Przejdźmy do tematu

Rodzaje głosów

Każdy z nas ma inny głos. Niektóre brzmią wysoko, inne nisko. Wynika to z budowy naszego ciała. Naturalna wysokość głosu zależy od wielu czynników, ale przede wszystkim od długości strun głosowych (fałd głosowych) i wielkości krtani. Im krótsze struny głosowe i mniejsza krtań, tym głos jest wyższy.

Dlaczego nasz głos z wiekiem się zmienia?

Malutkie dziecko ma bardzo wysoki głos, bo jego krtań jest jeszcze mała. Wraz z rozwojem i wzrostem i ona się powiększa, a to z kolei wpływa na zmianę głosu. Dziewczęta przechodzą mutację powoli, w dłuższym okresie czasu, co skutkuje obniżeniem ich głosu przeciętnie o kwartę. Natomiast mutacja u chłopców przebiega szybko i gwałtownie, dzieje się to miedzy 11. a 15. rokiem życia. Wówczas krtań chłopców zaczyna gwałtownie rosnąć, na szyi pojawia się zgrubienie zwane jabłkiem Adama, w głosie zachodzą nagłe zmiany, obniża się on nawet o oktawę. Głosy dorosłych kobiet i mężczyzn znacznie różnią się od siebie. Dorośli charakteryzują się niższymi głosami z uwagi na większą krtań i dłuższe struny głosowe.

Podział głosów w zespołach wokalnych i chórach

Wielkość naszej krtani ma wpływ na głos mówiony, ale również na śpiewanie. Niskie dźwięki będą łatwiejsze do wykonania dla osób z niższymi głosami, a wysokie dla tych z wysokimi. Nie oznacza to jednak, że osoba o niższym głosie nie potrafi śpiewać wysoko i odwrotnie. Dzięki odpowiednim ćwiczeniom można w pewnym zakresie zwiększyć swoje możliwości.
Właśnie po to, by łatwiej było danym głosom śpiewać rożne melodie podzielono głosy na wysokie i niskie. Każdy głos ma swoją nazwę oraz określoną rozpiętość od najniższego do najwyższego dźwięku. Kompozytor zna te przedziały i komponując utwory wokalne musi o tym pamiętać zanim zdecyduje czy daną melodię wykona głos wysoki czy niski. Wyróżniamy podział na głosy męskie i żeńskie, a wśród nich wysokie i niskie.

Podstawowy podział głosów

• Sopran - wysoki głos żeński.

• Alt - niski głos żeński.

Istnieją głosy kobiece, których skala nie sięga w górę do najwyższych dźwięków sopranu, ani w dół do najniższych dźwięków altu i nazywa się je mezzosopranem.

• Tenor- wysoki głos męski.

• Bas - niski głos męski.

Podobnie jak w przypadku głosów kobiecych, tu również istnieje głos średni zwany barytonem.

RU00C5JcwB1Di

Ilustracja przedstawia Luciano Pavarottiego, włoskiego tenora. Mężczyzna ukazany jest w trakcie śpiewu. Śpiewak ma południowy typ urody: ciemne włosy, ciemne oczy, wyraźne ciemne brwi. Włosy mężczyzny sięgają do ucha, na twarzy ma gęsty ciemny zarost. Ubrany jest w białą koszulę i ciemny frak. Pod szyją ma białą muchę.

Dzieci dysponują głosami, których skale odpowiadają mniej więcej skalom głosów kobiecych, dlatego dzielimy je na soprany, mezzosoprany i alty.

R12M1QJFN6LEU

Ilustracja przedstawia grupę dzieci stojących w rzędzie. Dzieci mają szeroko otwarte usta, tak jakby śpiewały samogłoskę a. Trzymają przed sobą karty papierowe, jakby odczytując z nich słowa.

Istnieją cechy, dzięki którym możemy rozróżniać głosy ze względu na ich barwę, zwinność oraz skalę. Niektóre głosy mają jasną barwę, a inne ciemną. Mogą być lekkie i miękkie albo potężne i wyróżniać się ogromną siłą brzmienia. Bywają głosy wyjątkowe jeśli chodzi o łatwość bardzo szybkiego i czystego śpiewania nazywa się je koloraturami.

