Przezwyciężenie renesansowej prostoty i harmonii – manieryzm w architekturze
Ważne daty
1520‑1610 - okres trwania manieryzmu w architekturze (w Niemczech do 1650)
1545‑1563 - sobór trydencki
1525‑1535 - Palazzo del Te w Mantui, proj. Giulio Romano
1532‑1536 - Palazzo Massimo alle Colonne w Rzymie, proj. Baldassare Peruzzi
1536‑154 - Palazzo Senatorio w Rzymie, proj. Michał Anioł Buonarotti
1536‑1546 - Palazzo Conservatori w Rzymie, proj. Michał Anioł Buonarotti
1536‑1546 - Palazzo Nuovo w Rzymie, proj. Michał Anioł Buonarotti
1544 - Cortile della Cavallerizza w Mantui, proj. Giulio Romano
1553‑1554 - Villa Cornaro w Wenecji, proj. Andrea Palladio
1561‑1565 - Ratusz w Antwerpii, proj. Cornelis Floris de Vriendt
1564‑1569 - Dom Hanzy w Antwerpii, proj. Cornelis Floris de Vriendt
1565 - Palazzo Valmarana w Vicenzie, proj. Andrea Palladio
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych.
charakteryzować przykłady budowli wykonanych w stylu manierystycznym;
rozpoznawać detale architektoniczne budowli manierystycznych;
dokonywać analizy porównawczej fasady budowli renesansowej i manierystycznej.
Manieryzm
Pojęcie manieryzm [fr. maniérisme, manière „sposób”] jest terminem w historii sztuki, określającym zjawiska w sztuce europejskiej po roku 1520 i trwającym do ok. 1610 roku (w Niemczech do 1650). Po raz pierwszy tendencje manierystyczne pojawiły się we Włoszech. Duże znaczenie dla rozwoju architektury miała także kontrreformacja i postanowienia soboru trydenckiego (1545‑1563).
Sztukę manieryzmu w architekturze cechuje zerwanie z renesansowymi ideałami prostoty, ładu i harmonii, wytworność, wyrafinowanie, kunsztowność, świadoma sztuczność form, pojawienie się tendencji do swobody w operowaniu klasycznymi detalami architektonicznymi, stosowanie efektów teatralizujących, nowe rozwiązania w zakresie ornamentyki, często dążące do jej uproszczenia lub nadmiernego urozmaicenia. Styl zakłada więc znaczną swobodę wyobraźni i fantazji twórcy, zwolnionego z rygoru. Architekci operowali coraz bardziej skomplikowanymi formami, zaskakując grą iluzji, niekonwencjonalnością pomysłów (tzw. capricciocapriccio). Manieryzm, mimo że wyrósł z dojrzałego renesansu i często utożsamiany jest z jego późnym okresem, należy rozumieć nie jako końcową fazą odrodzenia lub przejście do baroku, ale jako samodzielny styl.
Klasyka bez manieryzmu jako napięcia staje się klasycyzmem, manieryzm bez klasyki jako przeciwstawienia staje się manierycznością. (Gustav Rene Hocke)
Dekoracja manierystyczna
Architektura manieryzmu parodystycznego
Cechy manieryzmu najpełniej zostały wyrażone we Włoszech. Manipulowanie porządkami architektonicznymi zapoczątkował Michał Anioł Buonarotti w kaplicy Medyceuszy oraz przedsionku biblioteki Laurenziana, przylegającej do renesansowego kościoła San Lorenzo (Filippo Brunelleschi). Tę konwencję kontynuował Giulio Romano. Artysta korzystał z osiągnieć antyku, jednak elementy w jego projektach przestały pełnić swoją funkcję - stały się wyłącznie ornamentami. Romano zestawiał dekoracje na zasadzie dotąd niespotykanej, często celowo je deformując lub redukując ich kształt do funkcji symbolu. Takie przekraczanie konwencji miało charakter prześmiewczy, dlatego styl ten zyskał miano manieryzmu parodystycznego. W latach 1525‑1535 powstał w Mantui zaprojektowany przez Giulio Romana Palazzo del Te, w którego fasadziefasadzie architekt zastosował porządek dorycki i pokrył ściany rustyką.
