których kombinacje umożliwiają przekazywanie sygnałów na odległość, w orkiestrach symfonicznych stanowi odmiana gongu.

Ilustracja interaktywna przedstawia podział instrumentów perkusyjnych na: instrumenty o określonej wysokości dźwięku instrumenty o nieokreślonej wysokości dźwięku. Do instrumentów perkusyjnych o określonej wysokości dźwięku zaliczamy: marimbę, ksylofon, wibrafon, dzwony rurowe, dzwonki. Do instrumentów perkusyjnych o nieokreślonej wysokości dźwięku zaliczamy: werbel, bęben wielki, kotły, tamburyn, trójkąt, marakasy, kastaniety, talerze, tam tam. Z prawej strony znajduje się panel boczny, po kliknięciu na nazwę instrumentu wyświetla się informacja dodatkowa, zdjęcie osoby grającej na tym instrumencie oraz wybrzmiewa dźwięk instrumentu. Poniżej wypisano informacje dodatkowe o kolejnych instrumentach. Marimba, treść informacji dodatkowej: Jest to instrument podobny do ksylofonu, posiada jednak szersze i cieńsze niż ksylofon drewniane sztabki oraz niższy rejestr gry. W przeciwieństwie do ksylofonu brzmienie marimby jest miękkie i bogate w tony harmoniczne. W nowoczesnej marimbie do drewnianych sztabek podłączone są metalowe rezonatory wzmacniające drgania. Gra się na niej pałkami, często trzymając po dwie w każdej ręce, co pozwala wydobyć jednocześnie cztery dźwięki.

Ksylofon, treść informacji dodatkowej: Jest instrumentem zbudowanym ze sztabek wykonanych z twardego drewna o różnej długości. Są one ułożone kolejno na metalowej ramie od najdłuższych do najkrótszych, albo też w dwóch rzędach, na kształt klawiatury fortepianu. Większość ksylofonów posiada jeszcze poniżej każdej sztabki specjalne rezonatory, które wzmacniają głośność dźwięku. Sztabki robi się zwykle z drewna różanego lub palisandrowego. Uderzanie ich za pomocą twardych młoteczków powoduje wydobycie bardzo krótkiego dźwięku o charakterystycznej, łatwej do rozpoznania barwie.

Wibrafon, treść informacji dodatkowej: To większa i bardziej skomplikowana odmiana dzwonków. Wibrafon skonstruowany jest z metalowych (najczęściej aluminiowych) płytek, ułożonych w dwóch rzędach na metalowym stojaku. Uderza się w nie jedną, dwiema lub czterema (po dwie w każdej ręce) pałeczkami o główkach obciągniętych filcem, gumą lub włóczką. Pod każdą płytką zawieszona jest rura rezonatora (jak w ksylofonie). Przy jej górnym końcu umocowane jest „skrzydełko”, wprowadzane w ruch obrotowy za pomocą małego silniczka elektrycznego. Dzięki temu powstają charakterystyczne, wibrujące dźwięki, od których wzięła się nazwa instrumentu.

Dzwony rurowe, treść informacji dodatkowej: Zbudowano je na przełomie XIX i XX wieku, chcąc wymyślić zastępnik dla dzwonów kościelnych. Jest to instrument zbudowany z 18 – 20 lekkich rur miedzianych. Rury zawieszone są na ramie w dwóch rzędach, w układzie klawiatury fortepianu. Różne długości rur odpowiadają dźwiękom skali chromatycznej w obrębie ok. 1,5 oktawy. Dzwony posiadają tłumiki, które uruchamia się za pomocą pedału. Gra się na tym instrumencie specjalnym drewnianym młotkiem, a jego brzmienie bardzo przypomina dźwięk prawdziwego dzwonu.