Śpiewanie w zespole

Wspomnieliśmy o głosach solowych. Pamiętajmy jednak, że na scenie nie zawsze śpiewają one samodzielnie. Często łączą się po dwa, trzy, cztery lub nawet więcej. Taki zespół solistów śpiewających przez chwilę na scenie nazywamy ansamblemAnsamblansamblem.

Zespół wokalny

Zespoły wokalne tworzone przez wokalistów mogą liczyć od kilku do kilkunastu osób. Ze względu na skład dzielą się na: dziecięce, męskie, żeńskie i mieszane. Wykonują dowolną muzykę z akompaniamentem instrumentów muzycznych lub bez akompaniamentu, czyli a cappella. Każda osoba w zespole śpiewa w utworze swoją własną partię, inną od partii pozostałych członków.
Od liczby osób w zespole zależy jego nazwa. Zespół wokalny złożony z dwóch wykonawców to duet, z trzech tercet i kolejno kwartet, kwintet, sekstet, septet, oktet, nonet.

R1ScNSOoqRs0y

Ilustracja przedstawia tercet wokalny. Widoczne są trzy młode osoby (dwóch mężczyzn i jedna kobieta), śpiewające do mikrofonu.

Chór

Chór jest zespołem wykonujących muzykę wokalną, jedno- lub wielogłosową. Śpiewa z towarzyszeniem instrumentów albo bez nich czyli a cappellaA cappellaa cappella. Początkowo chóry rozwijały się tylko w kościołach jednak w okresie barokuBarokbaroku zaczęły powstawać chóry wykonujące muzykę świecką. XIX wiek przyniósł rozwój amatorskich chórów, które istniały obok zespołów zawodowych.

R5DJZwyDlko7b1

Ilustracja przedstawia chór kościelny, dziecięcy z przełomu XVIII i XIX. W dwóch kościelnych ławkach stoją dzieci, w różnym wieku. Dzieci są elegancko ubrane: chłopcy mają garnitury, dziewczynki białe sukienki i ozdobne kapelusze. Przed sobą dzieci trzymają otwarte śpiewniki.

Chóry mogą być ogromne i liczyć dziesiątki lub setki osób. Nazwa chóru jest uzależniona od jego składu. Te małe nazywamy kameralnymi. Rozróżniamy również chóry żeńskie, męskie, dziecięce. Najczęściej spotykamy się z chórami mieszanymi, śpiewają w nich kobiety i mężczyźni. Nie zawsze są to zawodowi muzycy, czasami w chórze śpiewają ludzie bez wykształcenia muzycznego i taki rodzaj chóru nazywamy amatorskim. Zrzesza on osoby, które po prostu lubią śpiewać.

Mieszany chór tradycyjnie jest podzielony na 4 głosy − dwa żeńskie (sopran i alt) i dwa męskie (tenor i bas). Cały chór może oczywiście śpiewać unisono (jednym głosem) lub w podziale na cztery głosy. Bywają również utwory, w których każdy głos podzielony jest na kilka różnych partii.

Chór i zespół wokalny to nie to samo. W zespole wokalnym każda osoba śpiewa inną melodię, natomiast w chórze jedną melodię wyśpiewuje cała grupa osób. Zwykle na czele grupy staje lider, a w przypadku muzyki jest to dyrygent.

Dyrygent

Dyrygent jest artystycznym przywódcą i interpretatorem muzyki, który kieruje zespołem muzycznym, takim jak orkiestra, chór, zespół kameralny lub zespół symfoniczny. Jego rola polega na koordynowaniu i kształtowaniu brzmienia grupy wykonawczej, interpretacji utworów muzycznych oraz zapewnieniu jedności i precyzji w wykonaniu. Przy opracowaniu utworu dyrygent korzysta z partytury - zapisu nutowego utworu. Kamerton to mały instrument, który służy dyrygentowi do strojenia. Dzięki temu dyrygent może podać poszczególnym glosom właściwe dźwięki.

