Przyimki 3
Ważne daty
260 r. p.n.e. – podczas pierwszej wojny punickiej (między Rzymem a Kartaginą) Rzymianie rozbudowują flotę: z prawie nieistniejącej osiąga ona liczebność ponad stu okrętów w ciągu dwóch miesięcy.
146 r. p.n.e. – zakończenie trzeciej i ostatniej wojny punickiej, Rzym staje się największą potęgą w zachodniej części Morza Śródziemnego.
Scenariusz dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) szyk zdania łacińskiego;
b) strukturę składniową zdania w stronie czynnej i biernej;
3. zna i rozpoznaje formy morfologiczne i strukturę składniową tłumaczonego tekstu;
4. identyfikuje, z wykorzystaniem posiadanej wiedzy na temat gramatyki łacińskiej, formy podstawowe słów występujących w tłumaczonym tekście.
rozpoznawać w tekście łacińskim przyimki (omawiane w tej lekcji i poznane wcześniej) i tłumaczyć wyrażenia przyimkowewyrażenia przyimkowe;
konstruować własne proste wypowiedzi z użyciem przyimków łacińskich;
wykonywać zadania związane ze zrozumieniem tekstu w języku łacińskim.
Powtórzenie
W poniższym dialogu wstaw odpowiedni przyimek tak aby powstałe zdania były poprawne i sensowne.
In, ex, Inter
Quō servus it? ............ agros.
Unde venit? Venit ............ oppidō.
Ubi nunc est? ............oppidum et agrōs.
Film pt. Polypus

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film animowany o tematyce dydaktycznej przytacza i omawia użycie wybranych przyimków łacińskich. Na pierwszym ekranie pojawia się tytuł filmu: Dē marī et praedōnibus (przyimki 3: propter, extrā, contrā, prō, cum, dē (= ‘o’), trans). Następna grafika przedstawia szkołę. Jest to piętrowy budynek w kolorze czerwonym. Wokół rośnie trawa. Nad wejściem znajduje się napis SZKOŁA. Następne ujęcie ukazuje korytarz szkolny, a w nim uchylone drzwi do sali lekcyjnej. Kolejna scena rozgrywa się przy tablicy. Po jej lewej stronie stoi nauczyciel ze wskaźnikiem w dłoni, po prawej uczeń. Na tablicy jest napisany temat lekcji: Dē marī et praedōnibus (przyimki 3: propter, extrā, contrā, prō, cum, dē (= ‘o’), trans. Następny slajd ukazuje morze, nad którym fruwa mewa. Poniżej znajduje się podpis: MARE. Nauczyciel mówi: Graecī et Rōmānī antiquī prope mare vivēbant. Multī eōrum erant nautae aut piscatores. Uczeń pyta: Quī sunt nautae et piscatōrēs? Na następnym slajdzie przedstawieni są rybacy na morzu. W centrum obrazu znajduje się dwóch nagich mężczyzn w niewielkiej łodzi. Jeden rozkłada sieci, drugi wiosłuje. Wokół pływa mnóstwo ryb. Obok rybaka widnieje podpis PISCATOR. Nauczyciel mówi: Piscatōrēs in marī piscēs et alia animālia capiunt. Na następnym ekranie ukazany jest rysunek dużej ryby. Pod nią znajduje się napis: PISCIS. Uczeń mówi: Piscēs sciō, sed quae alia animālia in marī capiuntur? Na kolejnym ekranie przedstawiono wazy czarnofigurowe. Znajdująca się na pierwszym planie ozdobiona jest malowidłem ośmiornicy. Poniżej widnieje podpis: POLYPUS. Nauczyciel mówi: Animalia, quae a piscatōribus capiuntur, sunt inter alia pōlypi. Uczeń pyta: Quā dē causā piscatōrēs piscēs et pōlypos capiunt? Następna ilustracja przedstawia ryby pieczone na ruszcie. Nauczyciel mówi: Quia nōs hominēs piscēs et pōlypos edimus. Uczeń pyta: Bene. Et nautae, quī sunt? Na kolejnym ekranie ukazana jest płaskorzeźba przedstawiająca żeglarza na statku. Nad żeglarzem znajduje się napis: NAUTA, na statku: NAVIS. Nauczyciel mówi: Nautae nāvibus per mare nāvigant. Kolejna ilustracja przedstawia mozaikę. W jej centrum widnieje okręt