Miejsce Polski w świecie współczesnym. Droga do NATO i Unii Europejskiej
Przyczyny i znaczenie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku
Załamanie się komunizmu w 1989 r., a następnie rozpad Związku Sowieckiego w grudniu 1991 r. zmieniły sytuację polityczną w Europie Środkowo‑Wschodniej. W Polsce i pozostałych krajach bloku wschodniego nastąpiły demokratyzacja ustrojów politycznych oraz głębokie zmiany gospodarcze: urynkowiono gospodarkę, dominujący do tej pory sektor państwowy był stopniowo redukowany, a jego miejsce zajmował sektor prywatny. W czerwcu 1991 r. została rozwiązana Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), która dotychczas nadzorowała współpracę krajów podporządkowanych ZSRS. Przed Polską i innymi państwami dawnego bloku wschodniego pojawiła się możliwość kształtowania współpracy międzynarodowej na nowej płaszczyźnie oraz skorzystania z zalet integracji europejskiej.
Sytuacja Polski po rozpadzie bloku państw komunistycznych
Upadek bloku wschodniego i rozwiązanie Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) wywarło głęboki wpływ na sytuację gospodarczą krajów postkomunistycznych, w tym również Polski. Dotychczasowe więzi z krajami socjalistycznymi zostały zerwane, raptem zamknęły się rynki zbytu dla własnej produkcji i pojawiły się trudności w dostępie do bazy surowcowej. Gwałtowny spadek wymiany handlowej spowodował załamanie się wielu gałęzi przemysłu.
W tej sytuacji Polska starała się wzmocnić swoje kontakty gospodarcze z krajami zachodnimi. Rząd polski podpisał z krajami zachodnimi szereg układów bilateralnych. Współpracę z zagranicznymi kontrahentami systematycznie nawiązywały poszczególne polskie przedsiębiorstwa. W efekcie już w 1992 r. udział krajów Unii Europejskiej w polskim handlu zagranicznym wyniósł prawie 60 proc., a w następnych latach ulegał dalszemu wzrostowi.
Rozwój współpracy z państwami zachodnimi przyniósł poważne korzyści polskiej gospodarce. Nastąpił znaczący wzrost gospodarczy, do Polski zaczął napływać zachodni kapitał, dzięki czemu możliwe były nowe inwestycje. Nowoczesne technologie trafiały do polskich firm, modernizowała się struktura krajowego przemysłu, dostosowując się do wymogów gospodarki europejskiej.
Droga Polski do Unii Europejskiej
Obejrzyj historię powstania Unii Europejskiej w pigułce. Materiał powstał w 2002 roku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R49U8pofQ3qYX
Film o historii powstania Unii Europejskiej.
Formalny wniosek o uzyskanie członkostwa we Wspólnotach Europejskich złożył w maju 1990 r. minister spraw zagranicznych Polski Krzysztof Skubiszewski. Po ponad rocznych negocjacjach 16 grudnia 1991 r. został podpisany układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, który wszedł w życie 1 lutego 1994 roku. Układ miał obowiązywać nie dłużej niż 10 lat.
Dla Polski był to czas na przystosowanie swojej gospodarki do wymogów zachodniego systemu ekonomicznego. W tym okresie Polska miała ograniczyć inflację, zrównoważyć budżet oraz wprowadzić system gospodarki rynkowej i unowocześnić polskie przedsiębiorstwa tak, aby w przyszłości były one zdolne do konkurowania na rynkach zachodnich.
Proces negocjacyjny trwał od 1998 do 2002 r. i składał się z 5 etapów:
przeglądu ustawodawstwa pod kątem zgodności z prawem unijnym
formułowanie stanowisk negocjacyjnych przez obie strony, czyli Polskę i UE
toczenia negocjacji w tzw. obszarach roboczych
rozmów dotyczących treści traktatu akcesyjnego
ratyfikacji traktatu akcesyjnego przez Polskę i UE
Akcesja Polski do UE
Równocześnie w życie wszedł układ z Maastricht, powołujący do życia Unię Europejską (podpisany w lutym 1992 r.), a Polska rozpoczęła starania o uzyskanie w niej pełnego członkostwa. W 1993 r. na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze przedstawiciele państw Unii wyrazili zgodę na przyjęcie do niej krajów Europy Środkowo‑Wschodniej oraz przedstawili warunki członkostwa – tzw. kryteria kopenhaskie. Dotyczyły one m.in. stabilności instytucji demokratycznych, praworządności, przestrzegania praw człowieka oraz sprawnej gospodarki rynkowej i zdolności do przyjęcia obowiązków wynikających z członkostwa. Formalny wniosek o przyjęcie do Unii Europejskiej Polska złożyła w kwietniu 1994 r. Rada Europejska wyznaczyła termin rozpoczęcia negocjacji akcesyjnych dla Polski oraz Czech, Estonii, Słowenii, Węgier i Cypru na marzec 1998 roku.