R4O6qDMMvGFjD1

Ilustracja przedstawia dyrygentkę chóru. Postać ubrana w czarny strój. Kobieta ma otwarte usta jak podczas śpiewania. Obie dłonie ma otwarte i uniesione wyżej.

R754NGXHAAX8K

Ilustracja przedstawia kamerton widełkowy, który wygląda jak drążek zakończony kulistym uchwytem, w przeciwległym końcu rozgałęziający się na dwa równoległe drążki, tworzące widełki. Ma kolor czarny.

Kamerton widełkowy, Wollschaf, CC BY‑SA 3.0

Rola chórów i zespołów wokalnych

Wielka jest rola chóru w kulturze muzycznej. Dla osób, które nie są profesjonalnymi muzykami śpiew to najbardziej przystępna forma muzykowania i na dodatek nie wiąże się z ograniczeniami wiekowymi. Wystarczy grupa chętnych osób i dyrygent (najlepiej, aby posiadał on wykształcenie muzyczne). Chór prezentuje się w utworach muzyki klasycznej, w dziełach scenicznych, np. w operzeOperaoperze, w wielkich formach wokalno‑instrumentalnych, takich jak oratoriaOratoriumoratoria, mszeMszamsze, kantatyKantatakantaty, pasjePasjapasje, ale także we współczesnych gatunkach muzycznych jak gospel, pop, jazzJazzjazz, musicalMusicalmusical. Repertuar przeznaczony na chór jest ogromny i każdy chór może znaleźć w nim coś dla siebie.

R1egpfkdH56ws1

Ilustracja przedstawia zespół wokalny seniorów podczas próby. Starsze osoby stoją w rzędzie. W rękach trzymają zapis muzyczny utworu.

Klasyfikacja chórów

Chóry również klasyfikuje się ze względu na różne czynniki. Rozróżnia się chóry mieszane, tzn. na głosy męskie i żeńskie oraz chóry jednorodne: męski, żeński, chłopięcy. Chóry dzieli się również wg ilości głosów, np.: jednogłosowy, dwugłosowy, trzygłosowy czterogłosowy itd. Można również wyróżnić chóry profesjonalne, np. chór operowy i amatorskie, np. chór szkolny czy kościelna schola.

Zarówno zespoły wokalne, jak i chóry mogą śpiewać a cappella lub z towarzyszeniem instrumentów.

W Polsce zespoły chóralne powstawały już w średniowieczu, głównie przy klasztorach i katedrach. W renesansie w Katedrze na Wawelu działa kapela rorantystów, chór męski a cappella, do którego należeli wyłącznie duchowni. W XIX wieku powstało w Polsce wiele chórów amatorskich, był to okres, kiedy nasz kraj był pod zaborami.

W dalszej części lekcji nauczysz się rozpoznawać słuchem oraz na podstawie partyturyPartyturapartytury różne rodzaje chórów. Zaczniesz od analizy partytur.

R10o7TBJLVmGR

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy „Nieście chwałę (psalm 29)”, autorstwa Mikołaja Gomółki. Zapis znajduje się na sześciu pięcioliniach, które są połączone po trzy. Pierwsza linia przeznaczona jest dla sopranów, druga dla altów, trzecia dla basów. Pod nutami zapisany jest tekst psalmu: Nieście chwałę mocarze Panu mocniejszemu. Nieście chwałę królowie, Królowi więtszemu. Na ilustracji umieszczone są aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Sopran – najwyższy głos żeński oraz śpiewaczka o takim głosie., 2. Alt - najniższy głos żeński oraz śpiewaczka o takim głosie., 3. Bas - najniższy głos męski oraz śpiewak o takim głosie., 4. Głosy żeńskie (sopran, alt) i męski (bas) świadczą o tym, że jest to trzygłosowy chór mieszany.

