Ilustracja przedstawia zdjęcie dłoni „kadrujących” pejzaż. Na pierwszym planie znajdują się dwie ręce umieszczone na tle krajobrazu z drogą przebiegającą pomiędzy dwoma zbiornikami wodnymi. Pejzaż zamyka górzysta linia horyzontu. Lewa dłoń na dole kadru ma wyprostowany do góry kciuk. Pomiędzy kciukiem a palcami tworzy się kąt prosty. U góry kompozycji znajduje się prawa ręka z podobnym ułożeniem palców – wyprostowany kciuk skierowany jest w dół. Prostokątna przestrzeń, która tworzy się między palcami obu rąk wycina kadr z pejzażu znajdującego się na drugim planie zdjęcia. Tytuł lekcji: Przestrzeń na płaszczyźnie – perspektywa
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
Rl5WQD61XBW1u1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych.
7) podejmuje działania z zakresu estetycznego kształtowania otoczenia; projektuje i realizuje formy dekoracyjne, podnoszące estetykę otoczenia (wykorzystuje elementy gotowe, aranżując własny pokój, np. projektując nakrycie stołu na uroczystość rodzinną z wykorzystaniem m.in. dekoracji kwiatowej; uwzględnia zasady estetyki podawania potraw).
Nauczysz się
wyjaśniać pojęcie perspektywa;
rozwijać wiedzę na temat poznanych sposobów tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie we własnej pracy twórczej;
wyznaczać: perspektywę pasową, linię horyzontu, topografię, relacje wielkości, zakrywanie płaszczyzną, zakrywanie linią, linie kierunkowe.
Perspektywa
Artyści od zawsze szukali sposobów, aby oddać stosunki przestrzenne na dwuwymiarowej płaszczyźnie. Stosowali różne metody na jej wyrażanie - zwane powszechnie PERSPEKTYWĄPerspektywaPERSPEKTYWĄ. Ponieważ człowiek żyje w trójwymiarowej przestrzeni, szukał sposobu na takie przedstawienie świata, które przypominałoby faktycznie postrzeganą przestrzeń i znajdujące się w niej obiekty. W malarstwie jest to umiejętność ukazywania trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie, z zachowaniem naturalnych stosunków przestrzennych. Jednak nie wszyscy twórcy przedstawiali głębię. Cywilizacje prymitywne, sztuka egipska, sztuka wschodu, sztuka nowoczesna przyjmują za punkt wyjścia inny niż realistyczny sposób widzenia, akcentując duchowy charakter swoich dzieł.
Ważne!
Do najbardziej charakterystycznych stosunków przestrzennych podkreślających płaszczyznowość należą:
perspektywa rzędowa,
linia horyzontu,
topografia,
stosunki wielkości,
zakrywanie,
linie kierunkowe.
Filmy przedstawiające iluzję przestrzeni
R1VFEHsIYuOzB
RykEEQYiHD16M
mc3c371062ad78450_0000000000003
mc3c371062ad78450_0000000000003
Treść
mc3c371062ad78450_0000000000004
mc3c371062ad78450_0000000000004
Treść
Perspektywa rzędowa
Perspektywa rzędowa - zwana też rzędową, wstęgową, fryzową - to płaszczyzna podzielona na poziome pasy, odpowiadająca planom w obrazie. Najniżej zamieszczone jest to, co znajduje się najbliżej. Im wyższy rząd, tym dalsza odległość.
Obejrzyj ilustrację ze schematem, ukazującym zasadę tworzenia perspektywy rzędowej. Następnie zapoznaj się z reprodukcją dzieła, w której zastosowano tę perspektywę. Taki sposób przedstawiania tego, co dalej i bliżej stosowali między innymi Egipcjanie.
RB1mvmLJkCi381
R162Du4FaXOQg1
RjxkdK2lwBebq
Ćwiczenie 1
Inna wersja zadania
Odpowiedz, czym charakteryzuje się perspektywa pasowa.
Linia horyzontu
Linia horyzontu to miejsce, w którym niebo na pozór łączy się z ziemią. W dwuwymiarowych przedstawieniach każda linia pozioma dzieląca obraz na dwie części jest linią horyzontu. Wszystkie obiekty znajdujące się nad linią poziomą będą postrzegane jako znajdujące się dalej, a te pod linią – jako bliższe.
Obejrzyj ilustrację ze schematem ukazującym zasadę wykorzystania linii horyzontu jako sposobu interpretowania przestrzeni na płaszczyźnie. Następnie zapoznaj się z fotografią krajobrazu morskiego z wyrazistą linią horyzontu, która stała się dla artysty inspiracją do stworzenia dzieła.
RICYxa3P88IvF
R9vUMBIawdzWu1
RsRY0HKq9cL2A
Ćwiczenie 2
Inna wersja zadania
Linia horyzontu, to: Możliwe odpowiedzi: 1. płaszczyzna podzielona na poziome pasy, odpowiadająca planom w obrazie. 2. ukazanie przestrzeni na płaszczyźnie „z lotu ptaka”, przy jednoczesnym pokazaniu obiektów widzianych z boku. 3. miejsce, w którym niebo na pozór łączy się z ziemią.