Pałac książęcy w Mantui oraz Pałac Te, wybudowany tuż poza jego murami, są niewątpliwie najbardziej nowoczesnymi budowlami wzniesionymi przez Giulia Romano w Mantui. Zbudowane zostały one od podstaw: artysta miał zatem wolną rękę. Nawiązują one w swych strukturach architektonicznych do tradycji Bramantego i Rafaela. Natomiast na ornament decydujący wpływ wywarła archeologia antyczna. Użycie rustyki czy belkowania, z którego wypadają poszczególne elementy kamienne, i wreszcie kolumn surowo ociosanych, bądź o kształtach spiralnych, sprawia wrażenie, że artysta traktował bardzo swobodnie zalecenia Witruwiusza. (…).
Pałac Te jest dziełem wyjątkowym: Giulio zaprojektował oprócz architektury także jego dekorację rzeźbiarsko‑malarską. Większość tych projektów udało się zgromadzić organizatorom wystawy w przyległej do pałacu stajni. Rysunki te umożliwiają porównanie idei artystycznej z jej realizacjami. Giulio był znakomitym rysownikiem: tworzył za pomocą piórka, a niekiedy i piórka z tuszem, lekkie, spontaniczne szkice.
Źródło: Acta Universitatis Nicolai Copernici, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo 19, Nauki Humanistyczno‑Społeczne — Zeszyt 260 — 1993, s. 131
W 1544 roku Giulio Romano zaprojektował oprawę architektoniczną dziedzińca pałacu w Mantui Cortile della Cavallerizza. Do wykonania fasadyfasady został wykorzystany barwiony kamień oraz zdeformowane kolumny Salomonakolumny Salomona, ustawione na cokołachcokołach ustawionych na konsolachkonsolach. Nad nimi fasadę dekoruje doryckie belkowaniebelkowanie z tryglifamitryglifami. Kolumny nie pełniły więc funkcji podporowej - stały się jedynie dekoracją drugiej kondygnacji mającą charakter prześmiewczy.
Przykładem stylu parodystycznego o charakterze redukcyjnym jest Palazzo Massimo alle Colonne w Rzymie, projekt Baldassare Peruzziego. Na pozór renesansowa budowla zawiera wiele elementów nieodpowiadających harmonii i regułom tego stylu – postawiona na fundamentach trybun dawnego stadionu cesarza Domicjana posiada wykrzywioną fasadęfasadę o cechach manierystycznych z boniowaniemboniowaniem. PortykPortyk wejściowy różni się od typowych modeli palazzo – jest zagłębiony, cofnięty do wewnątrz. Wejście i dolna kondygnacja zostały zdominowane przez styl doryckistyl dorycki, a poszczególne kondygnacje zatraciły podziały poziome poprzez rezygnacje z gzymsówgzymsów. Proporcje otworów okiennych także zostały zachwiane.
Nurt patetyczny w architekturze
Cechą nurtu patetycznego jest stosowanie wielkiego porządkuwielkiego porządku, znanego już z czasów renesansu i po raz pierwszy zastosowanego przez Leone Battistę Albertiego w kościele Sant’ Andrea w Mantui ok. 1472 roku. W manieryzmie wielki porządekwielki porządek nie pełnił jednak funkcji konstrukcyjnej, jak to było w poprzednim stylu, a wpłynął na nieczytelność podziałów konstrukcyjnych fasadyfasady, dekoracyjność, efekt teatralizacji. Ponadto w renesansie stosowany był wyłącznie w budowlach sakralnych. Po raz pierwszy w architekturze świeckiej został on przejęty w zaprojektowanej przez Michała Anioła Buonarottiego w latach 1536‑1546 przebudowie placu na Kapitolu z budynkami użyteczności publicznej: Palazzo Senatorio, Palazzo dei Conservatori i Palazzo Nuovo. Artysta przełamał renesansowy porządek i harmonię, skomplikował formę fasad, wzbogacił dekorację.