Dzwonki, treść informacji dodatkowej: Nazywane są dzwonkami orkiestrowymi, ale ich pełna nazwa to z niemieckiego Glockenspiel, co oznacza „grę dzwonów”. Instrument ten przypomina mały ksylofon, ale zrobiony jest nie z drewna, lecz ze stalowych sztabek. Gra się na nim za pomocą drewnianych lub plastikowych młoteczków, które dają dźwięki wysokie i o jasnej barwie. Sztabki ułożone są na kształt klawiatury fortepianu, w dwóch rzędach, a każda z nich nastrojona jest w odległości półtonu od kolejnej. Dzwonki wykorzystywane są niemal we wszystkich rodzajach muzyki, od hip hopu do jazzu.

Werbel, treść informacji dodatkowej: Bęben znacznie mniejszy od wielkiego. Wraz z bębnem wielkim tworzy podstawową część zespołu perkusyjnego. Ma dwie membrany z zamocowanymi na spodzie kilkoma dodatkowymi strunami, zrobionymi z drutu lub zwierzęcego jelita. Struny te współgrają z membraną i przedłużają jej drgania. Efektem jest powstanie charakterystycznego dźwięku o nieokreślonej wysokości. Werbel używany jest do trzymania rytmu i wydobywania specjalnych efektów warkoczących. Można na nim grać za pomocą pałeczek, młoteczków lub miotełek.

Bęben wielki, treść informacji dodatkowej: Wraz z werblem tworzy podstawę rytmu i jest największym bębnem w zespole perkusyjnym. To instrument zbudowany z walcowatego korpusu o około metrowej średnicy, na który z obu stron naciągnięta jest membrana, napięta za pomocą śrub. Korpus instrumentu wykonuje się z laminowanego drewna lub metalu, a główki drewnianych pałek, za pomocą których dźwięk jest wydobywany, obciągnięte są filcem lub owczą skórą. Można uderzać pałeczkami po obu stronach instrumentu. W orkiestrze używany jest do akcentowania pewnych momentów muzyki i często łączony z uderzeniem talerzy.

Kotły, treść informacji dodatkowej: Najważniejszy element w rodzinie orkiestrowych instrumentów perkusyjnych. Pozwalają trzymać rytm, wspierają melodię i harmonię. To instrument łatwy do rozpoznania, gdyż wygląda jak duże, błyszczące naczynie albo właśnie kociołek. Nazwy instrumentu używa się zwykle w liczbie mnogiej, gdyż kotły w orkiestrze występują najczęściej parami, a czasem jest ich nawet 3 lub 4. Korpus instrumentu zwykle robi się z miedzi lub mosiądzu. Na nim rozpięta jest membrana - błona zrobiona ze skóry bydlęcej lub z plastiku. Kotły są instrumentem strojonym, co oznacza, że mogą grać dźwięki o określonej wysokości. Tę wysokość można jeszcze dodatkowo zmieniać poprzez zmianę napięcia membrany, używając do tego celu specjalnego pedału. W ten sposób na jednym kotle można zagrać spory zakres różnych dźwięków. Robi się to uderzając w membranę filcowymi lub drewnianymi pałeczkami. Kotły są najważniejszym elementem w rodzinie orkiestrowych instrumentów perkusyjnych. Pozwalają trzymać rytm, wspierają melodię i harmonię.

Tamburyn, treść informacji dodatkowej: Sporadycznie pojawia się w orkiestrze symfonicznej, jest natomiast popularnym instrumentem ludowym, pojawia się też w orkiestrach wojskowych. Zwany też bębenkiem baskijskim, to mały bęben obręczowy z jedną membraną. Na obręczy wykonanej z drewna lub plastiku dodatkowo zamontowane są metalowe brzękadełka. Gdy uderzamy dłonią o membranę lub potrząsamy instrumentem, wydobywamy z tamburyna dźwięki o nieokreślonej wysokości.

Trójkąt, treść informacji dodatkowej: Wchodzi w skład sekcji instrumentów perkusyjnych orkiestry symfonicznej. Trójkąt zrobiony jest z metalowego pręta wygiętego na kształt trójkąta – stąd nazwa instrumentu. Trójkąt ten ma wszystkie boki równe, a jeden jego dolny róg jest otwarty. Dźwięk wytwarza się uderzając metalowym pręcikiem na zewnątrz lub w środku trójkąta. Ważne jest, by ręce grającego nie dotykały instrumentu, gdyż wibracje zostaną stłumione. Dlatego trójkąt wiesza się na sznureczku lub jakimś innym zaczepie.