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy „Nieście chwałę (psalm 29)”, autorstwa Mikołaja Gomółki. Zapis znajduje się na sześciu pięcioliniach, które są połączone po trzy. Pierwsza linia przeznaczona jest dla sopranów, druga dla altów, trzecia dla basów. Pod nutami zapisany jest tekst psalmu: Nieście chwałę mocarze Panu mocniejszemu. Nieście chwałę królowie, Królowi więtszemu. Na ilustracji umieszczone są aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Sopran – najwyższy głos żeński oraz śpiewaczka o takim głosie., 2. Alt - najniższy głos żeński oraz śpiewaczka o takim głosie., 3. Bas - najniższy głos męski oraz śpiewak o takim głosie., 4. Głosy żeńskie (sopran, alt) i męski (bas) świadczą o tym, że jest to trzygłosowy chór mieszany.

1

2

3

4

1. Sopran – najwyższy głos żeński oraz śpiewaczka o takim głosie.

2. Alt - najniższy głos żeński oraz śpiewaczka o takim głosie.

3. Bas - najniższy głos męski oraz śpiewak o takim głosie.

4. Głosy żeńskie (sopran, alt) i męski (bas) świadczą o tym, że jest to trzygłosowy chór mieszany.

Polecenie 7

Przed Tobą zapis muzyczny średniowiecznej pieśni hymnicznej Bogurodzica. Zwróć uwagę na to, że w zapisie tym nie ma oznaczenia metrumMetrummetrum. W utworze występuje melodia tylko dla jednego głosu. Wysłuchaj nagrania fragmentu utworu w wykonaniu jednogłosowego chóru męskiego a cappella i śledź zapis nutowy.

RVMOZmi6EP6yz

Zapis nutowy utworu „Bogurodzica”. W zapisie nie ma oznaczenia metrum. W utworze występuje melodia tylko dla jednego głosu. Czasami nad jedną sylabą znajduje się kilka nut.

Polecenie 7

R1dLABcxyCrSV

W średniowiecznej pieśni hymnicznej Bogurodzica, w zapisie nutowym nie ma oznaczenia metrum. W utworze występuje melodia tylko dla jednego głosu. Dowiedz się dlaczego w utworze tym nie ma oznaczenia metrycznego. Odpowiedź zapisz w ramce.

Polecenie 8

W kolejnym ćwiczeniu będziesz słuchał hymnu Gaude Mater Polonia i śledził jego zapis nutowy. Staraj się śledzić poszczególne melodie w głosach, jak również układ wertykalny zapisu nutowego. Utwór ten jest śpiewany a cappella, czyli bez towarzyszenia instrumentów.

RPbatuFQztCsD1

Ilustracja interaktywna przedstawia zapis muzyczny pieśni „Gaude Mater Polonia” w wersji na chór mieszany. Zapis znajduje się na czterech pięcioliniach, które połączone są akoladą. Pięciolinie są kolejno opisane: sopran, alt, tenor, bas. Na początku pięciolinii znajdują się klucze wiolinowe (3 górne pięciolinie) lub klucz basowy (dolna pięciolinia). Przy każdym kluczu znajdują się 4 bemole: b, es, as, des. Ilustracja składa się dwóch stron i zawiera zapis całego utworu.

RnJWopA4cuUdy

Na obrazie święty Stanisław Biskup. Duchowny przedstawiony jest w mitrze, z pastorałem, w szatach liturgicznych. U jego stóp klęczy postać męska. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis „Gaude Mater Polonia" Kompozytor: Wincenty z Kielczy, Wykonawca: Chór Cantores Veiherovienses. Pojawia się także przycisk, służący do uruchomienia muzyki. Na nagraniu wersja utworu na chór czterogłosowy mieszany. Słychać głosy kobiece i męskie. Główna melodia śpiewana przez soprany (wysokie głosy żeńskie). Pozostałe głosy śpiewają inne melodie. Chór śpiewa po łacinie.

Na obrazie święty Stanisław Biskup. Duchowny przedstawiony jest w mitrze, z pastorałem, w szatach liturgicznych. U jego stóp klęczy postać męska. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis „Gaude Mater Polonia" Kompozytor: Wincenty z Kielczy, Wykonawca: Chór Cantores Veiherovienses. Pojawia się także przycisk, służący do uruchomienia muzyki. Na nagraniu wersja utworu na chór czterogłosowy mieszany. Słychać głosy kobiece i męskie. Główna melodia śpiewana przez soprany (wysokie głosy żeńskie). Pozostałe głosy śpiewają inne melodie. Chór śpiewa po łacinie.