Polska rozpoczęła intensywne przygotowania. W 1996 r. powstał Komitet Integracji Europejskiej, którego zadaniem było koordynowanie działań dostosowawczych do standardów zachodnich. Dwa lata później powołano Zespół Negocjacyjny, składający się z przedstawicieli resortów najbardziej zaangażowanych w negocjacje. Proces negocjacyjny polegał na ocenie zgodności polskiego ustawodawstwa z prawem Unii Europejskiej i sporządzeniu listy niezgodności, a następnie opracowaniu harmonogramu usuwania tych rozbieżności.
Długotrwałe negocjacje zakończyły się podpisaniem traktatu akcesyjnego 16 kwietnia 2003 roku. Miał wejść w życie po jego ratyfikacji przez Polskę i wszystkie kraje członkowskie. W ostatnim etapie negocjacji premier Leszek Miller zdołał uzyskać wyższe od wcześniej proponowanego dofinansowania polskiego rolnictwa w ramach dopłat unijnych, ale nadal były one niższe niż dla rolników starych krajów Unii (stopniowo miały być podnoszone w kolejnych latach aż do osiągnięcia takiego samego poziomu). Dla polskich rolników bardzo ważnym zastrzeżeniem było czasowe uniemożliwienie zakupu ziemi rolnej w Polsce przez cudzoziemców. Natomiast strona polska musiała zgodzić się na czasowe ograniczenia w podejmowaniu pracy przez Polaków w krajach unijnych.
W dniach 7–8 czerwca 2003 r. odbyło się referendum akcesyjne, poprzedzone burzliwą kampanią, w której obawy eurosceptyków przeplatały się z nadziejami euroentuzjastów. Dla wielu Polaków decydujący okazał się głos papieża Jana Pawła II, który opowiedział się za przystąpieniem Polski do Unii. W referendum wzięło udział 58,8 proc. uprawnionych. Za przystąpieniem do Unii Europejskiej opowiedziało się 77,5 proc. głosujących.
W których województwach poparcie dla przystąpienia Polski do Unii było największe, a w których najmniejsze?
Pełne członkostwo Polski i pozostałych dziewięciu krajów kandydujących (Cypru, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Malty, Słowacji, Słowenii i Węgier) nastąpiło 1 maja 2004 roku.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RKFkDwIuJJA7s
Film o polskiej drodze do Unii Europejskiej.
Wymień trudności, które pojawiły się w czasie negocjacji.
Twórcy flagi UE twierdzą, że 12 gwiazd to nawiązanie do symboliki starożytnej. Liczba 12 oznaczała bowiem doskonałość i całość, natomiast okrąg, który tworzą gwiazdy, symbolizował jedność.
Hymnem Unii Europejskiej od 1993 roku jest „Oda do radości”. Utwór ten pochodzi z finału IX Symfonii Ludwiga van Beethovena, którą kompozytor skomponował prawie dwa wieki wcześniej. Beethoven napisał melodię „Ody...”, natomiast tekst zaczerpnął z poematu Fryderyka Schillera, ponieważ utożsamiał się z wizją braterstwa zawartą w jego treści. Beethoven często nazywany jest nowatorskim klasykiem, w IX symfonii jako pierwszy wprowadził głos ludzki, czyli symfonia ta stała się utworem wokalno‑instrumentalnym.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DD19aN0E3
Utwór Oda do radości, autora Ludwiga van Beethovena
Wiele państw Unii Europejskiej posługuje się wspólną walutą – euro. O ile banknoty euro w całej UE są takie same, o tyle monety mają różne awersy w zależności od kraju, który je wprowadził do obiegu.
Unia Europejska nie ma godła, ma natomiast motto, które brzmi: Zjednoczeni w różnorodności.
Polska w Unii Europejskiej
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R14nt0CCw9nQP
Film o uroczystości przystąpienia Polski do Unii Europejskiej
Zobacz, jakie inwestycje powstały dzięki wsparciu Unii Europejskiej.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RRaLx5z8Ejglr
Na filmie przedstawiono przykłady wielu wybranych przedsięwzięć sfinansowanych dzięki środkom Unii Europejskiej.
