Przykłady działań zapobiegających zadławieniu u małych dzieci

R1JjySYcLVdqK

Zadławienia to bardzo niebezpieczna sytuacja – w szczególności jeśli dotyczy dzieci lub niemowląt. Gdy do dróg oddechowych dostanie się ciało obce, szybko może dojść do niedotlenienia, a nawet zatrzymania akcji serca. Małe dziecko może zadławić się nawet pomimo czujności opiekunów.

Zastanów się jakie cechy powodują, że dzieci mogą być bardziej podatne na zadławienia niż dorośli.

Nauczysz się

wymieniać przyczyny zadławień u dzieci,
opisywać sposoby zapobiegania zadławieniom u małych dzieci.

1. Przyczyny zadławień u dzieci i niemowląt

Zadławieniazadławienie Zadławienia u dzieci i dorosłych mają liczne cechy wspólne. Możemy wśród nich wymienić:

pośpiech w czasie jedzenia,
niedokładne rozgryzanie pokarmu,
przyjmowanie nienaturalnej pozycji ciała w czasie jedzenia,
wykonywanie w tym czasie innych czynności, np. rozmowy, śmiech.

Podobny jest również mechanizm zadławienia i kolejne czynności pierwszej pomocy, z następującymi zastrzeżeniami:

U niemowląt nie wykonujemy manewrów ratowniczych polegających na uciskaniu nadbrzusza.
Resuscytację krążeniowo‑oddechową wykonujemy według innego algorytmu u dzieci, a według innego u dorosłych. Przed przystąpieniem do niej powinniśmy wezwać pogotowie dzwoniąc pod numer alarmowy 112.

R1EJJbZvLDkSq

Grafika przedstawia cztery czerwone prostokąty, ułożone w dwóch kolumnach, po dwa w rzędzie, na których widnieją numery alarmowe i napisy. W lewym górnym: 112 telefon alarmowy; w lewym dolnym: 998 straż pożarna; w prawym górnym: 997 policja; w prawym dolnym: 999 pogotowie ratunkowe. — Numery alarmowe
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Według zaleceń Europejskiej Rady ResuscytacjiEuropejska Rada ResuscytacjiEuropejskiej Rady Resuscytacji, jeżeli nie znamy algorytmu dla dzieci, możemy prowadzić resuscytację według znanego nam algorytmu dla dorosłych.

RRTok7oULDJkr

R1EryPBYt5eM3

Slajd przedstawia zdjęcie małego chłopca leżącego na brzuchu. Jest rudy, a w ręku trzyma niebieską zabawkę, którą wkłada do buzi. Ubrany jest w białe śpioszki. Leży na kolorowej macie. W prawym dolnym rogu białe koło, a w nim napis: „Zadławienia u małych dzieci”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Zadławienia u małych dzieci.

R15zB51YSczXf

RI0vwjEoKvuoR

Slajd przedzielony został na dwie części. Z lewej strony, na kremowym tle, umieszczone zostały dwie ilustracje: jedna przedstawia kaszlące dziecko, a druga dorosłego uderzającego w plecy małe dziecko. Obok ilustracji białe napisy: „ciężka” i „lekka”. Z prawej strony slajdu, na białym tle, czarny napis: „Niedrożność dróg oddechowych”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Zadławienie u dziecka, podobnie jak u osoby dorosłej, wynika z zablokowania przepływu powietrza w drogach oddechowych przez obce ciało. W zależności od stopnia zablokowania, mówimy o lekkiej lub ciężkiej niedrożności dróg oddechowych.

RTvkSNpnQnox1

RtzNr5SrJcRkx

Biały slajd, na którym umieszczone zostały trzy obrazki oraz tekst. Zdjęcia umieszczone po prawej stronie slajdu przedstawiają: misia trzymanego przez dłonie dziecka, misia‑świnkę w kapeluszu, pluszowego misia. Z lewej strony slajdu napisy: „Zadławienia u dzieci. Przyczyną zadławień u dzieci mogą być drobne przedmioty. Na przykład dzieci podczas całowania ulubionych pluszaków często biorą do ust ich noski, oczy lub przyszywane koraliki i guziki”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Istnieją jednak różnice pomiędzy dziećmi, w tym dziećmi poniżej pierwszego roku życia, czyli niemowlętami, a dorosłymi, jeżeli chodzi o przyczyny zadławień. Dotyczy to zarówno ogólnego kontekstu sytuacji, jak i specyfiki przedmiotów będących przyczyną zadławienia.

