Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia grafikę, ukazującą ujętą w perspektywie, pofalowaną sieć linii połączonych punktami na fioletowym tle. Na tle ilustracji znajduje się czarny pasek z tekstem: Przestrzeń na płaszczyźnie, część II.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
RKM1LAjHKnHwb1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych).
Nauczysz się
rozróżniać i nazywać rodzaje perspektyw;
wykazywać dzieła sztuki wykorzystujące daną perspektywę;
charakteryzować na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie perspektywy w sztuce;
podejmować działania twórcze interpretujące obserwowane zjawiska.
Linia horyzontu
Sposoby tworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie bezpośrednio odnoszą się do sposobu myślenia i kultury, która go utworzyła. Dlatego przedstawienia rzeczywistości wiążą się z tymi wartościami i treścią, które dana kultura przedstawia w dziełach sztuki. Obok topografii i perspektywy pasowej, prezentowanymi w e‑materiale: Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. I. Perspektywa pasowa i topograficzna, można wyodrębnić inne sposoby sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie:
linia horyzontu,
perspektywa hieratyczna (zwana też perspektywą intencjonalną),
perspektywa kulisowa,
linie kierunkowe i aksonometria.
Linia horyzontu to miejsce, w którym niebo na pozór łączy się z ziemią. W dwuwymiarowych przedstawieniach każda linia pozioma dzieląca obraz na dwie części spostrzegana jest jako linia horyzontu. Dlatego wszystkie obiekty, znajdujące się nad linią poziomą, będą postrzegane jako znajdujące się dalej, a te pod linią – jako bliższe.
Obejrzyj ilustrację ze schematem ukazującym zasadę spostrzegania linii horyzontu oraz fotografię krajobrazu morskiego z wyrazistą linią horyzontu, która zainspirowała artystę do stworzenia grafiki. Poniższe zdjęcia mają charakter interaktywny – po kliknięciu zapoznasz się z zasadą wykorzystania linii horyzontu dla sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie.
R1Al3ElgYZeuc1
R1v8jfSX6ULY21
classicmobile
Ćwiczenie 1
Rat9p7jH4JioL1
static
Ćwiczenie 1
Wybierz dzieło, w którym zastosowano linię horyzontu. Kliknij w wybraną reprodukcję.
R1DfiQzjcpY9c1
B
Perspektywa hieratyczna
Perspektywa hieratyczna opiera się na zastosowaniu różnych wielkości obiektów prezentowanych na płaszczyźnie. Na obrazie osoby ważne przedstawiane są jako większe od mniej znaczących, które, mimo ukazania ich na jednym planie, przedstawiane są jako mniejsze. Jest to eksponowanie znaczenia człowieka poprzez wielkość. Postacie największe zawsze będą postrzegane jako te będące bliżej. Zasada ta powszechnie stosowana była w średniowieczu, a wcześniej w niektórych kulturach starożytnych, np. w Egipcie.
Obejrzyj poniższą ilustrację i reprodukcję. Po kliknięciu w nie zapoznasz się z zasadą wykorzystania perspektywy hieratycznej.
R1eGux3NdKNyQ1
R5qgbw9GsTLXN1
Zapoznaj się ze zdjęciem ukazującym wykorzystanie perspektywy hieratycznej w malarstwie ściennym.
R1GxItYGjWmMP1
classicmobile
Ćwiczenie 2
RMEb7VMUAsxfY1
static
Ćwiczenie 2
Wybierz dzieło, w którym zastosowano perspektywę hieratyczną. Kliknij w wybraną reprodukcję.
Rim0ylxjp3u8L1
B
Perspektywa kulisowa
Artyści nowożytni, odwołując się do dzieł starożytnych, studiowania natury i własnej intuicji coraz częściej wprowadzali sposoby mające sugerować widzenie zgodne z faktycznym spostrzeganiem świata trójwymiarowego. Dlatego odwoływali się do takich sposobów jak, np. zakrywanie przedmiotów dalszych przez te, znajdujące się bliżej. Możemy wyróżnić zakrywani figurami i zakrywanie linią.
Zakrywanie figurami
Obejrzyj poniższe ilustracje i zdjęcie. Są one interaktywne - klikając, zapoznasz się z zasadą wykorzystania perspektywy przez zakrywanie figurami.
RvCvHpDZ0Yz8c1
RjupaFwEmm9q11
R97hLtGDmTu9o1
Zapoznaj się z reprodukcją dzieła, w którym zastosowano perspektywę przez zakrywanie figurami. Sposób ten jest szczególnie widoczny na zdjęciu detalu.
Rnv3Jt3HeBDrZ1
classicmobile
Ćwiczenie 3
RrSUyvlv7oETX1
static
Ćwiczenie 3
Wybierz dzieła, w których zastosowano perspektywę przez zakrycie figurą. Kliknij w wybrane reprodukcje.
RI4XhvrUcq15O1
A
B
Perspektywa przez zakrycie linią
Obejrzyj niżej zamieszczone rysunki. Są one interaktywne - klikając je, zapoznasz się z zasadą wykorzystania perspektywy przez zakrycie linią.
