Przy zachmurzonym niebie

Nieodłącznym elementem niemal każdego krajobrazu jest niebo z leniwie płynącymi obłokami, które są pięknym zjawiskiem atmosferycznym. Często stanowią inspirację dla twórców kultury, szczególnie dla pisarzy i malarzy. Chmury są ulubionym motywem poetów, ale w prozie również można znaleźć ich plastyczne opisy. Poetycki opis chmur zaczerpnięty z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza warto zestawić z plastycznym opisem zawartym w powieści „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej.

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

Księga III

Te Państwa niebo włoskie, jak o niem słyszałem,

Błękitne, czyste, wszakwszak wszak to jak zamarzła woda!

Czyż nie piękniejsze stokroćstokroć stokroć wiatr i niepogoda?

U nas dość głowę podnieść: ileż to widoków!

Ileż scen i obrazów z samej gry obłoków!

Bo każda chmura inna: na przykład jesienna

Pełźnie jak żółw leniwa, ulewą brzemiennabrzemiennybrzemienna,

I z nieba aż do ziemi spuszcza długie smugi

Jak rozwiterozwityrozwite warkocze, to są deszczu strugi;

Chmura z gradem jak balon szybko z wiatrem leci,

Krągła, ciemnobłękitna, w środku żółto świeci,

Szum wielki słychać wkoło. Nawet te codzienne,

Patrzcie Państwo, te białe chmurki, jak odmienne!

ZrazuzrazuZrazu jak stada dzikich gęsi lub łabędzi,

A z tyłu wiatr jak sokół do kupy je pędzi;

Ściskają się, grubieją, rosną, nowe dziwy!

Dostają krzywych karków, rozpuszczają grzywy,

Wysuwają nóg rzędy i po niebios sklepiesklepsklepie

Przelatują jak tabuntabuntabun rumaków po stepie:

Wszystkie białe jak srebro, zmieszały się – nagle

Z ich karków rosną maszty, z grzyw szerokie żagle,

Tabun zmienia się w okręt i wspaniale płynie

Cicho, zwolna, po niebios błękitnej równinie!

01 Źródło: Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wrocław 1967, s. 187–188.

Justine Gourdeau [czyt. Żystin Gordo] Chmury i aerozole. Wiadomości podstawowe

(...) Ciepłe powietrzne, jako mniej gęste, unosi się, a zimne opada. Naukowcy nazywają to konwekcją. Konwekcja jest jednym z procesów, dzięki któremu mogą powstawać chmury. Kiedy świeci Słońce, powietrze znajdujące się przy powierzchni Ziemi, zawierające parę wodną, jest ogrzewane i zaczyna się unosić. W miarę wzrostu wysokości powietrze to ochładza się. Chmury powstają, gdy wilgotne powietrze ochłodzi się do określonej granicznej temperatury: wtedy woda  na małych zawieszonych w powietrzu cząstkach stałych i tworzą się kropelki chmur. (...)

03 Źródło: Justine Gourdeau [czyt. Żystin Gordo], Chmury i aerozole. Wiadomości podstawowe, tłum. Anita Bokwa, Paweł Jezioro, dostępny w internecie: http://klimat.czn.uj.edu.pl/enid/1__Chmury/-_Powstawanie_chmur_3mi.htm [dostęp 26.09.2022].

Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem

Upalne słońce osypywało nieścigniony szlak wody ulewą iskier, a tu i ówdzie łamiące się w falach promienie jego tworzyły ogniska olśniewających świateł. Chwilami te ogniska wyrzucające z siebie niskie snopy promieni bladły lub całkiem gasły, a w błękitach wody, pod delikatnym rysunkiem drobnych fal, sunęły ciemne odbicia przepływających pod niebem chmur. Nie były to chmury natychmiastową burzą grożące, ale raczej białe obłoki mętną szarością wydęte, wydłużające się wciąż i przybierające, z brzegami przelewającymi się w coraz nowe linie i kształty. W cichym i parnym powietrzu powoli i nisko sunąc, co chwilę przysłaniały one, to odkrywały rozżarzoną tarczę słońca, sprawiając tym w powietrzu zmienną grę promiennych jasności i nagłych przyciemnień. Tam gdzie rzeka daleko przed pomykającym czółnemczółno czółnem za bór skręcała, zgromadzały się one, łączyły i skłon nieba zasłaniały ścianą wełnistych, ciemnych, srebrem obrębionych kłębów.

02 Źródło: Eliza Orzeszkowa, Nad Niemnem, Warszawa 1965, s. 276–277.