z rozpiętymi żaglami. Obok pływają ryby. Pod spodem znajduje się napis: NAVIS MERCATORIA. Nauczyciel mówi: Nāvēs mercātōriae rēs variās trans mare transportant. Uczeń pyta: Quās rēs? Na następnym ekranie przedstawiono artykuły spożywcze: zboże, przyprawy, oliwę. Nauczyciel odpowiada: Frūmentum, olīvam, condīmenta multaque alia. Kolejna ilustracja ukazuje okręt wojenny. Ma rozpięte żagle; do burty przymocowane są wiosła. Podpis głosi: NAVIS BELLICA. Nauczyciel opowiada: Nāvēs bellicae autem prō patriā pugnant. Na następnym ekranie ukazane są trzy fotografie. Przedstawiają one kolejno łódź rybacką, statek handlowy i okręt. Pod nimi znajdują się podpisy w języku polskim oraz odnoszące się do nich fragmenty łacińskiej wypowiedzi nauczyciela. Nauczyciel mówi: Sed sunt quoque aliī nautae, qui nec piscēs capiunt nec rēs transportant nec prō patriā pugnant. Kolejna ilustracja ukazuje pirata. W skrzyżowanych dłoniach trzyma pistolety, na głowie ma charakterystyczny piracki kapelusz. Podpis głosi: PIRATA VEL PRAEDO. Uczeń pyta: Quī sunt? Nauczyciel odpowiada: Sunt pīrātae vel praedōnes.
Dobierz podpisy do ilustracji, przeciągając je we właściwe miejsca.
pōlypus, piscis, praedō, nāvis, piscātor
Dē pirātīs vel praedōnibus
Praedōnes magnopere populōs Maris NostrīMaris Nostrī vexābant, hominēs rapiēbant et in servītūtem vendēbant. Propter perīculum pīrātārum oppida Graeca saepe intrā terram, nōn iuxtā mare struēbāntur. Nec sōlum extrā imperium Rōmānum pīrātae grassābāntur, sed etiam in Italia.
Cum nonnullīs populīs praedōnēs foedera faciēbant et quasi regna sua apud eōs condēbant, ubi nihil timēbant. Ob eam causam ferē nēmō contrā pirātās pugnāre audēbat.
Zadania
Wstaw przyimki tak, aby powstały wyrażenia przyimkowe przeciwne podanym.
ad, contra, intrā, ex
ab insulā - ............ insulam
prō praedōnibus - ............ praedōnēs
extrā terram - ............ terram
in mare - ............ marī
Oceń zgodność poniższych informacji z przeczytanym tekstem, wpisz obok zdań litery: V (= vērum, prawdziwe) albo F (= falsum, fałszywe) albo I (ignōtum, nie wiadomo).
Pīrātae antīquī servōs vendēbant. ............
Multī Graecī cum pīrātīs pugnābant et vincēbant eōs. ............
Pirātārum regnum in Africā erat. ............
Pīrātae ex Italiā hominēs rapere nōn audēbant. ............
Uzupełnij polskie tłumaczenie do podanego wyrażenia.
post factum – ..................
Uzupełnij polskie tłumaczenie do podanego wyrażenia.
ad nauseam – ............................
Uzupełnij polskie tłumaczenie do podanego wyrażenia.
prō memoriā – ........................
Uzupełnij polskie tłumaczenie do podanego wyrażenia.
in genere – ..........................
Łacińskie tytuły tekstów, zwłaszcza nieliterackich, często bywają sformułowane z użyciem przyimka dē „o”, np. Dē agricultūra, De linguā Latīna.
Zaproponuj łacińskie tytuły dwóch tekstów, które dotyczyłyby morza. Oprócz przyimka dē użyj jeszcze dwóch innych dowolnie wybranych przyimków.
Oto zdjęcia dwóch miejscowości na greckiej wyspie Samotrace, widzianych z morza:
Na podstawie przeczytanego tekstu łacińskiego oceń, którą miejscowość założono w dawnych czasach, a którą współcześnie.
Słowniki
Słownik pojęć
dosł. „Nasze Morze”, nazwa nadawana przez Rzymian Morzu Śródziemnemu
połączenie przyimka i rzeczownika (lub zaimka), np. „do lasu”. „na drodze”, „ze mną”
Źródła:
Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978
www.encyklopedia.pwn.pl
Słownik łacińsko‑polski





