Przejdźmy do tematu

Melodia i melodyka

Melodia to szereg dźwięków, w którym dokładnie określona jest ich wysokość, czas trwania i odległości między nimi. Samo uszeregowanie dźwięków pod względem ich wysokości to melika, dopiero, kiedy jest powiązana z rytmem, staje się melodią. Melodia wiąże się również z elementami ekspresji muzycznej: dynamikąDynamikadynamiką i artykulacjąArtykulacjaartykulacją. Zwykle brzmi razem z innymi dźwiękami tworząc razem harmonięHarmonikaharmonię. Pisana jest przeważnie w określonej tonacjiTonacjatonacji. Melodia jest dostosowana do zakresu i charakteru głosu lub możliwości technicznych instrumentu muzycznego, stąd wyróżniamy melodykę wokalnąMuzyka wokalnawokalną lub instrumentalnąMuzyka instrumentalnainstrumentalną.

Melodyka to zbiór cech melodii charakterystycznych dla danego stylu, epoki, grupy kompozytorów, np., melodyka barokowa, melodyka romantyczna, melodyka w utworach Fryderyka Chopina. Melodyka porządkuje następstwo dźwięków o różnych wysokościach i różnym czasie ich trwania. Melodykę dzieli się na wokalną i instrumentalną.  W melodyce wokalnej występują mniejsze odległości między poszczególnymi dźwiękami, ponieważ jest to zależne od możliwości ludzkiego głosu. W melodyce instrumentalnej występuje większa różnorodność w tym zakresie ze względu na inne możliwości techniczne różnych instrumentów muzycznych, dzięki temu odległości między dźwiękami mogą być bardzo duże. Ze względu na charakter melodii wyróżnia się: melodykę kantylenowąKantylenakantylenową, melodykę ornamentalnąOrnamentykaornamentalną, melodykę deklamacyjnąDeklamacjadeklamacyjną, melodykę figuracyjnąFiguracjafiguracyjną.

Melodia, z przypisanym do niej rytmem, oraz układ współbrzmień stanowiący wyrażenie harmonii utworu są najczęściej bardzo dokładnie dookreślane przez kompozytora i w niewielkim stopniu podlegają interpretacji artysty, tworzą spójną całość. Przy pozostałych elementach dzieła muzycznego wykonawca ma więcej swobody, ponieważ są to jednocześnie elementy ekspresji muzycznej, które każdy z odtwórców może przedstawić wg własnego odczucia, inaczej zinterpretować. Warto pamiętać również o tym, że charakter melodii zależy od bardzo wielu innych czynników, m.in.:

• skaliSkalaskali, w jakiej jest napisana (pentatonikaPentatonikapentatonika, doryckaDorycka skaladorycka, frygijskaFrygijska skalafrygijska, góralskaGóralska skalagóralska, cygańskaCygańska skalacygańska i inne);

• trybuTryb trybu durDurdur lub mollMollmoll;

• tonacjiTonacjatonacji.

Żeby zrozumieć jak duży wpływ na charakter melodii ma zastosowanie w utworze odpowiedniej skali, jako przykład posłużymy się skalą, która ma tylko pięć dźwięków. W muzyce, której słuchasz lub śpiewasz używa się najczęściej skal siedmiotonowych. Taką skalą, którą doskonale znasz jest skalaSkalaskala durowaDurdurowa i gamaGamagama C dur, którą śpiewasz od najmłodszych lat: do – re – mi – fa – sol – la – si – do, gdzie ósmy stopień jest powtórzeniem pierwszego o oktawęOktawaoktawę wyżej. PentatonikaPentatonikaPentatonika to jedna ze starszych skal. Złożona jest z pięciu stopni, które znajdują się w obrębie oktawy. Słowo pentatonika w języku greckim oznacza 5 dźwięków (np. wszystkie kolejne dźwięki zagrane na czarnych klawiszach fortepianu). Na skali tej bazuje wiele utworów polskiej muzyki ludowej. Sztandarowym utworem jest najstarsza polska pieśń obrzędowa, której rodowód sięga czasów przed przyjęciem przez Polskę chrztu „Oj, chmielu, chmielu”. Co ciekawe, pieśń ta nadal żyje. W niektórych regionach Polski nadal jest śpiewana na weselach podczas obrzędu oczepin. Czy znasz jakiś przebój, który przetrwa na listach przebojów ponad 1000 lat?