Do typowo pałacowej architektury (wł. palazzo‑pałac) wielki porządekwielki porządek wprowadził Andrea Palladio w Palazzo Valmarana w Vicenzie z 1565 roku. Pałac zaprojektowany dla szlachcianki Isabelli Nogarola Valmarana posiada fasadęfasadę z wyeksponowanym rytmem sześciu pilastrówpilastrów kompozytowychkompozytowych zajmujących dwie kondygnacje oraz z dwoma krótszymi pilastramipilastrami korynckimikorynckimi, podtrzymującymi płaskorzeźby wojowników.
W latach 1553‑1554 dla Giorgio Cornaro została zbudowana Villa Cornaro. Palladio w tej renesansowej budowli zastosował od strony północnej innowacyjny, wystający poza lico bryły portykportyk z dwukondygnacyjną loggiąloggią od strony ogrodowej. Przenosząc klatki schodowe do wystających skrzydeł i wypełniając pasujące narożne przestrzenie sparowanymi owalnymi głównymi schodami, pozostawił przestrzeń dla centralnego salonu, który jest w pełni tak szeroki jak portyk. Architekt zróżnicował rozstaw kolumnkolumn, eksponując środkowe przęsłoprzęsło. W porównaniu z architekturą antyczną, którą inspirował się twórca jest to rozwiązanie nietypowe.
Sztuka manieryzmu północnego
Terminem manieryzm północny lub niderlandzki określa się także architekturę północnej Europy, operującą w sposób antyklasyczny witruwiańską teorią porządków architektonicznych, rozbudowaną i interpretowaną charakterologicznie. Decydującą rolę odgrywał tu antyrealistyczny abstrakcyjny ornament z elementami groteski (tzw. okuciowy i zawijany), czerpany z wzorników, głównie C. Florisa i J. Vredemana de Vries.
Źródło: Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/manieryzm;3937234.html (dostęp z dnia 31.03.2018)
Manieryzm niderlandzki w architekturze reprezentuje monumentalny ratusz a Antwerpii z lat 1561‑1565 zaprojektowany przez Cornelisa Florisa de Vriendta (1514‑1575). Warto podkreślić, że przy projektowaniu ratusza Floris współpracował z artystami włoskimi, m.in. z Nicolo Scarinim. Architekt połączył w budowli miejscową tradycję budownictwa opartego na pionach i trójkątnych szczytachszczytach zakończonych sterczynamisterczynami z włoską manierą pałacową. O wpływach włoskich decyduje boniowanyboniowany parter z loggiąloggią, pilastrypilastry w dwu wyższych kondygnacjach. Północny charakter posiadają natomiast: nawiązująca do średniowiecznej kamienicy cechowej fasadafasada, pokrycie wysokim dachem siodłowym oraz ryzalitryzalit z wyeksponowanym szczytemszczytem, zawierającym bogatą dekorację rzeźbiarską i manierystyczne ornamenty.
Charakterystycznym typem budowli w Niderlandach była manierystyczna kamienica mieszczańska o wysokiej, wąskiej bryle, zbudowana z tradycyjnych materiałów - cegły i kamiennego wykończenia. Ten właściwy już dla średniowiecza budynek wyróżniała dekoracja. Przykładem architektury tego typu jest dom Hanzy, dzieło Florisa z lat 1564‑1569, znajdujący się, podobnie jak ratusz na Wielkim Rynku w Antwerpii. Schodkowy szczytszczyt wieńczący gotycką fasadęfasadę dzielony jest pilastramipilastrami i udekorowany wolutamiwolutami, ornamentami rollwerkowymirollwerkowymi i okuciowymiokuciowymi.
Które z budowli zostały zaprojektowane przez Michała Anioła?