Marakasy, treść informacji dodatkowej: Instrument wykonany zazwyczaj ze skorupy orzecha kokosowego lub tykwy, wypełniony kamyczkami lub osadzony na drewnianej rączce; używany w zespołach jazzowych; często w parze, trzymany oburącz.

Kastaniety, treść informacji dodatkowej: Dwa przymocowane do palców dłoni muszelki drewniane, uderzane o siebie; narodowy instrument hiszpański, kastaniety orkiestrowe są osadzone na drewnianej rączce.

Talerze, treść informacji dodatkowej: Najczęściej wykonane są z brązu, czyli stopu miedzi i cyny, a brzmienie zależy od ich rozmiaru. Nie można na nich zagrać dźwięków o określonej wysokości, w orkiestrze używane są do podkreślenia rytmu i w celu osiągnięcia efektów dramatycznych. Gra się na nich uderzając jednym talerzem o drugi, czasem także za pomocą specjalnych pałeczek lub miotełek. Jest to bardzo stary instrument, używany już w czasach starożytnych do celów rytualnych.

Tam tam, treść informacji dodatkowej: Afrykański instrument wykonany z wydrążonych kloców drewna, z wyciętą szczeliną w bocznej ściance; uderzając pałkami w krawędzie szczeliny, uzyskuje się 2 donośne dźwięki, wyższy i niższy, których kombinacje umożliwiają przekazywanie sygnałów na odległość, w orkiestrach symfonicznych stanowi odmiana gongu.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DbPu6eKHz

Jak wielką rolę odgrywa perkusjaPerkusjaperkusja w muzyce nie trzeba nikogo przekonywać. Jeśli sprawdziliście już swoją umiejętność nazywania poszczególnych instrumentów z pamięci czas na ich rozpoznawanie ze słuchu.

Wykonując muzykę klasyczną mamy w głowach obraz orkiestry symfonicznej, w której perkusjaPerkusjaperkusja będzie inaczej potraktowana aniżeli w big bandzie rozrywkowym czy jazzowym. Perkusyjne instrumenty należeć będą do rodziny idiofonów o określonej lub nieokreślonej wysokości brzmienia. Do pozornie najłatwiejszego i zarazem najmniejszego instrumentu będzie należał trójkąt. W tej samej grupie będą również talerze i gong. Zastosowanie znajduje również szereg innych instrumentów perkusyjnych typu chimes, czy tamburyna.

Takie instrumenty jak kongi czy bongosy można spotkać w orkiestrach o charakterze bardziej rozrywkowym. Duży bęben i werbel jest niezastąpiony w orkiestrach wojskowych, nadając puls podczas marszu i prezentacji.

Wniosek jest jeden: zmieniająca się stylistyka muzyczna wymusza niejako zestawy perkusyjne odpowiednio dobierane do wykonywanych utworów.

Mnogość instrumentów perkusyjnych wymaga osobnego opracowania, ale ciekawe jest czy fani sagi o Harrym Potterze wiedzą, że słynny temat przypisany sowie Hedwidze (Hedwig's Theme) [czytaj: hedłigs fim] rozpoczyna czelestaCzelestaczelesta, która również należy do tej grupy? Tylko powierzchowny ogląd tego instrumentu przypomina nam do złudzenia pianino. Ale to tylko „maska”, pod którą kryje się iście perkusyjny mechanizm - młoteczki uderzają w metalowe płytki, które wydają dźwięk podobny do dzwonków.

Instrumenty perkusyjne w muzyce poważnej

Przed Tobą kilka przykładów wykorzystania instrumentów perkusyjnych w muzyce klasycznej.

Posłuchaj, w jaki sposób Franciszek Liszt [czytaj: list] wykorzystał w koncercie fortepianowym trójkąt, najmniejszy instrument perkusyjny z orkiestry symfonicznej.