RbQSEJHAxhKN1

RfJXwb90AfWAk

Biały slajd, na którym umieszczona została jedna fotografia i tekst. Zdjęcie, znajdujące się z lewej strony slajdu, przedstawia małego chłopca, który zakrywa prawą pięścią usta, a lewą dłoń trzyma na klatce piersiowej. Z prawej strony slajdu tekst: „Kaszel. Kaszel efektywny - umożliwia odkaszlnięcie przedmiotu. Kaszel nieefektywny - może być konieczne wykonanie rękoczynów ratunkowych, a jeżeli poszkodowany straci przytomność, rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo‑oddechowej”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Najprostszą metodą usunięcia ciała obcego z dróg oddechowych jest jego odkaszlnięcie. Taki rozwój sytuacji zależy jednak od tego, czy kaszel jest efektywny, a więc czy przepływ powietrza jest wystarczająco silny.

R1RPdrFF0I6Tl

RLkSAcg6jY09S

Biały slajd, który przedstawia dwie ilustracje, jedno zdjęcie oraz tekst. U dołu slajdu dwie ilustracje przedstawiające małego chłopca w niebieskich kąpielówkach. Obydwoje mają zaznaczone płuca. Chłopiec z lewej strony uśmiecha się, a chłopiec z prawej smuci, gdyż w jego gardle został zaznaczony połknięty przedmiot. Z prawej strony slajdu zdjęcie małego dziecka, wpatrującego się w obiektyw. W górnej części slajdu tekst: „Drogi oddechowe dziecka mają niewielki przekrój. Nawet małe zmiany w jego obrębie powodują istotne skutki w przepływie powietrza”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Małe dzieci są bardziej podatne na zadławienia, a ryzyko dużej blokady dróg oddechowych jest u nich wysokie z kilku powodów. Przede wszystkim drogi oddechowe dziecka mają niewielki przekrój. Nawet małe zmiany w jego obrębie powodują istotne skutki w przepływie powietrza.

R17Lf4w6p90r9

RTDpKjKmvjmZP

Biały slajd, który przedstawia jedno zdjęcie, jedną ilustrację oraz tekst. W lewym dolnym rogu zdjęcie przedstawiające małe dziecko, które siedzi w krzesełku dla dzieci. Krzesełko jest żółte, a stolik zielony. Na stoliku znajduje się talerzyk, na którym są dwie zielone marchewki oraz jedna różyczka brokuła. Dorosła dłoń wkłada mu do ust palca. W prawym górnym rogu ilustracja przedstawia chłopca, który trzyma się za gardło i ma zmartwioną minę. W górnej części slajdu tekst: „Ryzyko zadławień u dzieci jest blisko związane z ich rozwojem, zarówno psychicznym, jak i fizycznym”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Trzeba także pamiętać, że organizm dziecka dopiero się rozwija. Dotyczy to zarówno zdolności psychicznych, np. postrzegania przedmiotów w otoczeniu, jak i cech fizycznych. W przypadku tych ostatnich, w kontekście zadławień ważny jest m.in. rozwój uzębienia, od siekaczy po zęby trzonowe. Ma to duże znaczenie, jeżeli chodzi o zdolność do rozdrabniania pokarmów.

RpqFsTjQEpOFJ

RpBN3ef9o5nsI

Biały slajd, który przedstawia trzy zdjęcia oraz tekst. Na pierwszym zdjęciu, w prawym dolnym rogu slajdu, ukazana została mała dziewczynka, która spogląda na zielone elementy plasteliny. W prawym górnym rogu zdjęcie przedstawia złote monety, a w górnej, centralnej części, slajdu znajduje się zdjęcie trzech cukierków‑landrynek: żółtego, czerwonego i niebieskiego. W lewym dolnym rogu tekst: „Zadławienia mogą powodować na przykład: jedzenie, zabawki, monety, słodycze”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Spośród przedmiotów będących bezpośrednią przyczyną zadławień u dzieci, najczęściej wymienia się: jedzenie, zabawki, monety, słodycze, np. gumy do żucia.

Rt9qP87CysiQD

6,6

R15EEbij0KBuj

Biały slajd, który przedstawia dwa zdjęcia oraz tekst. Zdjęcie, znajdujące się z lewej strony slajdu, przedstawia drewnianą tackę z wydrążonymi kształtami. Nad nią dłoń dziecka przykłada do jednego kształtu zielony trójkąt. W prawym górnym rogu slajdu drugie zdjęcie przedstawia chłopca, który siedzi przy stole. Układa on pomarańczową obręcz na patyku, na którym umieszczone zostały już cztery inne w kolorach: różowy, niebieski, zielony, żółty. W prawym dolnym rogu tekst: „Dodatkowe czynniki ryzyka zadławień u dzieci to: konsystencja, kształt, wielkość (średnica), materiał wykonania”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

RQVOt3Tn3h469

Idąc dalej, powinniśmy zastanowić się, jakie konkretne cechy przedmiotu powodują, że stanowi on zagrożenie dla dziecka. Według badań naukowych kluczowe znaczenie mają takie czynniki jak: konsystencja, kształt, wielkość (średnica), materiał wykonania.