W pierwszych latach członkostwa Polski w Unii Europejskiej trwała ożywiona dyskusja między eurosceptykami – głównie przedstawicielami Ligi Polskich Rodzin i Samoobrony, a euroentuzjastami – przede wszystkim zwolennikami Platformy Obywatelskiej. Nabierała ona temperatury podczas okolicznościowych dyskusji na temat kierunków rozwoju Unii. Eurosceptycy obawiali się stopniowej utraty suwerenności i tożsamości narodowej, ubolewali nad wysokimi kosztami związanymi z koniecznością dostosowania polskiej gospodarki do standardów starych państw członkowskich. Euroentuzjaści podkreślali korzyści wynikające z zacieśnienia kontaktów z państwami Europy Zachodniej, zwłaszcza gospodarcze: dostęp do funduszy strukturalnych i rynku wewnętrznego Unii oraz wzrost inwestycji. Dla Polski korzystny był również bilans finansowy przynależności do Unii Europejskiej – w pierwszym, jeszcze niepełnym roku członkostwa Polska otrzymała z kasy unijnej 2,7 mld euro przy wniesionej przez nią składce w wysokości 1,3 mld euro.
W czerwcu 2004 r. odbyły się pierwsze w Polsce wybory do Parlamentu Europejskiego. Przy niskiej frekwencji, która wyniosła zaledwie 24,1 proc., dobry wynik osiągnęły partie zupełnie inaczej odnoszące się wobec członkostwa Polski w Unii – pierwsze miejsce zajęła najbardziej prounijna Platforma Obywatelska, która zdobyła 24,1 proc. głosów, a drugie miejsce eurosceptyczna Liga Polskich Rodzin z poparciem 15,9 proc. głosujących. Zainteresowanie Polaków wyborami do Parlamentu Europejskiego nie stanowiło jednak odzwierciedlenia ich stosunku do Unii Europejskiej. Według badań przeprowadzonych przez CBOS w 2006 r. liczba zwolenników przynależności Polski do Unii wzrosła do 80 proc., a przeciwników zmalała do 11 proc.
Z czasem nastąpił wzrost poparcia dla procesu integracji. Przyczyniły się do tego dopłaty rolnicze, które poprawiły postrzeganie UE na wsi – wcześniej dominowały tam obawy przed napływem tańszej (bo silniej dotowanej) produkcji rolnej z zachodnich krajów Unii. Szybko rósł eksport do krajów unijnych, zwłaszcza polskiej żywności, który w ciągu dwóch lat uległ podwojeniu. Setki tysięcy Polaków mogło, mimo ograniczeń nałożonych przez niektóre kraje, legalnie wyjechać do pracy. Swoje rynki pracy dla Polaków jako pierwsze otworzyły Wielka Brytania, Irlandia i Szwecja. Dla Polaków zmagających się od lat z problemem ogromnego bezrobocia była to korzyść najwyżej ceniona.
Główną wartością Unii Europejskiej jest jednolity rynek wewnętrzny, w ramach którego są realizowane cztery podstawowe wolności:
- Nazwa kategorii: Jednolity rynek wewnętrzny UE:
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ towarów
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ osób
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ usług
- Nazwa kategorii: swobodny przepływ kapitału Koniec elementów należących do kategorii Jednolity rynek wewnętrzny UE:
- Elementy należące do kategorii Jednolity rynek wewnętrzny UE:
Wszystkie te wolności (poza czasowym ograniczeniami) stały się udziałem Polski. Dzięki temu rozwój polskiej gospodarki nabrał niespotykanej wcześniej dynamiki. Najbardziej odczuwalnym dla Polaków rezultatem była poprawa na rynku pracy – stopa bezrobocia, która jeszcze w 2004 r. sięgała 20 proc., spadła do 9 proc. w 2008 roku.
Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej polska młodzież może też podejmować studia na uczelniach europejskich, na zasadach obowiązujących w kraju, w którym znajduje się wybrana uczelnia. Ponadto w grudniu 2007 r. Polska przystąpiła do układu z Schengen. Odtąd Polacy mogli przekraczać wewnętrzne granice UE bez kontroli granicznej i swobodnie podróżować po krajach członkowskich Unii.
Napisz, jaką różnicę dostrzegasz w sposobie kontroli granicznej w UE, biorąc pod uwagę czasy PRL i obecne.
Posiłkując się opisem zdjęcia, wskaż, jaka była różnica w sposobie kontroli granicznej, biorąc pod uwagę czasy PRL i obecne.