RrOAVoaYGc1mp1
R1W1xclxowpkE1
RweTjiWWtuBWK1
Polecenie 1
Zapoznaj się z obrazem Julie Mehretu. Przyjrzyj się detalowi i rozwiąż Ćwiczenie interaktywne 4.
RvuDAr1ae5lfa1
RZKwzgtoZ2c4R
Ćwiczenie 4
Polecenie 2
Obejrzyj kolejną reprodukcję dzieła, w którym autor zastosował perspektywę przez zakrycie linią.
R1TuaNGO87yYM1
classicmobile
Ćwiczenie 5
Rrzl0rNwdzUIE1
static
Ćwiczenie 5
Wybierz dzieło, w którym zastosowano zakrycie linią. Kliknij w wybraną reprodukcję.
RUy4SrWpKawgy1
C
Linie kierunkowe
W celu uzyskania głębi artyści stosują również linie, którym nadają określone kierunki. W zależności od rozłożenia światła, kierunku linii i ich grubości, uzyskany efekt może być postrzegany jako przedstawienie wklęsłości lub wypukłości.
Obejrzyj interaktywne ilustracje, rysunek, zdjęcie. Gdy je klikniesz, zapoznasz się z zasadą wykorzystania linii kierunkowych dla uzyskania głębi.
Rw06HZps2SNhq1
Zobacz pracę ucznia, przedstawiającą, jak linie kierunkowe sugerują usytuowanie kół na płaszczyźnie. Gdy ją klikniesz, pojawi się opis.
RjP75Qts8HXLg1
To samo zjawisko przedstawione jest na zdjęciu z fragmentem koszuli w paski. Kliknij w nie, a pojawi się opis.
RuLoVASIqNGIU1
classicmobile
Ćwiczenie 6
RHQuzLIUjoO5E
static
Ćwiczenie 6
Wybierz dzieło, w którym autor sugeruje głębię poprzez użycie linii kierunkowych.
R1VIJxvakcoFf1
A
B
Aksonometria
Linie kierunkowe stosowane są również w rysunkach technicznychRysunek technicznyrysunkach technicznych. Jednak, w tym przypadku, są bardzo precyzyjne i podlegają ściśle określonym zasadom. Jest to tzw. aksonometriaAksonometriaaksonometria, perspektywa równoległa polegająca na wykreśleniu na płaszczyźnie szerokości figury przestrzennej za pomocą linii równoległych. W ten sposób, po naniesieniu na rysunek odpowiednich danych, można dokładnie odczytać wszystkie wymiary: długość, wysokość, szerokość.
Rysunek aksonometryczny wykorzystywany jest przede wszystkim przez architektów – przy projektowaniu budynków, wystroju mieszkań, przedmiotów użytkowych. Zobacz przykłady bryły budynku, narysowane w rzucie aksonometrycznym.
R9sRCyUzh7wNt
R14QTbheH0pYd
RAnYxRtKAjeg7
R1R1Gd5QZ3daK1
Ćwiczenie 7
Polecenie 3
Za pomocą techniki kolażuKolażkolażu wykonaj pracę plastyczną na temat: Wycieczka do ZOO. Zastanów się, które zwierzę można było oglądać z bliska, a które z daleka, w jaki sposób pokazać ogrodzenie, które ze zwierząt było dla Ciebie szczególnie ważne. Wykorzystaj jeden lub kilka sposobów sugerowania przestrzeni na płaszczyźnie.
Potrzebne materiały: kartka papieru formatu A3, kolorowe gazety, zdjęcia bliskich osób (mogą być czarno‑białe wydruki komputerowe), klej, nożyczki, pisaki, kredki.
Z pozostałymi sposobami sugerującymi przestrzeń na płaszczyźnie zapoznasz się w kolejnych materiałach:
Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. III. Perspektywa zbieżna
Przestrzeń na płaszczyźnie. Cz. IV. Doskonalenie iluzji przestrzeni
Słownik pojęć
Aksonometria
Aksonometria
zwana też perspektywą równoległą, jest sposobem przedstawiania przedmiotów trójwymiarowych na płaszczyźnie (zwanej rzutnią aksonometryczną). Stosowana jest przede wszystkim w rysunkach technicznych (budowa maszyn, elementy wnętrz, budownictwo itp.). Trzeci wymiar pokazany jest za pomocą ukośnych linii równoległych, w tzw. rzutach geometrycznych. Taka prezentacja obiektów umożliwia odtwarzanie ich rzeczywistych wymiarów.
Kolaż
Kolaż
(z francuskiego collage – „naklejanie”) technika mieszania materiałów poprzez przyklejanie do przygotowanego wcześniej podłoża gotowych elementów wyciętych z prasy, reprodukcji, fotografii, a także innych materiałów, takich jak sznurki, koraliki czy inne drobne przedmioty.
Rysunek techniczny
Rysunek techniczny
rysunek znormalizowany, używany w technice i sztuce użytkowej; służy do przedstawienia kształtów i wymiarów obiektu; wykonywany według ustalonych, jednakowych na całym świecie zasad.