RpqXof5WexH7F

R1Jc5MtKkn2Cf

Biały slajd, który przedstawia ilustracje i tekst. W prawym dolnym rogu slajdu zdjęcie białych puzzli z wolnym polem na środku. Przed puzzlami stoi żółty puzel pasujący do innych. Z lewej strony dwa małe heksagony, w których umieszczone zostały zdjęcia ryżu oraz płatków kukurydzianych. Obok nich największy, czarny, heksagon, a w nim biały tekst: „Szczególnie niebezpieczne są przedmioty mogące szczelnie wypełnić drogi oddechowe lub przykleić się do nich od wewnątrz”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

W związku ze wspomnianymi czynnikami, zagrożenie zadławieniem u małych dzieci zwiększają przedmioty, które: przylegają dobrze do dróg oddechowych, są w stanie wypełnić w znacznej mierze drogi oddechowe z uwagi na podobny przekrój, mogą dopasować się kształtem do dróg oddechowych.

Rk0ZbXCjK1Z95

Rc7ZOMtglcIRq

Biały slajd, który przedstawia zdjęcie oraz tekst. Z lewej strony slajdu duże zdjęcie balonów w kolorach: różowy, niebieski, żółty. Z prawej strony tekst: „Przykładem plastycznych i łatwo dopasowujących się do dróg oddechowych przedmiotów są gumowe balony”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Zwróćmy uwagę, że opisywane cechy charakterystyczne przedmiotów nasilających efekt zadławienia u dziecka, powodują jednocześnie znaczne utrudnienie w udzieleniu pierwszej pomocy za pomocą manewrów ratowniczych. Przykładem są badania prowadzone w Stanach Zjednoczonych, w których zaobserwowano, że w latach 1990‑2004 jednym z największych zagrożeń były powszechnie dostępne balony gumowe. Ich kawałki były przyczyną kilkudziesięciu zgonów, w większości u dzieci do szóstego roku życia.

RurtKzZKPC7AO

RHlgKEwqdMaTn

Biały slajd, który przedstawia tekst oraz zdjęcie. Z prawej strony slajdu pudełko w biało‑czerwone pionowe pasy, z którego wysypuje się popcorn. Z lewej strony slajdu tekst: „Przyczyną zadławień często są: hot‑dogi, twarde cukierki, orzechy, nasiona, winogrona, pianki, żelki, prażona kukurydza”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Inne przedmioty spożywcze sprzyjające zadławieniom to na przykład: hot‑dogi, twarde cukierki, orzechy, nasiona, winogrona, pianki, żelki, prażona kukurydza.

R1CgF9LpcUh4V

R3UbrJtkhu67t

Slajd podzielony na sześć prostokątów. W lewym górnym rogu szary prostokąt, a na nim napis: „Oznaczenia produktów dla dzieci”. Obok jasnoszary prostokąt, w którym umieszczone zostało czarne kółko z napisem w środku: „EN 71”. Obok, w prawym górnym rogu, dwa jasnoszare prostokąty umieszczone pod sobą. W górnym napis: „C E”, a w dolnym: „0+” oraz czerwone kółko, w którym znajduje się symboliczna twarz dziecka oraz napis: „0‑3”. Kółko jest przekreślone czerwoną linią. W dolnej części slajdu, w lewym dolnym rogu, niebieski prostokąt, a obok kolejny, jasnoszary, na którym umieszczony został tekst: „Wszystkie zabawki znajdujące się na rynku europejskim powinny mieć oznaczenia CE, które są deklaracją producenta, że produkt jest bezpieczny dla użytkownika i spełnia wymogi normy EN 71”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Częstą przyczyną zadławień u dzieci są drobne przedmioty, które wkładane są do jamy ustnej. Dlatego kupując np. zabawki, warto zwrócić uwagę, czy na opakowaniu znajduje się oznaczenie dotyczące dostosowania do wieku dziecka, np. 0+, 1+, 3+. Oznaczenie to wskazuje, że producent (lub ośrodek badawczy) zakwalifikował dany produkt dla wskazanej grupy wiekowej. Informuje też o tym, czy dany produkt może zawierać małe elementy, które są niebezpieczne dla najmłodszych. Ponadto producenci towarów dla dzieci zostali zobowiązani do umieszczania na opakowaniach oznaczeń, które pozwalają zidentyfikować stopień bezpieczeństwa produktu lub zagrożenie, jakie może pojawić się w związku z jego użytkowaniem. Znak CE to deklaracja producenta o zgodności artykułu z dyrektywami Unii Europejskiej. Dla zabawek jest to dyrektywa 2009/48/WE, która zawiera wszystkie wymagania dotyczące bezpieczeństwa wyrobu zaprojektowanego i przeznaczonego do zabawy przez dzieci do lat 14. W dyrektywie tej określono wymagania dotyczące wielkości poszczególnych elementów, ich właściwości mechanicznych i fizycznych, łatwopalności oraz właściwości chemicznych. Z kolei norma europejska EN 71 wskazuje na wymogi, jakie musi spełnić produkt przeznaczony dla dzieci, aby mógł zostać wprowadzony na rynek kraju znajdującego się w Unii Europejskiej.