Korzyści i koszty przystąpienia do UE
Polityczne
KorzyściKoszty
- uzyskanie przez Polskę gwarancji bezpieczeństwa
- utrwalenie demokracji w Polsce (wspólnota europejskie wartości: demokracja, państwo prawa, prawa człowieka i mniejszości, gospodarka rynkowa)
- możliwość uczestniczenia w inicjowaniu i podejmowaniu ważnych dla polskiej racji stanu decyzji (zarówno w skali kontynentu, jak i świata)
- praca dla polskich urzędników w administracji europejskiej
- konieczność znajdowania kompromisowych rozwiązań uwzględniających interesy pozostałych państw członkowskich
- odpływ doświadczonych i wykwalifikowanych urzędników z administracji państwowej
- konsekwencje deficytu demokracji w UE prowadzącego do utraty zaufania obywateli do instytucji publicznych, a w rezultacie m.in. do niskiej frekwencji wyborczej
Społeczno-ekonomiczne
KorzyściKoszty
- wzrost gospodarczy
- wzrost inwestycji zagranicznych w Polsce wynikający m.in. z postrzegania naszego państwa jako bardziej stabilnego pod względem prawnym i ekonomicznym
- dostęp do nowych rynków zbytu dla polskich przedsiębiorców na korzystniejszych niż dotąd warunkach
- dostęp polskich pracowników do europejskiego rynku pracy, spadek bezrobocia
- rozwój sektora turystycznego
- wsparcie rozwoju Polski dzięki środkom z funduszy europejskich
- przyspieszenie procesu modernizacji i restrukturyzacji rolnictwa, wzrost dochodów polskich rolników
- konieczność dostosowania polskich przedsiębiorstw do unijnych standardów
- drenaż mózgów, czyli emigracja ludzi dobrze wykształconych do krajów lepiej rozwiniętych
- trudności w wykorzystywaniu środków europejskich, m.in. ze względu na wymóg wkładu własnego, konieczność prawidłowego i terminowego rozliczenia środków, wykształcenia odpowiedniej kadry zdolnej do opracowania projektów i zarządzania nimi
Społeczno-kulturowe
KorzyściKoszty
- ułatwienie dostępu do dorobku kulturowego państw UE
- promocja polskiej kultury za granicą
- możliwość podejmowania studiów na najlepszych europejskich uczelniach przez polskich studentów na takich samych zasadach jak obywatele państw UE
- napływ cudzoziemców do Polski – wymiana doświadczeń, rozwój nauki
- zagrożenie dla polskiej tożsamości narodowej
Ćwiczenia
Połącz w odpowiednie pary polskie symbole narodowe z ich charakterystyką.
Mazurek Dąbrowskiego, Biały orzeł w koronie na czerwonym polu, Biało-czerwona
| Flaga | |
| Godło | |
| Hymn |
Na podstawie zamieszczonej mapy przeciągnij nazwy państw w odpowiednie miejsca.
Cypr, Francja, Słowacja, Hiszpania, Węgry, Litwa, Rumunia, Bułgaria, Holandia, RFN, Belgia, Portugalia, Szwecja, Luksemburg, Wielka Brytania, Chorwacja, Włochy, Dania, Finlandia, Słowenia, Estonia, Irlandia, Austria, Malta, Polska, Czechy, Grecja, Łotwa
| Państwa, które już w 1952 r. utworzyły Europejską Wspólnotę Węgla i Stali | |
|---|---|
| W latach 1958-1989 dołączyły do nich | |
| Kolejne poszerzenie EWG przed przekształceniem w Unię Europejską miało miejsce w 1995. Jakie kraje przyjęto wtedy do wspólnoty? | |
| Najwięcej państw wstąpiło do Unii Europejskiej w 2004 r. Jakie to były kraje? | |
| Po 2004 r. do UE weszły |
W którym roku Polska stała się krajem członkowskim Unii Europejskiej?
- 2003
- 2002
- 2004
Krzysiek prowadzi firmę remontową. Jego specjalnością jest renowacja zabytkowych budynków mieszkalnych. Od kilku miesięcy jego pracownicy remontują stare kamienice w kilku miastach europejskich: Brukseli, Strasburgu i Lizbonie. Przedstawiona sytuacja ilustruje obowiązującą w Unii Europejskiej swobodę przepływu…
- osób.
- usług.
- kapitału.
- towarów.
Podaj nazwę państwa, w którym znajduje się Lizbona.
Wymień nazwy krajów Unii Europejskiej, w których obowiązuje waluta euro.
Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe.
| Zdanie | Prawda | Fałsz |
| W 2004 r. do Unii Europejskiej wraz z Polską zostały przyjęte wszystkie kraje z nią sąsiadujące. | □ | □ |
| Polska uczestniczyła w ostatnim rozszerzeniu Unii Europejskiej. | □ | □ |
| Do grona najbardziej zagorzałych zwolenników przystąpienia Polski do UE należeli Platforma Obywatelska i jej sympatycy. | □ | □ |
Przeanalizuj dane statystyczne z tabeli, a następnie na ich podstawie uzupełnij zdania.
Kraje wstępujące do Unii (stan na rok 2003)
Kraj | Obszar w tys. kmIndeks górny 22 | Ludność w mln | PKB w mld euro | Dochód na głowę według parytetu siły nabywczej w tys. euro | Wzrost PKB | Inflacja | Bezrobocie w % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
Cypr | 9,2 | 0,7 | 11,3 | 18,9 | 1,9 | 4,0 | 4,4 |
Czechy | 78,9 | 10,2 | 75,7 | 15,5 | 2,9 | 0,1 | 7,8 |
Estonia | 45,2 | 1,3 | 7,4 | 10,5 | 4,7 | 1,3 | 10,1 |
Litwa | 65,3 | 3,4 | 16,1 | 10,6 | 9,0 | -1,2 | 12,7 |
Łotwa | 64,6 | 2,4 | 9,2 | 9,0 | 7,5 | 2,9 | 10,5 |
Malta | 0,3 | 0,4 | 4,4 | 16,8 | 2,8 | 2,6 | 8,2 |
Polska | 312,7 | 38,2 | 185,2 | 10,4 | 3,7 | 0,8 | 19,2 |
Słowacja | 49,0 | 5,4 | 28,8 | 11,8 | 4,2 | 8,4 | 17,1 |
Słowenia | 20,3 | 2,0 | 24,5 | 17,2 | 2,3 | 5,6 | 6,5 |
Węgry | 93,0 | 10,1 | 73,2 | 13,4 | 2,9 | 4,7 | 5,8 |
Dane za: Witold Gadomski, Nowa dziesiątka w Unii, „Gazeta wyborcza”, 10.05.2004.
Spośród państw, które na początku XXI w. ubiegały się o członkostwo w Unii Europejskiej, tylko dwa były spoza dawnego bloku komunistycznego: {#Cypr}/{Estonia}/Słowenia oraz {Węgry}/{Łotwa}/{#Malta}. Jednocześnie były to państwa o {najniższym}/{#najwyższym} dochodzie na głowę. Polska należała do państw o {#najwyższym}/{najniższym} bezrobociu, ale jednocześnie o {#niskiej}/{wysokiej} inflacji. Polska była również państwem o {#najwyższym}/{najniższym} potencjale demograficznym.
Ułóż we właściwej kolejności kolejne etapy drogi Polski do zjednoczonej Europy. Ułóż wydarzenia od najdawniejszego do ostatniego.
- Przyjęcie Polski do NATO.
- Przyjęcie Polski do Unii Europejskiej.
- Przyjęcie Polski do Rady Europy.
- Upadek rządów komunistycznych w Polsce.
- Układ stowarzyszeniowy między Polską a Wspólnotami Europejskimi.
Słownik
(z łac. accessio – zbliżenie, od accessus – przystąpienie, przyjęcie do czegoś) jednostronne przystąpienie do wielostronnej, obowiązującej już od pewnego czasu inne państwa umowy międzynarodowej
(z łac. bi- + lateralis – dwu- + boczny – od łac. latus – strona) dwustronne fundusze strukturalne – pięć europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych, w ramach których rozdzielana jest ponad połowa środków unijnych (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, Europejski Fundusz Morski i Rybacki)
fundusze przyznawane w ramach unii Europejskiej na realizację polityki mającej na celu zrestrukturyzowanie oraz zmodernizowanie gospodarek państw członkowskich UE
RWPG, organizacja powołana w 1949 r. w Moskwie, której zadaniem było koordynowanie współpracy gospodarczej państw należących do bloku komunistycznego i podporządkowanych ZSRS; działała do 1991 roku
(franc. ratification z łac. ratificatio – usankcjonowanie) wyrażenie ostatecznej zgody na związanie się umową międzynarodową przez upoważniony do tego organ państwowy
(z łac. referre – odnosić się, informować) forma głosowania o charakterze powszechnym, w której udział mogą brać wszyscy obywatele uprawnieni do głosowania; referendum akcesyjne – referendum podejmowane w celu uzyskania zgody społeczeństwa na przystąpienie krajów kandydujących do Unii Europejskiej
(z łac. respondens, D. respondentis – odpowiadający, od respondere – odpowiadać) osoba fizyczna lub prawna przekazująca dane dla celów statystycznych