- Palazzo Senatorio
- Palazzo Massimo alle Colonne
- Palazzo Valmarana
- Palazzo del Te
- Palazzo Nuovo
- Palazzo Conservatori
Połącz pojęcia z właściwymi definicjami.
element architektoniczny w formie czworokątnego słupa, zwężającego się zazwyczaj ku dołowi, zwieńczonego głową lub popiersiem, ornament roślinny składający się z wici, w którą wplecione są motywy figuralne i zwierzęce, owoce, kwiaty, panoplia, fragmenty architektury i elementy fantastyczne, motyw dekoracyjny w formie stylizowanej głowy ludzkiej lub na pół zwierzęcej, o zdeformowanych groteskowo rysach i często fantastycznej fryzurze, ornament manierystyczny, składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia, wycięte w kształcie listew i ażurowych plakiet, wśród których występują m.in. kaboszony, małe rauty i elementy imitujące główki gwoździ, nitów itp., elementy fantastyczne, groteskowe, roślinne
| groteska | |
| herma | |
| maszkaron | |
| okuciowy ornament |
Inna wersja zadania
Połącz pojęcia z właściwymi definicjami.
ornament manierystyczny, składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia, wycięte w kształcie listew i ażurowych plakiet, wśród których występują m.in. kaboszony, małe rauty i elementy imitujące główki gwoździ, nitów itp., elementy fantastyczne, groteskowe, roślinne, motyw dekoracyjny w formie stylizowanej głowy ludzkiej lub na pół zwierzęcej, o zdeformowanych groteskowo rysach i często fantastycznej fryzurze, element architektoniczny w formie czworokątnego słupa, zwężającego się zazwyczaj ku dołowi, zwieńczonego głową lub popiersiem, element architektoniczny w formie czworokątnego słupa, zwężającego się zazwyczaj ku dołowi, zwieńczonego głową lub popiersiem, ornament roślinny składający się z wici, w którą wplecione są motywy figuralne i zwierzęce, owoce, kwiaty, panoplia, fragmenty architektury i elementy fantastyczne, ornament roślinny składający się z wici, w którą wplecione są motywy figuralne i zwierzęce, owoce, kwiaty, panoplia, fragmenty architektury i elementy fantastyczne, motyw dekoracyjny w formie stylizowanej głowy ludzkiej lub na pół zwierzęcej, o zdeformowanych groteskowo rysach i często fantastycznej fryzurze, ornament manierystyczny, składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia, wycięte w kształcie listew i ażurowych plakiet, wśród których występują m.in. kaboszony, małe rauty i elementy imitujące główki gwoździ, nitów itp., elementy fantastyczne, groteskowe, roślinne
groteska - ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
herma - ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
maszkaron - ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
okuciowy ornament - ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
W odniesieniu do poniższej wypowiedzi i treści z lekcji uzasadnij, na czym polega przezwyciężenie renesansowej prostoty i harmonii w architekturze manierystycznej.
Budowle manierystyczne nie posiadają już spokoju i napawającej szczęściem przejrzystości właściwych dziełom wczesnym i klasycznym, brak im młodzieńczego uniesienia i jasno określonego celu. Wielkie formy rozpadają się, stają się niespokojne i wyszukanie osobliwe. Manieryzm szuka tego, co imponujące, budzące respekt, ale formy sztuki, jakimi się posługuje, mają jeszcze delikatność i subtelnie wycyzelowaną kruchość indywidualistycznego renesansu, któremu zdecydowanie wrogie były takie zamiary.
Słownik pojęć
element architektoniczny składający się z dwóch podpór (filarów, kolumn) zamkniętych górą łukiem.
porządkach klas. i ich interpretacji w architekturze nowoż. najwyższy, poziomy, spoczywający na kolumnach (półkolumnach, pilastrach itp.) trójdzielny człon składający się z architrawu, fryzu i gzymsu; ukształtowanie i proporcje mają charakterystyczne dla poszczególnych porządków architektonicznych.
dekoracyjne opracowanie lica muru kamienicy przez profilowanie zewn. krawędzi poszczególnych ciosów lub naśladowanie tego w tynku.
kaprys, w sztukach plastycznych, termin oznaczający różnego rodzaju przedstawienia fantastyczne, nierealne, zawierające też element pastiszu.
