Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik górnictwa otworowego3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik górnictwa otworowego

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik górnictwa otworowego. Tematyka e materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑materiał przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{GIW}.01.$ Eksploatacja otworowa złóż wyodrębnionej w zawodach: Technik górnictwa otworowego, Górnik eksploatacji otworowej

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celu/ów kształcenia określonego dla kwalifikacji:

GIW.01. Eksploatacja otworowa złóż:

• Obsługiwania odwiertów do eksploatacji kopalin oraz podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji i składowania odpadów;

Efekty kształcenia

$\text{GIW}.01.5.$ Obsługiwanie zbiorników magazynowych oraz maszyn i urządzeń do transportu kopalin

7) charakteryzuje zasady obsługi pomp wirowych i wyporowych do tłoczenia kopalin,
10) charakteryzuje zasady obsługi rurociągów do transportu kopalin;

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieD6M8nahIiWprowadzenie
   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiały multimedialne
   Zawierają różnego rodzaju multimedia, które ułatwiają uczącemu się przyswojenie wiedzy. Materiał Film instruktażowy - tutorial Pompy śruboweDgx4DeIlIFilm instruktażowy - tutorial Pompy śrubowe przedstawia organizację i nadzór nad racjonalną eksploatacją złóż kopalin wydobywanych metodą otworową oraz obsługę i zasadę działania pompy śrubowej.  Zasób Galeria zdjęć Transport ropy naftowej i gazu ziemnegoDByAGQ6hIGaleria zdjęć Transport ropy naftowej i gazu ziemnego przedstawia zdjęcia i modele obiektów do transportu ropy naftowej i gazu ziemnego. Materiał E‑book Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnegoD1URnNUA8E‑book Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego charakteryzuje transport lądowy oraz dalekosiężny.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceD1Hh5jJQFInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuDlmNkmGQ8Słownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaD2a9ZID7rPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDBdg3awFWPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaDoTdJzYMONetografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaD2HswqITsInstrukcja użytkowania objaśnia działanie materiału oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik górnictwa otworowego

Praca uczniów podczas zajęć

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z urządzeniami stosowanymi do transportu kopalin w eksploatacji otworowej.

Praca na lekcji zakłada aktywną postawę zarówno nauczyciela, jak i uczniów.

Ważnym założeniem jest praca nad jednym materiałem na różne sposoby i za pomocą różnych technik, mająca na celu jak najlepsze zapamiętanie informacji.

Poniżej znajdują się propozycje wykorzystania poszczególnych elementów materiału w ramach lekcji, w samodzielnej pracy ucznia, pracy w grupach i pracy całego zespołu klasowego.

Praca uczniów w grupach i w zespole klasowym

Film instuktażowy - tutorial – Pompy śrubowe

• Nauczyciel prezentuje uczniom na lekcji film instruktażowy – tutorial i prosi, aby notowali ważne według nich informacje dotyczące pomp śrubowych.

• Klasa zostaje podzielona na kilka 4 – osobowych grup.

• Prowadzący wprowadza uczniów w to, co będą musieli za chwilę robić. Informuje ich, że będą tworzyli dla uczącego się zawodu instrukcję obsługi pompy śrubowej krok po kroku.

• Pierwsza grupa otrzymuje duży arkusz papieru i wpisuje pierwszą wskazówkę dla obsługujących pompę. Następnie przekazuje arkusz kolejnej grupie, która dopisuje na nim kolejny krok, jaki powinna wykonać osoba pracująca przy pompie śrubowej. Po zapisaniu wskazówki arkusz papieru wędruje do kolejnej grupy i tak powstaje kompletna instrukcja.

• W przypadku, kiedy dana grupa nie ma pomysłu na to, jaką poradę wpisać, przekazuje arkusz kolejnej grupie. Jeśli jakiś etap instrukcji sprawia uczniom szczególne trudności, pomaga im nauczyciel.