RMKkekh6d0uAw

6,6

R1DvEyzH8Ziny

Biały slajd, który przedstawia zdjęcie oraz tekst. W prawym górnym rogu zdjęcie, na którym widoczny jest fragment twarzy małego dziecka oraz jego dłoń, trzymana przez dłoń dorosłego. Z lewej strony slajdu czarny tekst: „Chrońmy dzieci przed zadławieniem. Zadbajmy o to, żeby w otoczeniu dzieci nie było drobnych przedmiotów, którymi mogą się zadławić; zabawki spełniały wymagania odpowiednich norm bezpieczeństwa; posiłki były spożywane w spokoju w pozycji siedzącej; kawałki posiłku, które dziecko wkłada do ust były odpowiednio małe i miękkie”. U dołu slajdu czerwony tekst: „Zapamiętaj! Małe dziecko musi znajdować się pod opieką osób dorosłych, które mogą reagować na pojawiające się niebezpieczeństwo”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

ROKUmJqOaRaV6

Podsumowując, zadławienia są szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci. Dlatego należy zadbać o to, żeby w ich otoczeniu nie było drobnych przedmiotów, które stanowią dla nich zagrożenie. Jednym z istotnych czynników wpływających na ryzyko zadławienia pokarmem jest pozycja, w jakiej spożywany jest posiłek oraz staranność, z jaką rozdrabnia się jedzenie. Posiłki powinny być spożywane w spokoju, w pozycji siedzącej, a kawałki, które dziecko wkłada do ust, muszą być odpowiednio małe i miękkie.
Zapamiętaj! Małe dziecko musi znajdować się pod ciągłą opieką osób dorosłych. Tylko wtedy możliwa jest szybka reakcja na pojawiające się niebezpieczeństwo.

Polecenie 1

Uzasadnij, dlaczego zadławienia są bardziej prawdopodobne i groźniejsze u małych dzieci.

RmCsLqiVdJ9mE

Polecenie 2

Podaj nazwę kaszlu o sile wystarczającej do samodzielnego pozbycia się ciała obcego z dróg oddechowych.

R1NIxJWCVuqDI

Polecenie 3

Wyjaśnij, dlaczego na przebieg zadławienia może wpływać kształt przedmiotu.

R1R9mmu6lLhhS

2. Sposoby zapobiegania zadławieniom u małych dzieci

Zapobieganie zadławieniom u małych dzieci i niemowląt odbywa się na kilku płaszczyznach. Na niektóre z nich mamy bezpośredni wpływ.

Opieka nad dziećmi – Możemy znacznie zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia zadławienia poprzez przyglądanie się zabawom małych dzieci i kontrolowanie, na czym polega zabawa. Musimy w tym czasie zwracać również uwagę na przedmioty wykorzystywane do zabawy i miejsce, w którym się odbywa. Możemy jednocześnie sami wpływać na przebieg zachowań w taki sposób, że eliminujemy potencjalne zachowania niebezpieczne.
Właściwy wybór zabawek/regulacje prawne – Kwestie dotyczące wymagań dla zabawek reguluje Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Finansów z dnia 20 października 2016 r. Zgodnie z tym rozporządzeniem przed wprowadzeniem zabawki do obrotu przeprowadza się analizę zagrożeń chemicznych, fizycznych, mechanicznych, elektrycznych, palności, higieny i radioaktywnych, które zabawka może stwarzać. Zabawki przed wprowadzeniem ich do obrotu powinny być oznaczone znakiem CE. Jeśli zabawka nie ma znaku CE to należy umieścić na niej piktogram lub innego rodzaju znak wskazujący zagrożenia jakie mogą wystąpić podczas zabawy. Właściwy dobór zabawek dla dziecka polega na zakupie takich zabawek, które są dostosowane do wieku dziecka, czyli np. zabawki dla najmłodszych dzieci nie mogą mieć małych elementów, które dziecko mogłoby połknąć lub włożyć do nosa.