Interesującym przykładem użycia werbla jest Bolero Maurycego Ravela. Na werblu wygrywany jest wciąż ten sam rytm. Posłuchaj fragmentu tego utworu. Pierwsze cztery takty werbel gra tylko z akompaniamentem smyczków. Następnie melodię zaczyna grać flet. Zwróć uwagę na moment, w którym klarnet przejmuje melodię po flecie, wówczas flet zaczyna akompaniować w tym samym rytmie, co werbel.

Innym ciekawym przykładem muzycznym jest 94. Symfonia Józefa Haydna [czytaj: hajdna] nazywana „Niespodzianką” lub „Z uderzeniem w kocioł”. Haydn zastosował w niej swego rodzaju żart, mianowicie w drugiej części początek melodii jest grany cicho a następnie jeszcze ciszej powtarzany. W momencie, kiedy oczekujemy niezwykle spokojnego zakończenia, nagle odzywa się ostry i bardzo głośny akord. Posłuchaj tego fragmentu.

Gra edukacyjna

Gra edukacyjna „Kolekcjoner instrumentów” – to kolejna zabawa, polegająca na zbieraniu instrumentów. Aby je zdobyć, trzeba wykazać się wiedzą na ich temat: czasami je rozpoznać po nazwie albo zapamiętać, jak brzmią przedstawione instrumenty. Celem gry jest zebranie wszystkich instrumentów. Miłej zabawy!

Alternatywa aplikacji on‑line

Poniżej przedstawiono alternatywę aplikacji.

Kolekcjoner instrumentów51080Brawo! Udało ci się zaliczyć quizy.Niestety, nie zaliczyłeś quizów. Spróbuj ponownie.

Test

Kolekcjoner instrumentów

Liczba pytań:

5

Limit czasu:

10 min

Pozostało prób:

1/1

Twój ostatni wynik:

-

Uruchom

Kolekcjoner instrumentów

Pytanie 1/5

Pozostało czasu 0:00

Twój ostatni wynik -

Do jakiej grupy instrumentów należy bęben?

Jaki instrument wykonuje linię melodyczną w utworze?

Batuta to atrybut:

Wskaż, który instrument nazywano w Polsce multankami?

Zaznacz, które z instrumentów siedzą obok altówek w dzisiejszej orkiestrze symfonicznej.

Sprawdź

Poprzednie

Dalej

R1EW0ixZY4gqu

Gra edukacyjna składa się z dwóch rund. Runda pierwsza zawiera quiz, który składa się 25 pytań. Ta seria pytań sprawdza wiedzę z zakresu grup instrumentów. Rozwiązanie quizu pozwala na skompletowanie układanki. Runda druga dotyczy budowy instrumentów oraz ich historii. Zawiera 12 pytań. Po każdej odpowiedzi odblokuje się jeden losowy instrument. Celem tej rundy jest zebranie wszystkich instrumentów. Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania użytkownik przechodzi do podsumowania zadań, w którym może sprawdzić swój wynik oraz dowiedzieć się czy gra została zaliczona.

Gra edukacyjna składa się z dwóch rund. Runda pierwsza zawiera quiz, który składa się 25 pytań. Ta seria pytań sprawdza wiedzę z zakresu grup instrumentów. Rozwiązanie quizu pozwala na skompletowanie układanki. Runda druga dotyczy budowy instrumentów oraz ich historii. Zawiera 12 pytań. Po każdej odpowiedzi odblokuje się jeden losowy instrument. Celem tej rundy jest zebranie wszystkich instrumentów. Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania użytkownik przechodzi do podsumowania zadań, w którym może sprawdzić swój wynik oraz dowiedzieć się czy gra została zaliczona.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DbPu6eKHz

Alternatywa aplikacji on‑line

Poniżej przedstawiono alternatywę aplikacji.

Czar instrumentów51080Brawo! Udało ci się zaliczyć quizy.Niestety, nie zaliczyłeś quizów. Spróbuj ponownie.