• Prowadzący pozwala grupom zastanowić się nad zapisywanymi wskazówkami, ale kontroluje również czas pracy grup w taki sposób, aby praca nad zdaniem miała dynamiczny charakter.

• Kiedy instrukcja jest gotowa, nauczyciel odczytuje efekty pracy uczniów Na tym etapie grupy jak i nauczyciel mogą komentować zapisane wskazówki.

• Po omówieniu instrukcji nauczyciel pyta uczniów, który etap tworzenia instrukcji wydał im się najtrudniejszy i prosi o uzasadnienie wyboru.

• Grupy poproszone zostają o przedstawienie swoich opinii.

Galeria zdjęć – Transport ropy naftowej i gazu ziemnego

• Uczniowie dzieleni są na grupy. Każda grupa otrzymuje pulę grafik przedstawiających sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego.

• Zadaniem uczniów jest uporządkowanie grafik do dwóch zbiorów: transportu drogowego i do rurociągów ropy naftowej.

• Po tym działaniu uczniowie dopisują na kartkach i umieszczają poniżej poprawne nazwy do grafik.

• Teraz nauczyciel używając galerii zdjęć sprawdza poprawność przydzielonych grafik do grup i ich opisów.

• Nauczyciel w razie potrzeby udziela komentarza do nieprawidłowych informacji.

• Uczniowie tworzą notatki z zajęć.

E‑book – Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego

• Wykorzystanie e‑booka jest doskonałym sposobem na przeprowadzenie lekcji odwróconej (flipped classroom).

• Nauczyciel prosi uczniów, aby na smartfonach otworzyli e‑book Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego.

• Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup, każda z nich otrzymuje od prowadzącego 3 pytania, na które w e‑booku szuka odpowiedzi (pytania w grupach mogą się powtarzać).

• W tym czasie nauczyciel chodzi po klasie i wyjaśnia wątpliwości uczniom, którzy takiej pomocy wymagają.

• Następnie uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

• Na zakończenie zajęć prowadzący chwali uczniów za zaangażowanie w zajęcia i nagradza najlepszą grupę w dowolny sposób (ocena opisowa lub wpis oceny do dziennika).

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć (najlepiej pod koniec lekcji, gdyż materiały te służą utrwaleniu wiedzy ucznia) i zachęca uczniów do wspólnego rozwiązywania zadań.

• Nauczyciel daje szanse na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań – nauczyciel udziela pomocy w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

• Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań wyjaśnia każde z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy nie znają na nie odpowiedzi.

Słownik pojęć dla e‑materiału

• Nauczyciel drukuje hasła wraz z ich omówieniem zawartych w słowniku pojęć dla e materiału, ale w taki sposób, aby oddzielić hasła od definicji.

• Uczniowie zostają podzieleni na lekcji na 8 grup, z których każda otrzymuje cztery hasła i cztery definicje.

• Zadaniem każdej grupy jest przyporządkowanie hasła do odpowiadającej mu definicji. Czas wykonania zadania to 5 minut.

• Ćwiczenie jest doskonałym uzupełnieniem pracy uczniów na lekcji i pozwala utrwalić zdobytą wiedzę.

Samodzielna praca uczniów podczas zajęć

Film instruktażowy - tutorial – Pompy śrubowe

• Nauczyciel pokazuje uczniom na lekcji film instruktażowy - tutorial, który przedstawia w jaki sposób działają pompy śrubowe.

• Uczniowie podczas oglądania filmu sporządzają własne notatki.

• Po zakończeniu oglądania nauczyciel rozmawia z uczniami na temat kolejnych etapów tworzenia instrukcji obsługi pompy śrubowej.

• Uczniowie otrzymują też pytania na spostrzegawczość związane z obejrzanym filmem, np.: Z jakich elementów składają się pompy śrubowe? Jakimi cechami charakteryzują się pompy śrubowe? Jak inaczej nazywamy w Polsce pompy śrubowe?