najniższy nadziemny człon budowli lub poszczególnych elementów architektury (np. kolumny, filaru, portalu), stanowiący ich podstawę konstrukcyjną albo wyłącznie wizualną, na ogół wysunięty uskokowo w stosunku do górnych partii muru, często wyodrębniony odmiennym materiałem, fakturą (np. boniowaniem) i osobnym gzymsem zwanym cokołowym.
elewacja budynku wyróżniona od pozostałych odmienną kompozycją architektoniczną (…), zawierająca przeważnie główne wejście; może być podporządkowana ogólnej kompozycji budynku i jako integralna część bryły odpowiadać jej wewnętrznym podziałom lub odgrywać rolę niezależną, np. dostawiona do budowli centralnej.
motyw dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach, zwisającego ku dołowi pęku kwiatów, liści czy owoców lub podwieszonej w ten sposób draperii.
przyczółek, szczyt w architekturze klasycznej (Grecja, Rzym, renesans, klasycyzm) lub posługującej się formami klasycznymi; jego pole wewnętrzne, gładkie lub wypełnione rzeźbą, obramione gzymsem, nosi nazwę tympanonu.
ornament roślinny składający się z wici, w którą wplecione są motywy figuralne i zwierzęce, owoce, kwiaty, panoplia, fragmenty architektury i elementy fantastyczne.
gutty, łezki, element dekoracyjny w porządku doryckim, w kształcie cylindrycznie lub stożkowato stylizowanych kropel; występuje u spodu listew pod każdym tryglifem oraz u spodu prostokątnych płytek (mutulae) na spodniej powierzchni gzymsu na osi tryglifów (w trzech rzędach po sześć ł.) i metop (w trzech rzędach po sześć lub trzy łezki).
architektoniczny element w formie poziomego (zwykle profilowanego) występującego przed lico muru pasa pojedynczego lub złożonego, o krawędziach przebiegających w płaszczyźnie równoległej do ściany.
element architektoniczny w formie czworokątnego słupa, zwężającego się zazwyczaj ku dołowi, zwieńczonego głową lub popiersiem.
ozdobne obramienie tarczy herbowej, tablicy inskrypcyjnej, płaskorzeźby, malowidła itp., często podtrzymywane lub flankowane przez putta, anioły, zwierzęta, ptaki itp.
kamień ociosany lub cegła kształtu klinowatego albo trapezowatego, zasadniczy element konstrukcyjny łuku i sklepienia.
pionowa podpora architektoniczna o przekroju kolistym lub wielokątnym, pełniąca również funkcje dekoracujną; składa się z trzech części: głowicy, trzonu i bazy, lub przynajmniej z dwóch pierwszych.
typ kolumny spiralnej wzorowanej na kolumnach ze świątyni jerozolimskiej Salomona.
porządek głowicy łączącej cechy porządku jońskiego (woluty) i kapitelu korynckiego (liście akantu).
sklepienie w kształcie odciętej pionowo połowy bani lub czaszy (kopuła), zw. niekiedy także sklepieniem konchowym (łac. concha, z gr. konchę 'muszla').
element architektoniczny, wspornik kamienny lub drewniany, zwykle w kształcie woluty lub esownicy, służący do podtrzymywania gzymsu balkonu, zwieńczeń okiennych i drzwiowych.
system konstrukcyjno‑kompozycyjny z dekoracją głowicy, mającą kształt kosza okolonego dwoma rzędami liści akantu, na których opierają się cztery woluty dźwigające abakus.
pomieszczenie otwarte na zewnątrz, zwykle przesklepione, usytuowane zazwyczaj w elewacji budynku na całej jej szerokości lub na krótszym odcinku, na jego narożu, na parterze lub piętrze, zamknięte kompozycyjnie i niebędące ciągiem komunikacyjnym, służące głównie jako miejsce dla wypoczynku i widokowe.
motyw dekoracyjny w formie.
najczęściej prostokątne lub półokrągłe, zamknięte półkoliście górą wgłębienie w murze, o charakterze dekoracyjnym., często przesklepione konchą, zwieńczone małymi frontonami trójkątnymi, półokrągłymi lub odcinkiem gzymsu, ujęte w kolumienki albo pilastry.
ornament powstały w wyniku połączenia ornamentu okuciowego i zwijanego.