Test

Czar instrumentów

Liczba pytań:

5

Limit czasu:

10 min

Pozostało prób:

1/1

Twój ostatni wynik:

-

Uruchom

Czar instrumentów

Pytanie 1/5

Pozostało czasu 0:00

Twój ostatni wynik -

Zaznacz miejsce, w ktorym urodził się Fryderyk Chopin.

W którym wieku żył fryderyk Chopin?

Ile lat miał młody Fryderyk, gdy rozpoczął lekcje gry na fortepianie?

Co był oprzyczyną śmierci Fryderyka Chopna?

Dlaczego rok 2010 został nazwany „Rokiem Chopinowskim”?

Sprawdź

Poprzednie

Dalej

RTXk0nTP6kWdk

Gra edukacyjna zawiera dwie rundy. Pierwsza poświęcona jest życiu i twórczości Fryderyka Chopina. Runda druga skupia się na sprawdzeniu wiedzy z zakresu informacji o fortepianie. Każda kolejna runda ma wyższy stopień trudności. Aby zaliczyć grę, należy uzyskać 60 procent możliwych do zdobycia punktów. Runda pierwsza składa się z 5 zadań. Runda druga zawiera 11 pytań, po każdej odpowiedzi odblokowuje się jedna część fortepianu.

Gra edukacyjna zawiera dwie rundy. Pierwsza poświęcona jest życiu i twórczości Fryderyka Chopina. Runda druga skupia się na sprawdzeniu wiedzy z zakresu informacji o fortepianie. Każda kolejna runda ma wyższy stopień trudności. Aby zaliczyć grę, należy uzyskać 60 procent możliwych do zdobycia punktów. Runda pierwsza składa się z 5 zadań. Runda druga zawiera 11 pytań, po każdej odpowiedzi odblokowuje się jedna część fortepianu.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DbPu6eKHz

Instrumenty perkusyjne - zrób je sam

RSCuMgJ9GbVF6

Na zdjęciu młody, łysy mężczyzna o ciemnej brodzie, siedzący na kostce brukowej po turecku, który został otoczony przez tłum gapiów. Mężczyzna który znalazł się w centrum uwagi jest artystą ulicznym i jest w trakcie odbywania występu. Gra pałeczkami na bębnie, ale część z jego instrumentów stanowi przedmioty kuchenne, na przykład garnki, talerze oraz woki. Część z obserwujących stoi, część siedzi na krawężniku, niektórzy robią zdjęcia.

Instrumenty perkusyjne można bardzo łatwo „wykonać” tak właściwie ze wszystkiego co nas otacza. Każdy szmer, szelest, stukot czy uderzenie jest powodem, by nazwać źródło dźwięku rodzajem „instrumentu” perkusyjnego. Można je podzielić według tradycyjnego uszeregowania na te o określonej wysokości dźwięku i te, których możemy powtórzyć jedynie rytm, w którym „grają”- czyli o nieokreślonej wysokości dźwięku.

Kolejny film uzupełni ten temat pokazując jednocześnie, jak wiele związków muzyka może mieć z innymi przedmiotami takimi jak: plastyka czy technika. Znajdziecie w nim pokazane sposoby, jak zbudować z ogólnodostępnych materiałów własny, prosty instrument strunowy oraz nietypowe instrumenty perkusyjne.

Ale co dalej? Zobaczcie sami…

Śpiewam całym sobą

Śpiew to nie tylko jedyny dźwięk, który możemy wydobywać z siebie. Body percussion, [czytaj: body perkaszyn], czyli gra całego ciała i sposoby wydobywania z niego dźwięków to dość popularna i znana metoda nauki śpiewu. Dzięki dodatkowym ruchom, sposobom znajdowania dźwięków poprzez pstrykanie, klaskanie, tupanie itd. zapamiętujemy lepiej tekst, melodię i na długo utrwalamy treść emocjonalną piosenki.

Artystami, którzy metodę instrumentalnego użycia wdechu wykorzystali w stopniu mistrzowskim  byli między innymi Michael Jackson [czytaj: majkel dżekson] i Bobby McFerrin [czytaj: bobi makferin].