Topografia
Topografia to ukazanie przestrzeni na płaszczyźnie „z lotu ptaka”, przy jednoczesnym pokazaniu obiektów widzianych z boku, co umożliwia wyeksponowanie ich najbardziej charakterystycznego widoku. Obiekty są rozmieszczane w sposób zbliżony do schematu mapy.
Obejrzyj rysunek i reprodukcję dzieła, ukazujące zasadę wykorzystania topografii jako sposobu interpretowania przestrzeni na płaszczyźnie.
R1ImwzC3FZGQp1
RJuRD2nAUdwhT1
R165vt5VkUM8o
Ćwiczenie 3
Inna wersja zadania
Wyjaśnij zasadę wykorzystania topografii jako sposobu interpretowania przestrzeni na płaszczyźnie.
Relacje wielkości
Zastosowanie stosunków wielkości, określanych też jako perspektywaPerspektywaperspektywa hieratyczna (intencjonalna), opiera się na ukazaniu na obrazie osób ważnych jako większych od mniej znaczących, czyli eksponowanie człowieka poprzez jego wielkość. Postacie największe zawsze będą postrzegane jak te będące bliżej. Zasada ta powszechnie stosowana była w średniowieczu, a wcześniej w niektórych kulturach starożytnych, np. w Egipcie.
Obejrzyj rysunek i reprodukcję dzieła ukazujące zasadę hieratyczności.
R1PP1x7jr0tjN1
R1Pn5RK6noMQi1
Perspektywa kulisowa
Artyści nowożytni, odwołując się do dzieł starożytnych, studiowania natury i własnej intuicji, coraz częściej wprowadzali sposoby mające sugerować widzenie zgodne z faktycznym spostrzeganiem świata trójwymiarowego, dlatego właśnie odwoływali się do takich sposobów jak np. perspektywa kulisowa.
Perspektywa kulisowa (krycie)
Perspektywa kulisowa to zakrywanie przedmiotów dalszych przez te znajdujące się bliżej. Możemy wyróżnić zakrywanie figurami i zakrywanie linią.
Obejrzyj rysunki, fotografie i reprodukcje wybranych dzieł, w których zastosowano krycie.
Zakrywanie figurami
RemfcghDe81j01
R1P4oL18tpWyt1
RXJcPkuGhUFiL1
Zakrywanie linią
R13MMZTc9ArxQ1
RYSlepnAFOwkB
RtqnFpcuiv9PG
Ri2ehdXAgB5g0
Ćwiczenie 4
Inna wersja zadania
Określ różnice między zakrywaniem figurą a zakryciem linią.
R19RAW4dqnRWu
Ćwiczenie 5
Inna wersja zadania
Zastanów się i podaj przykład z życia zakrycia figurą.
Linie kierunkowe
W celu uzyskania głębi artyści stosują również linie, którym nadają określone kierunki. Od rozłożenia światła, kierunku linii i ich grubości uzyskany efekt może być czytany jako przedstawienie wklęsłości lub wypukłości. Obejrzyj rysunki i reprodukcję dzieła ukazujące zasadę wykorzystania linii kierunkowych.
R1BgURKEOSJzq1
RBlSl1ftnS0gp1
RuZRr5q8el2cg1
R19L6u00DtZ6r
Ćwiczenie 6
Inna wersja zadania
Przygotuj pytanie na kartkówkę dotyczące linii kierunkowych.
Zadania
Re4kVDOeZJVND1
RmAX4WAlodOdU1
R1P4oL18tpWyt1
R4kRbz6zzMrvu1
RqvKyKJLnckSR1
RFsSUajLk82ST1
Ćwiczenie 7
Inna wersja zadania
Zastanów się nad cechami perfektywny kulistej.
Polecenie 1
Twórz tradycyjnie
Potrzebne materiały:
kartka papieru,
kolorowe gazety,
zdjęcia bliskich osób (mogą być czarno‑białe wydruki komputerowe),
klej,
nożyczki,
pisaki,
kredki.
Za pomocą techniki kolażuKolażkolażu wykonaj pracę plastyczną na temat: Urodzinowe menu. Wykorzystaj w tym celu perspektywę topograficzną i/lub połącz ją z innymi sposobami sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie. Przedstaw stół urodzinowy, na którym będzie widać jego nakrycie, np. tort, talerze, serwetki, dzbanki z napojami i dekoracje. Zadbaj też o przedstawienie gości siedzących przy stole tak, aby było widać, jak są ubrani. Do realizacji zadania wykorzystaj zdjęcia Twoich bliskich. Wykonaną pracę możesz zeskanować, a następnie wydrukować i dać w prezencie wszystkim osobom, które umieściłeś w pracy.
Słownik pojęć
Kolaż
Kolaż
(z francuskiego collage – „przyklejanka”) technika mieszania materiałów na płaszczyźnie poprzez przyklejanie do przygotowanego wcześniej podłoża gotowych elementów wyciętych z prasy, reprodukcji, fotografii, a także innych materiałów, takich jak np.: sznurki, koraliki, czy uzupełnienie rysunkiem, malarstwem.
Perspektywa
Perspektywa
określenie stosowane w sztukach wizualnych, które odnosi się do sposobów przedstawiania iluzji przestrzeni na dwuwymiarowej płaszczyźnie.