Ważne!

Niecertyfikowane produkty pochodzące z Chin oznaczane są symbolem łudząco podobnym do znaku CE, który jest europejskim znakiem zgodności, świadczącym o zastosowaniu i spełnieniu przez producenta odpowiednich wymagań zawartych w dyrektywach i rozporządzeniach europejskich, a także w normach powiązanych z wyrobem. Aby uniknąć pomyłki podczas zakupu warto zwrócić uwagę na różnice w obu oznaczeniach. Litery znaku CE (Europejskiego Certyfikatu) wpisane są w dwa stykające się okręgi. Litery znaku oznaczającego Chiński Eksport są przyległe do siebie.

RDyuAI4b0BoUr

Na rysunku przedstawione są cztery znaki. Pierwszy z nich to duża litera C wpisana w okrąg. Druga to duża litera E wpisana w okrąg. Oba te okręgi są ze sobą styczne. Pozostałe dwa znaki to litery C i E, które są do siebie przyległe. Pod pierwszymi dwoma lierami znajduje się napis oznaczający Certyfikat Europejski. Pod dwoma pozostałymi napis China Export — Aby odróżnić prawidłowe oznakowanie Certyfikatu Europejskiego od logo China Export należy ocenić odległość pomiędzy literami C i E oraz sprawdzić, czy środkowa kreska w literze E jest krótsza.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Zwracanie uwagi na dobór jedzenia – Dla prawidłowego rozwoju i bezpieczeństwa dziecka należy ze szczególną uwagą dobierać przeznaczone dla niego produkty spożywcze. Aby nie dopuścić do zadławień, należy eliminować z diety dziecka np. groszki lub trudne do pogryzienia produkty, które w całości lub części mogą dostać się do dróg oddechowych. Ponadto należy dopilnować, aby dziecko podczas jedzenia nie rozpraszało się i nie jadło w pośpiechu. Takie zachowania mogą także przyczynić się do zadławień.
Dostosowanie otoczenia do potrzeb dzieci – Pomieszczania, w których przebywają dzieci powinny gwarantować im bezpieczeństwo. Dlatego muszą być zaaranżowane i zabezpieczone tak, aby nie znajdowały się w nich przedmioty stwarzające zagrożenie dla zdrowia i życia dzieci np. przeszklone drzwi, stoły i stoliki, przedmioty z ostrymi krawędziami, niezabezpieczona instalacja elektryczna lub drobne elementy (małe klocki, guziki, kuleczki). Podczas zabawy dzieci powinny znajdować się pod opieką dorosłych, którzy na bieżąco mogą reagować na różne pojawiające się zagrożenia np. dziecko, które rysuje i ma do dyspozycji kredki i gumkę może kawałek gumki odgryźć i zadławić się.
Dzieci młodsze i dzieci starsze – Częstą przyczyną zadławień, ale również innych niebezpiecznych zdarzeń, jest bezrefleksyjne przekazywanie młodszym dzieciom przedmiotów, które wcześniej były użytkowane, np. przez ich starsze rodzeństwo. Nie stanowi to problemu w przypadku dokładnego dopasowania przekazywanych rzeczy do wieku dziecka. W praktyce, w wielu przypadkach odbywa się to na podstawie subiektywnej oceny opiekuna, co sprowadza zagrożenie dla mniejszego dziecka, nie umiejącego korzystać z nowej rzeczy.

3. Podsumowanie

Mechanizm zadławień u dzieci i dorosłych jest podobny, natomiast różnica tkwi w przyczynach zadławień, a także sposobie udzielania pierwszej pomocy.
O specyfice zadławień u dzieci decyduje to, że dopiero się rozwijają, a więc są z wielu względów bardziej narażone na ich ciężki przebieg.
Jesteśmy w stanie wpływać na czynniki ryzyka zadławień u małych dzieci. Dzięki temu możemy im w dużym stopniu zapobiegać. Kluczowe w tym zakresie są dobór produktów spożywczych, zabawek, zabezpieczenia miejsca przebywania dzieci i ich kontrola.

4. Słownik

Europejska Rada Resuscytacji

organizacja zajmująca się ustalaniem zasad i wytycznych w zakresie udzielania pierwszej pomocy

zadławienie

sytuacja, w której do dróg oddechowych dostaje się ciało obce i zaczyna blokować swobodny przepływ powietrza, czyli oddychanie