Ten pierwszy prócz charakterystycznego i niepowtarzalnego układu tanecznego przy piosenkach  stworzył „unikalny styl wokalny, w którym przerywane wdechy zostały wkomponowane w puls frazy, czym artysta wywoływał w słuchaczach nadzwyczajną emocjonalną ekscytację (…)” (źródło: Marcin Wawruk, „Rytmetyka chóralna w ćwiczeniach i podpowiedziach. Podręcznik”, PWM, Kraków 2019, s. 55).

Przykładem zastosowania wdechu jako perkusyjnego tła jest drugi z wymienionych twórców. Jego słynne „Don't Worry Be Happy” [czytaj: dont łory bi hepi] do złudzenia przypomina wieloosobowy zespół śpiewaków, który w rzeczywistości okazuje się… jednym wykonawcą, czyli Bobbim McFerrinem!

Po nich oczywiście nastała „era” perkusyjnego potraktowania swojego ciała, którą rozpoczęli niezliczeni wokaliści i beatboxerzy znani z internetowych kanałów muzycznych.

Animacja przedstawiająca piosenkę, której towarzyszą gestodźwięki

R7VPFL3onx90J

Materiał filmowy do lekcji, zatytułowany: Utwór „Czerwone jabłuszko” z akompaniamentem gestodźwięków.

Materiał filmowy do lekcji, zatytułowany: Utwór „Czerwone jabłuszko” z akompaniamentem gestodźwięków.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R7VPFL3onx90J

Materiał filmowy do lekcji, zatytułowany: Utwór „Czerwone jabłuszko” z akompaniamentem gestodźwięków.

Ćwiczenie 13

Wysłuchaj nagrania utworu „Na cztery i na sześć” i zapoznaj się z partyturą. Twoim zadaniem będzie stworzenie akompaniamentu perkusyjnego do piosenki. Najpierw naucz się piosenki w taki sposób, by swobodnie śpiewać melodię oraz rozpoznawać jej części (zwrotki oraz refreny). Następnie poddaj utwór analizie, rozważając, jak można własnym akompaniamentem perkusyjnym uzupełnić melodię oraz akordy w taki sposób, by utwór na tym zyskał.

Do Twojej dyspozycji jest partytura z pustą linią w kluczu perkusyjnym, którą należy uzupełnić. Materiał wydrukuj lub przepisz do zeszytu nutowego, a następnie rozpisz akompaniament, który Twoim zdaniem będzie najlepiej pasował.

Po zakończeniu tworzenia własnego akompaniamentu przećwicz go z nagraniem, a następnie zagraj.

R14eHrcB8zQDx

Piosenka „Na cztery i na sześć”

Piosenka „Na cztery i na sześć”

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DbPu6eKHz

Piosenka „Na cztery i na sześć”

R1TqKoEKs7Rw7

Partytura piosenki „Na cztery i na sześć”

RT4bIKeNpFN4l

Partytura piosenki „Na cztery i na sześć” z pustą linią perkusyjną

R1LTDfWyVGQK3

Uzupełnij.

Pokaż podpowiedź

Pamiętaj, że przy tworzeniu akompaniamentu perkusyjnego kluczowe jest odpowiednie użycie rytmu; najlepiej, żeby był prosty i dobrze pasował do melodii piosenki. Najlepiej sprawdzą się tu ćwierćnuty oraz półnuty, które będą rozmieszczone w mocnych częściach taktów. Ósemek dobrze użyć w miejscach, w których powinny wystąpić synkopy zgodne z linią melodyczną; oprócz tego można je wykorzystać w miejscach, w których w melodii występują dłuższe dźwięki (by wypełnić przestrzeń i odpowiednio stworzyć tło perkusyjne).

Pokaż odpowiedź

W razie problemów możesz wysłuchać przykładowej odpowiedzi – poniżej znajduje się nagranie oraz partytura z akompaniamentem. Możesz się nimi zainspirować, by samodzielnie stworzyć własny akompaniament.

RXWrXGxFPmNBC

R1RTKHEw0Rqlc

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DbPu6eKHz

Słownik pojęć