• Prowadzący zajęcia rozdaje każdemu uczniowi komplet małych karteczek przedstawiających poszczególne etapy działania pompy śrubowej.

• Przykładowy zestaw napisów umieszczonych na karteczkach będą dotyczyć informacji dotyczących poszczególnych elementów urządzenia.

• Karteczki nie są ponumerowane, a zadaniem uczniów jest ich ułożenie we właściwej kolejności w ciągu 10 minut.

• Uczniowie pracują samodzielnie i bez pomocy nauczyciela.

• Gdy kończą zadanie, ochotnicy odczytują napisy z karteczek ułożone według właściwej według nich kolejności.

• -Kiedy wszyscy chętni przedstawią swoje propozycje, nauczyciel koryguje ewentualne błędy uczniów.

• Pod koniec zajęć prowadzący odpowiada na ewentualne pytania uczniów.

Galeria zdjęć – Transport ropy naftowej i gazu ziemnego

• Uczniowie otrzymują pulę grafik urządzeń przeznaczonych do transportu ropy naftowej i gazu ziemnego. Zadaniem uczniów jest przyporządkowanie poprawnych nazw do grafik bez podglądania ich opisów. Na kartce wypisują kolejne nazwy poszczególnych sposobów transportu.

• Kolejny krok to sprawdzenie poprawnie przyporządkowanych nazw.

• Jeśli nazwa została przyporządkowana niepoprawnie, uczeń ma za zadanie ułożyć na oddzielnej kartce (Karta z pytaniami) 3 pytania testowe (pytanie i cztery odpowiedzi, z czego jedna jest poprawna) dotyczące danego środka transportu ropy naftowej lub gazu ziemnego. Uczeń zna poprawną odpowiedź, ale nie zaznacza jej na kartce z pytaniami.

• Uczniowie wymieniają się kartką z pytaniami. Teraz mają odpowiedzieć na otrzymane od kolegi pytania i oddać do sprawdzenia autorowi pytań.

• Autor pytań sprawdza odpowiedzi i udziela informacji zwrotnej.

• Nauczyciel w razie potrzeby udziela komentarza w sytuacjach nierozstrzygniętych, kiedy istnieje różnica zdań pomiędzy autorem pytania a uczniem na nie odpowiadającym co do poprawności odpowiedzi. Sytuację omawia na forum klasy.

• Nauczyciel prosi o przeczytanie wszystkich pytań i poprawnych odpowiedzi na nie, powstałych z analizy galerii zdjęć.

E‑book – Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego

• Podczas zajęć nauczyciel prosi uczniów, aby na smartfonach otworzyli e‑book Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego. Omawia zawartość e materiału.

• Uczniowie mają możliwość zapoznania się ze sposobami transportu ropy naftowej i gazu ziemnego.

• Każdy uczeń w oparciu o e materiał uwzględniając treści zawarte w e‑booku dostaje kilka pytań i stara się poprawnie na nie odpowiedzieć.

• Uczniowie prezentują wyniki swojej pracy podczas zajęć w taki sposób, że reszta klasy (każdy uczeń z osobna) może uzupełnić informacje. Ewentualne błędy koryguje nauczyciel.

• Na zakończenie lekcji uczniowie rozmawiają z nauczycielem o trudnościach podczas odpowiadania na pytania.

Interaktywne materiały sprawdzające

• Nauczyciel wyświetla interaktywne materiały sprawdzające podczas zajęć.

• Uczniowie samodzielnie rozwiązują zadania.

• Nauczyciel daje szansę na udzielenie prawidłowych odpowiedzi każdemu z uczniów, wyznacza odpowiednią ilość czasu na ich wykonanie.

• W przypadku problemów z rozwiązaniem zadań - nauczyciel udziela pomocy w zrozumieniu zagadnień i naprowadza na poprawną odpowiedź.