Przeskoczysz teraz w czasie o około 1000 lat, znajdziesz się w wieku XIX‑tym. Przez ten czas w muzyce zaszły bardzo duże zmiany. To RomantyzmRomantyzmRomantyzm - okres wielkich muzyków, m.in. Fryderyka Chopina [czytaj: szopena], Franza Schuberta [czytaj: franca szuberta] czy Roberta Schumanna.

Obejrzyj dokładnie zapis nutowy, zwróć uwagę na różne elementy dzieła muzycznego, które występują w tym utworze.

Za Tobą duża dawka teorii. Za chwilę wysłuchasz Preludium e‑moll, op. 28 nr 4 Fryderyka Chopina. Posiada ono dramatyczny charakter i wolne tempo. Melodia jest łagodna, bazuje na powtarzających się wartościach rytmicznych (ostinatoOstinatoostinato). Postaraj się podczas słuchania tego utworu śledzić zapis muzyczny. Zwróć uwagę na melodię i harmonię, a także na inne elementy, których główną rolą jest ekspresjaEkspresjaekspresja i emocje z nią związane. Słuchając tego utworu miej świadomość, że w preludium tym Chopin zawarł z jednej strony prostotę, z drugiej zaś niezwykłą złożoność. Prostotę, ponieważ zapis nutowy jest łatwy i zagrać go może nawet pianista, który jest na poziomie średnio zaawansowanym. Złożoność zarazem, ponieważ to emocje odgrywają w nim pierwszoplanową rolę i sztuka oddania tych emocji należy do najbardziej dojrzałych mistrzów pianistyki.

W kolejnym ćwiczeniu sprawdzisz, ile już wiesz na temat elementów dzieła muzycznego a zwłaszcza melodyki.

Ten temat niejedno ma imię

Język polski

Związki frazeologiczne

Melodia przyszłości

Melodia przyszłości to coś bardzo odległego w czasie, co obecnie jest nierealne, a może być stworzone, zrealizowane lub może wydarzyć się dopiero w przyszłości.

Inne warianty to pieśń przyszłości, muzyka przyszłości.

Ktoś ma melodię do czegoś

Ktoś ma melodię do czegoś - ktoś chętnie coś robi lub ma do czegoś skłonność.

Synonimy

Mieć melodię do czegoś

Najczęściej spotykane wyrazy bliskoznaczne wyrażenia mieć melodię do czegoś to m.in.: lubić, garnąć się, przepadać, czuć do kogoś miętę, uwielbiać, szaleć za czymś, przepadać za kimś, czuć do kogoś sympatię, znajdować w czymś przyjemność, być zwolennikiem czegoś, gustować w czymś, pisać się na coś, przepadać za czymś.

Tradycje miejskie - hejnał

Każdy region posiada cechy, po których możemy go rozpoznać. Charakterystyczne są np. melodie, nazywane hejnałami, które grane są w regularnych odstępach czasu z wież ratuszowych lub kościelnych w wielu miejscowościach w Polsce. Najbardziej znany jest Hejnał Mariacki grany co godzinę przez trębacza z wieży kościoła Najświętszej Marii Panny w Krakowie.

Ornitologia

Melodie śpiewane przez ptaki są fascynującym przykładem melodii w świecie przyrody. Ptaki wykorzystują swoje piękne i różnorodne głosy do komunikacji, nęcenia partnerów, oznaczania terytorium i wyrażania emocji. Każdy gatunek ptaków ma charakterystyczną melodię, która jest niepowtarzalna i rozpoznawalna dla swojego gatunku. Ptaki wykorzystują różne elementy, takie jak wysokość dźwięku, tempo, rytm i sekwencje, aby stworzyć swoje melodie. Często ptaki wykonują złożone i melodyjne pasaże, które potrafią zawierać imitacje innych dźwięków, włącznie z odgłosami innych ptaków czy dźwiękami otoczenia. Melodie ptasiego śpiewu mogą być inspiracją dla muzyków i artystów, którzy próbują przenieść ich naturalną harmonię i bogactwo do ludzkiej sztuki.

Francuski kompozytor Olivier Messiaen [czytaj: oliwie mesią] przez długi czas fascynował się śpiewem ptaków.  W jego twórczości znajduje się wiele dzieł inspirowanych ich głosami. W niektórych dziełach śpiew ptaków jest najważniejszym elementem utworu, np. w zbiorze 13 utworów na fortepian zatytułowanym Catalogue d’oiseaux [czytaj: katalog duazu] Katalog ptaków).

Słownik pojęć