ornament manierystyczny, składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia, wycięte w kształcie listew i ażurowych plakiet, wśród których występują m.in. kaboszony, małe rauty i elementy imitujące główki gwoździ, nitów itp., elementy fantastyczne, groteskowe, roślinne.
płaski filar przyścienny, pełniący funkcje podpory i dekoracyjną rozczłonkowania ścian; występuje także jako część obramienia otworów okiennych, drzwiowych, bramnych itp.; składa się z głowicy, gładkiego lub żłobkowanego trzonu, bazy i często również cokołu.
zewn. część budynku, otwarta przynajmniej z jednej strony kolumnadą lub rzędem filarów, sięgających jednej lub dwu kondygnacji, osłaniająca najczęściej główne wejście, często (w architekturze nawiązującej do antyku) zwieńczona trójkątnym frontonem; wysunięta ku przodowi lub wgłębiona (portyk wgłębny).
1) we wnętrzu budowli przestrzeń między parą podpór dźwigających odrębną konstrukcyjnie część sklepienia;
2) wyodrębniona rytmicznie powtarzanymi elementami podziału pionowego część płaszczyzny elewacji (p. ścienne).
motyw dekoracyjny, przedstawiający małego nagiego chłopca, częsty w malarstwie i rzeźbie od okresu renesansu, nawiązujący do antycznych przedstawień Erosa jako uskrzydlonego dziecka (tzw. amorek).
małe listewki umieszczane na belkowaniu pod tryglifami. Zdobiono je od spodu sześcioma guttami.
ornament kartuszowy, zawijany, ornament manierystyczny operujący formami taśmy, jakby wycinanej z blachy, komponowany przestrzennie, o zakończeniach zwijających się łagodnie lub spiralnie.
dekoracyjne opracowanie faktury ściany za pomocą obróbki lica poszczególnych ciosów na wzór naturalnego łomu kam. lub w podobny sposób. Czołowa płaszczyzna bloku najczęściej ujęta jest w gładkie obramienie: płaskie (zw. szlakiem brzeżnym) lub sfazowane.
występująca z lica elewacji część budynku, tworząca z nim organiczną całość.
pionowy, wieńczący element dekoracji architektury, np. pinakiel, mały obelisk itp.
porządek architektoniczno- konstrukcyjny charakteryzujący się ciężkimi proporcjami, surowością i monumentalnością; kolumny doryckie wsparte bezpośrednio (bez bazy) na stylobacie mają żłobkowany trzon (18‑20 ostro ściętych żłobków) zwężający się ku górze, z lekkim wybrzuszeniem (entazis) na 1/2 lub 2/3 wysokości, oraz głowicę złożoną z echinusa i abakusa.
dekoracyjne, oparte o kształt trójkąta zwieńczenie elewacji budynku lub jego fragmentów (najczęściej ryzalitów portali, otworów okiennych).
prostokątna, z trzema ostrymi żłobkami płyta między metopami i na narożach fryzu belkowania doryckiego.
1. Tryton mit. gr. «bóstwo morskie o ludzkim tułowiu i rybim ogonie»;
2. mit. gr. «bóstwo z orszaku Posejdona przedstawiane w malarstwie i rzeźbie jako istota mająca do połowy postać człowieka, a od połowy postać węża».
porządek architektoniczny, w którym kolumny lub pilastry ujmują kilka kondygnacji elewacji
ślimacznica, element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju. W architekturze klas. występuje w kapitelach kolumn.
Źródła:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
https://archirama.muratorplus.pl/encyklopedia‑architektury (dostęp z dnia 31.03.2018)
https://sjp.pwn.pl/
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Białostocki, Manieryzm: tryumf i zmierzch pojęcia, w: Sztuka i myśl humanistyczna, Warszawa 1966
J. Shearman, Manieryzm, Warszawa 1970
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
Sztuka Świata, tom 6, praca zbiorowa, Arkady, Warszawa 2009, s. 254‑256
https://archirama.muratorplus.pl/encyklopedia‑architektury (dostęp z dnia 31.03.2018)