• Nauczyciel po uzyskaniu prawidłowych rozwiązań wyjaśnia każde z nich, aby pomóc w ich zrozumieniu uczniom, którzy nie znają na nie odpowiedzi.

• Prawidłowo rozwiązane zadania mogą być wyświetlane przez nauczyciela, na przykład na tablicy interaktywnej.

Wykorzystanie materiału multimedialnego poza zajęciami

Praca indywidualna

Przed lekcją

• Nauczyciel przed rozpoczęciem zajęć nakazuje uczniom zapoznanie się z e materiałami: filmem instruktażowym - tutorialem „Pompy śrubowe”, galerią zdjęć – „Transport ropy naftowej i gazu ziemnego” oraz e‑bookiem – „Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego”. Dzięki temu podczas zajęć lekcyjnych łatwiej będzie im posługiwać się słownictwem specjalistycznym.

• Równocześnie przekazuje im zestaw pytań, które przygotował dla uczniów. Odpowiedzi na pytania te zawarte są w udostępnionych uczniom materiałach, które przeprowadzają ucznia przez wiedzę niezbędną do zaznajomienia się z urządzeniami stosowanymi do transportu kopalin w eksploatacji otworowej.

• Pytania te obejmują zagadnienia, które w postaci zadań są zawarte w interaktywnych materiałach sprawdzających. Nauczyciel musi tylko przeformułować zadanie na pytanie, na które uczeń musi znaleźć odpowiedź.

• Po odpowiedzi na te pytania uczeń przesyła opracowany materiał do nauczyciela np.: e mailem i przychodzi na lekcję przygotowany i gotowy do dalszych działań (zastosowania zdobytej wiedzy w praktyce).

Podczas lekcji

• Nauczyciel zatwierdza materiały (odpowiedzi na pytania) przesłane przez ucznia.

• Teraz uczeń zaczyna realizację zadania praktycznego.

• Nauczyciel daje mu zadanie: Opisz zasadę działania pompy śrubowej i wskaż jej elementy budowy.

• Uczeń planuje kolejne kroki działania urządzenia i zapisuje swoje wnioski.

• Po zakończeniu planowania przedstawia swoje pomysły nauczycielowi.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: Co sprawiło ci trudności?, Co wykonałeś bez problemu? Na co zwróciłbyś uwagę, przygotowując się do obróbki następnym razem? Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?

Praca w grupach

Przed lekcją

• Nauczyciel dzieli uczniów na 2 grupy i każdej z nich przydziela określony temat: transport lądowy, transport dalekosiężny.

• Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie prezentacji multimedialnych z wykorzystaniem informacji zawartych w e materiałach oraz w innych źródłach informacji, a także przesłanie go nauczycielowi.

• Nauczyciel przed lekcją sprawdza przesłany materiał i zwraca go z komentarzami lub zezwala na wykonanie dalszych działań na lekcji.

Podczas lekcji

• Prezentacje są przedstawiane na zajęciach i omawiane przez grupy uczniów.

• Nauczyciel uzupełnia informacje, tłumaczy i wspiera uczących się.

• W przypadku pytań - nauczyciel udziela odpowiedzi i pomaga lepiej zrozumieć dane zagadnienie.

• Na podstawie wykonanych prac, grupy są odpowiednio oceniane.

• Uczniowie notują pozyskane informacje.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: Co sprawiło grupie trudności?, Co grupy wykonały bez problemu? Na co grupa zwróciłaby uwagę, przygotowując prezentację następnym razem? Czy jesteście zadowoleni z efektów swojej pracy?

Wykorzystanie e‑materiału do indywidualizacji pracy z uczącymi się

E‑materiał daje możliwość samodzielnej pracy ucznia, współpracy w grupie przy wspólnym uczestniczeniu w procesie edukacyjnym i indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi poprzez samodzielny wybór ucznia lub wymuszony przez nauczyciela poziom trudności wykonywanych czynności i zadań.