Polecenie 8

R1HSxyM9cXK5x

Wyjaśnij co oznacza zapis a cappella

Ten temat niejedno ma imię

Teatr w starożytności

W teatrze starożytnym chór odgrywał kluczową rolę jako integralny element przedstawień scenicznych. Był nie tylko zespołem wokalnym, ale również grupą aktorów, którzy śpiewali, tańczyli i wykonywali ruchy sceniczne. Chór stanowił głos społeczności, reprezentując widownię i pełniąc funkcję narratora i komentatora - moralisty.

W starożytnej Grecji, gdzie narodziła się sztuka teatralna, chór był istotnym elementem tragedii i komedii. Składał się z dziesiątek lub nawet setek członków, a ich obecność na scenie była nieodzowna. Chór wchodził w interakcję z aktorami, a ich dialogi, śpiewy i tańce stanowiły kluczowy element przedstawienia.

Teksty śpiewane przez chór w teatrze starożytnym były nazywane pieśniami chóralnymi. Mówiły one o mitach, historii czy filozoficznych ideach, stanowiąc komentarz lub refleksję na temat przedstawianej fabuły.

Chór w teatrze starożytnym nie tylko śpiewał, ale również wykonywał taniec. Choreografia była integralną częścią ich występów.

Również strój chóru w teatrze starożytnym miał duże znaczenie. Członkowie chóru nosili charakterystyczne kostiumy, które różniły ich od aktorów. Mogły to być tuniki, ozdobione maski, hełmy czy też ozdobne nakrycia głowy.

Przedstawienia odbywały się w tzw. amfiteatrach, czyli budowlach wznoszonych na stokach wzgórz. Amfiteatry miały doskonałą akustykę.

Istotny był już sam moment wejścia, procesja (parodosParodosparodos) chóru na orchestrę. Było to miejsce przeznaczone do występów chóru. To tam chór śpiewał i tańczył. Orcheomai w języku greckim znaczy tańczę.

RVMvCHdVMqDIi

Fotografia ukazuje amfiteatr z jej najwyższych kamiennych stopni. Coraz ciaśniejsze półokręgi schodzą w dół ku scenie w centrum kadru. Na jej jaśniejszych od tych tworzących widownię kamiennych płytach pojedyncze postaci turystów, którzy z lewej strony na stopniach tworzą większą zwartą grupę. W górze kadru na lewo za sceną resztki kulis, ruiny innych budowli i droga zmierzająca ku górnemu narożnikowi kadru. Poniżej jego krawędzi ciemna zieleń lasu porastającego dolinę u stóp góry, na której zboczu wybudowano teatr.

Język polski

W kręgu starożytnych dramatów. Informacje wstępne o tragedii greckiej

Tragedia to utwór dramatyczny przeznaczony do wystawiania na scenie. Los postaci tragicznej miał wzbudzać u widzów uczucia litości i trwogi, dając im szansę przeżycia katharsisKatharsiskatharsis. Był to emocjonalny wstrząs związany z historią bohaterów.

Tragedia grecka miała stały układ kompozycyjny, w którym część należała do chóru.

• Parodos – pierwsza pieśń chóru wchodzącego na orchestrę, który informował jak doszło do konfliktu

• Stasimon – pieśń chóru śpiewana w trakcie jego przebywania na scenie, która była komentarzem zdarzenia z poszczególnych epizodów

• Eksodos – pieśń wieńcząco‑podsumowującą, którą śpiewa schodzący z orchestry chór.

Biologia

Najwęższy odcinek krtani to głośnia, w której powstają dźwięki. Tworzą ją fałdy głosowe znajdujące się na bocznych ścianach krtani. Między nimi znajduje się szpara głośni. Podczas mówienia struny głosowe napinają się, a szpara głośni ulega zmniejszeniu. Wychodzące z płuc powietrze wprawia w drgania fałdy głosowe, które stają się źródłem dźwięku. Ludzka mowa i śpiew powstaje przy współudziale krtani, języka, podniebienia, policzków, warg i zębów.

Słownik pojęć