Przy pracy samodzielnej nauczyciel indywidualizuje proces poprzez dostosowanie zastosowanego e materiału do możliwości percepcyjnych ucznia. Uczniowie mogą biernie oglądać film instruktażowy - tutorial „Pompy śrubowe”, galerię zdjęć „Transport ropy naftowej i gazu ziemnego” oraz e‑book „Sposoby transportu ropy naftowej i gazu ziemnego”. Sposób przekazywania wiedzy i budowania umiejętności ucznia będzie zależał w dużej mierze od nauczyciela i prowadzenia przez niego procesu dydaktycznego. Dodatkowo oprawa dydaktyczna zastosowana przy omawianiu zagadnień daje szerokie pole do popisu dla uczącego. Zastosowanie materiałów pozwala realizować zasadę nigdy tak samo, w której praktycznie ten sam zakres materiału może być ujęty na wiele sposobów. Zapobiega to monotonii w procesie nauczania i uczenia się przez uczniów.

Przy pracy w grupie nauczyciel prowadzi proces grupowy, rozwijając nie tylko zasób związany z wiedzą, ale też umiejętność uczenia się przez uczniów (w grupie i samodzielnie) oraz przyjmowania różnych ról grupowych (czasem takich, w których uczniowie czują lekki dyskomfort). Pozwala to budować umiejętności społeczne. Przyjmowanie ról w grupie w połączeniu z różnorodnością zadań dopasowaną do ucznia stanowi wyzwanie dla nauczyciela i uczniów. Daje też wiele możliwości.

Ważnym elementem, który uatrakcyjnia i indywidualizuje proces dydaktyczny, jest pozostawienie przez nauczyciela przestrzeni do błędów. Dzięki temu uruchamiają się procesy wsparcia uczniów przez siebie nawzajem i uczenia się od siebie. Wspiera to naturalną potrzebę zdobywania informacji.

Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Ich zróżnicowanie pozwala dotrzeć z informacją zwrotną i wskazać, na różne sposoby, zakres materiału konieczny do powtórzenia. Jednocześnie nakłaniają do podejmowania kolejnych prób poprawnego ich uzupełnienia.

Wykorzystanie materiału multimedialnego do pracy z uczącymi się o specjalnych potrzebach edukacyjnych

E materiał ułatwia samodzielną pracę ucznia oraz indywidualizację procesu dydaktycznego. Wszystkie multimedia przedstawiają informacje na temat obróbki odwiertów samoczynnych i pompowanych. Różne formy multimedialne mogą zaspokajać różne sposoby odbioru informacji, kanały percepcji i sposoby przyswajania wiedzy.

Niesie to za sobą możliwość zastosowania najlepszego multimedium dedykowanego do każdego ucznia i znosi bariery społeczne i komunikacyjne oraz zapewnia wyrównywanie szans, jeśli dany uczeń pracował będzie w grupie rówieśniczej.

Dodatkowo odtwarzanie każdego e materiału jest możliwe również w trybie dostępności, który zawiera alternatywne wersje materiałów dostępne dla użytkowników z dysfunkcjami wzroku, słuchu.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Problemy techniczne z odtwarzaniem e‑materiału

W przypadku problemów z wyświetlaniem się multimediów w e materiale należy upewnić się, że urządzenie (komputer, laptop, smartfon itp.) ma dostęp do sieci internetowej. Najczęstszą przyczyną spowolnienia internetu jest otwarcie zbyt wielu aplikacji lub zakładek w przeglądarce internetowej na urządzeniu. Wolne ładowanie się stron może być również wywołane słabym łączem internetowym; odczuwalne będzie to zwłaszcza w przypadkach prób otwarcia stron zawierających wizualizacje 3D. Słaba jakość połączenia może być też spowodowana wyczerpaniem się danych pakietowych, jeżeli użytkownik korzysta z internetu mobilnego.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści