Przykłady osiągnięć Polaków w różnych dziedzinach życia społeczno‑gospodarczego oraz sukcesy polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej

R1RKXa5jxKk4h

Fotografia przedstawia mężczyznę ubranego w zimowy kombinezon z czapką. W lewej ręce trzyma flagę Polski wbitą w ziemię. Prawą ręką opiera się o szklaną kulę. Dookoła śnieg. w tle inne flagi.

Nawet w najbardziej odległych częściach świata ludzie słyszeli o Polsce. Podróżnicy opowiadają, że bardzo często, kiedy mówią, że pochodzą z Polski, to miejscowa ludność (mimo, że często nawet nie wie, gdzie leży Polska na mapie) kojarzy nasz kraj z dwiema postaciami: św. Janem Pawłem II i Lechem Wałęsą. Czy potrafisz powiedzieć dlaczego?

1. Udział Polaków w rozwoju światowej nauki i kultury

Na kartach historii światowej nauki znajduje się wiele nazwisk, wśród nich są m.in. Polacy. Oto nazwiska niektórych z nich:

Do szeroko rozumianej kultury zalicza się m.in.: literaturę, malarstwo, rzeźbę, kino, teatr, muzykę, sport, religię i wiele innych.

Wielu Polaków po klęsce powstań listopadowego (1830–1831) i styczniowego (1863‑1864) działało i tworzyło na emigracji. Wśród nich byli m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Fryderyk Chopin czy Eliza Orzeszkowa. Ich dzieła w sposób szczególny nawiązują do tęsknoty za ojczyzną. Na cześć Polski, która była wówczas pod zaborami, Maria Skłodowska‑Curie nazwała jeden z odkrytych przez siebie i męża pierwiastków - polon. Kobieta kształciła się i pracowała wówczas we Francji, ponieważ na ziemiach polskich kobiety nie miały takiej możliwości.

Za fundament kulturowy Europy uznaje się religię chrześcijańską. Odgrywała ona i odgrywa wciąż ważną rolę w kulturze Europy i Polski. Inspirowała pisarzy, poetów, malarzy, rzeźbiarzy i architektów. Wysoką wartością kulturową odznaczają się nie tylko obiekty kultu religijnego, ale także dzieła sztuki, które się w nich znajdują. Niematerialnym elementem kultury chrześcijańskiej jest nauka chrześcijańska, w Europie zwłaszcza nauka Kościoła katolickiego (ze względu na jego dominującą rolę). Do upowszechnienia tej nauki przyczynił się m.in. dwudziestosiedmioletni pontyfikat (1978‑2005) Jana Pawła II - Papieża Polaka.

Rztdbnrp9meT91

Zdjęcie portretowe Jana Pawła Drugiego. Ubrany jest w biały strój papieski, na piersi ma złoty krzyż. Uśmiecha się, w lewej ręce trzyma mikrofon.

Jan Paweł II był pierwszym papieżem, który pochodził z Polski. W 2014 r. został ogłoszony świętym. Jan Paweł II był nie tylko duchownym, ale także poetą, aktorem, poliglotą i filozofem. W czasie swojego pontyfikatu głosił idee pokoju, dobra, tolerancji, godności i przestrzegania praw człowieka oraz przebaczenia. Papież był zwolennikiem ekumenizmu, czyli ruchu jednoczącego wszystkie wyznania chrześcijańskie, ale przyczynił się także do poprawy relacji Kościoła katolickiego z judaizmem i islamem. Chcąc dokonać zjednoczenia narodów i religii na świecie, bardzo dużo podróżował - podczas 104 podróży apostolskich odwiedził aż 129 państw na wszystkich zamieszkanych kontynentach. Żaden wcześniej papież nie odbył tylu podróży apostolskich, dlatego też szybko zyskał miano „papieża‑pielgrzyma”.  Jan Paweł II bardzo zbliżył do Kościoła młodzież; ustanowił on w 1986 r. Światowe Dni Młodzieży (festiwal religijny), które odbywają się co kilka lat do dnia dzisiejszego - tradycję tę przejął papież Benedykt XVI, a następnie papież Franciszek. Papież Polak miał także ogromny wkład w upadek komunizmu w Europie i Polsce.

R14gTgxsOdmOm

Ilustracja przedstawiająca mapę polityczną świata z podróżami apostolskimi papieża Jana Pawła Drugiego. W prawym dolnym rogu mapy została umieszczona legenda z małymi prostokątami z objaśnieniami barw użytych na mapie. Kolorem szarym oznaczono brak podróży. Kolejne wyznaczone przedziały to jedna, dwie, trzy, cztery, pięć, siedem, osiem, dziewięć lub więcej podróży. Kolejne prostokąty przybierają coraz ciemniejszą barwę, od jasnego błękitu po ciemnogranatową barwę. Najwięcej podróży papieskich było do Polski i Włoch (dziewięć lub więcej). Większość odbytych podróży miała miejsce w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej (Francja, Hiszpania, Szwajcaria, Stany Zjednoczone, Meksyk). Cztery razy papież odwiedził również Brazylię. Ogółem zaznaczono odcieniem niebieskiej barwy niemal wszystkie kraje obu Ameryk (z wyłączeniem Gujany i Surinamu) i większość Europy – z wyłączeniem kilku krajów bałkańskich, Białorusi, Mołdawii i Rosji. Odwiedził przynajmniej raz także większość krajów w Afryce środkowej i południowej oraz między innymi: Indie, Australię, Japonię, Koreę Południową, Tajlandię, Turcję, Kazachstan, Irak, Izrael, Egipt. Nie odwiedził między innymi: Iranu, Arabii Saudyjskiej, Jemenu, Omanu, Birmy, Wietnamu, Laosu, Malezji, Algierii, Somalii, Etiopii, Libii, Mali.

Kluczową rolę w tym zakresie odegrał także działacz związkowy, współzałożyciel i pierwszy przewodniczący NSZZ „Solidarność” - Lech Wałęsa, późniejszy prezydent Polski w latach 1990‑1995.

R1TMi5wkb4sAw

Czarno‑białe zdjęcie przedstawiające przemawiającego Lecha Wałęsę. Stoi przed mikrofonem, w lewej ręce trzyma kartkę z tekstem, prawą rękę trzyma uniesioną nad głową z zaciśniętą pięścią w geście zwycięstwa. Ma uśmiech na twarzy, patrzy w dal. Ubrany w sweter i marynarkę, nosi charakterystyczne obszerne wąsy. Za nim stoi mężczyzna z papierosem.

Chrześcijańską ideę miłosierdzia wcielała w życie m.in. Irena Sendlerowa. W czasie II wojny światowej ratowała Żydów przez okupantem niemieckim. Była sanitariuszką podczas powstania warszawskiego. Wyróżniona tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów ŚwiataSprawiedliwy wśród Narodów Świata Sprawiedliwej wśród Narodów Świata.

R1XDlgqj4neeX

Zdjęcie przedstawiające Irenę Sendlerową. Staruszka siedząca na wózku inwalidzkim, ubrana w czarne ubranie, które gdzieniegdzie posiada ozdobne złote obszycia. Na lewej ręce nosi złoty zegarek, ma siwe włosy, na głowie ma czarną opaskę. Uśmiecha się delikatnie, ma pogodne spojrzenie. Z tyłu na szafce przykrytej serwetą stoją opakowania z lekami oraz kilka fotografii w ramkach przedstawiających młodą kobietę.

Do znanych Polaków zaliczyć należy także Zbigniewa Brzezińskiego, który w Stanach Zjednoczonych był profesorem akademickim i doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego podczas prezydentury Jimmy’ego Cartera. Przyczynił się do złagodzenia relacji Stanów Zjednoczonych z Chinami i ZSRR oraz relacji egipsko‑izrealskich.

R1CqcLOXCxlAl

Zdjęcie Zbigniewa Brzezińskiego. Starszy mężczyzna, siedzi na krześle. Ukazany jest z profilu od ramion w górę. Ubrany w czarny garnitur, czerwony krawat i białą koszulę w czarne paski. Uśmiecha się, ma krótkie siwe włosy zaczesane na bok. Sprawia wrażenie energicznego.

2. Udział Polaków w rozwoju geografii

Udział Polaków w rozwoju geografii sięga średniowiecza. Już w XII w. Gall Anonim, choć był cudzoziemcem, dokonał pierwszych opisów ziem polskich i jest uznawany za pierwszego polskiego kronikarza. Z kolei Jan z Głogowa (kosmograf) w 1494 r. rozpoczął nauczanie geografii na Akademii KrakowskiejAkademia KrakowskaAkademii Krakowskiej. Autorem pierwszego dokładnego opisu Polski Chorographia Regni Poloniae - również pod względem geograficznym - był Jan Długosz (XV w.). Mikołaj z Kuzy w 1491 r. sporządził dokładną jak na tamte czasy mapę obszaru Polski i krajów sąsiednich. W odrodzeniu następował dalszy rozwój Akademii Krakowskiej. W XVI w. Jan ze Stobnicy wykładał geografię w ramach filozofii przyrody, a pierwszą mapę Polski opracował Bernard Wapowski w 1526 r. Jednakże termin „geografia” został wprowadzony do literatury polskiej dopiero w 1740 r. przez Władysława Łubieńskiego. Pierwsza katedra geografii powstała na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1849 r. - kierował nią pierwszy profesor geografii, Wincenty Pol.

RGrJtfeiiqSri

Początek tekstu Kroniki polskiej autorstwa Galla Anonima w najstarszym zachowanym rękopisie, tak zwanym Rękopisie Zamoyskich z czternastego wieku. Kwadratowa ilustracja przedstawia kartę rękopisu, gdzie tekst podzielony jest na dwie równe kolumny. Są gęsto zapisane odręcznym starannym pismem. Pierwsza litera rozpoczynającego akapitu w lewej kolumnie jest dużo większa, ma wysokość siedmiu linijek i zajmuje połowę szerokości kolumny. Na czerwono wyróżnione jest również pierwsze zdanie, pozostały tekst w kolorze czarnym. Papier w kolorze kremowym.

W XIX i XX w. działali m.in. Eugeniusz Romer, Stanisław Staszic i Hugo Kołłątaj. Zajmowali się oni zagadnieniami kartograficznymi, klimatycznymi, geologicznymi i ekonomicznymi Polski. Staszic w 1815 r. napisał rozprawę geologiczną O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski, natomiast Romer jest uważany za twórcę nowoczesnej kartografii. Wykładał we Lwowie, stworzył i wydał wiele map i atlasów. Opracował m.in. skalę barw hipsometrycznychbarwy hipsometrycznebarw hipsometrycznych (1908), której używa się do dziś, a także przyczynił się do określenia granic Polski po I wojnie światowej i regionów klimatycznych w naszym kraju. W XIX i XX w. znaczący udział w rozwoju geografii mieli twórcy podręczników i atlasów geograficznych, m.in.: Jan Śniadecki, Maurycy Rudzki, Wacław Nałkowski, Joachim Lelewel, Stanisław Lencewicz, Stanisław Siedlecki, Władysław Szafer cz Jerzy Kondracki.

R10l0lg6zgQFp

Czarno‑biała fotografia przedstawiająca Eugeniusza Romera. Mężczyzna w starszym wieku siedzi przy stole, spogląda na trzymaną w dłoniach mapę. Ubrany w garnitur, koszulę i krawat. Ma wąsy i włosy zaczesane do tyłu. Na blacie leżą również inne arkusze map.

W XX w., zwłaszcza po II wojnie światowej, geografia bardzo się rozwinęła i nie sposób wymienić w tym krótkim materiale wszystkich ważnych postaci.

3. Udział Polaków w odkryciach geograficznych i badaniach Ziemi

Polacy mieli także udział w odkryciach geograficznych i badaniach nowo poznanych obszarów na różnych kontynentach.

4. Sukcesy polskich przedsiębiorstw na arenie międzynarodowej

Na całym świecie znani są nie tylko wybitni Polacy, ale także wiele polskich firm. Do polskich hitów eksportowych należą m.in. środki transportu, meble, okna dachowe, sprzęt AGD, kosmetyki oraz produkty spożywcze (głównie mleczne). Są one cenione ze względu na niskie ceny i wysoką jakość.

Przykłady polskich przedsiębiorstw, które odnoszą sukcesy na arenie międzynarodowej, przedstawiono w poniższej tabeli.

Podsumowanie

• Wielu Polaków, zarówno żyjących, jak i zmarłych, jest znanych na całym świecie. Należą oni do grona poetów i pisarzy, reżyserów, sportowców, muzyków, malarzy i wielu innych.

• Polacy wnieśli też duży wkład w rozwój geografii, np. Eugeniusz Romer stworzył i rozpropagował skalę barw hipsometrycznych znaną na całym świecie.

• Polakami najbardziej znanymi za granicą są św. Jan Paweł II i Lech Wałęsa.

• Wiele polskich przedsiębiorstw odnosi sukcesy za granicą. Polskimi produktami eksportowymi są m.in.: meble, sprzęt AGD, okna, gry komputerowe, środki transportu, kosmetyki i produkty mleczne.

Słownik

barwy hipsometryczne

barwy hipsometryczne

barwy, których używa się na mapach hipsometrycznych; odcieniami zieleni przedstawia się niziny, odcieniami żółtego i pomarańczowego – wyżyny, a odcieniami czerwonego i brązowego – góry; obszary morskie przedstawia się odcieniami niebieskiego (płytsze – kolorem jasnoniebieskim, a głębsze – kolorem ciemnoniebieskim)

RAfcHjadziVkl

Ilustracja przedstawia pionowy pasek z oznaczeniami barw używanych podczas tworzenia mapy hipsometrycznej. Pasek składa się z mniejszych siedemnastu prostokątów ułożonych jeden nad drugim. Zaczynając od podstawy, pierwsze dziewięć prostokątów ma przypisane barwy oznaczające głębokości mórz wyrażone w metrach poniżej poziomu morza. Prostokąt na samym dole podziałki ma kolor ciemnoniebieski i oznacza głębokości powyżej dziewięciu tysięcy metrów. Każdy kolejny prostokąt jest nieco jaśniejszy, ostatni (pośrodku podziałki) przybiera tylko lekko zabarwiony na niebiesko kolor, bliski białemu. Przedziały głębokości dla kolejnych prostokątów – od siedmiu do dziewięciu tysięcy metrów, od pięciu do siedmiu tysięcy metrów, od czterech do pięciu tysięcy metrów, od trzech do czterech tysięcy metrów, od dwóch do trzech tysięcy metrów, od tysiąca do dwóch tysięcy metrów, od dwustu do tysiąca metrów, od zera do dwustu metrów. Druga część podziałki to osiem prostokątów, których barwy przyporządkowano kolejnym przedziałom wysokości nad poziomem morza. Pierwszy z nich jest zielony i oznacza tereny położone od zera do dwustu metrów, drugi jest żółty i oznacza przedział od dwustu do pięciuset metrów. Każdy kolejny prostokąt ma bardziej nasyconą barwę od poprzedniego, ostatni z nich jest ciemnoczerwony. Kolejne wyznaczone przedziały to: od dwustu do pięciuset metrów, od pięciuset do tysiąca metrów, od tysiąca do dwóch tysięcy metrów, od dwóch do trzech tysięcy metrów, od trzech do czterech tysięcy metrów, od czterech do pięciu tysięcy metrów, powyżej pięciu tysięcy metrów.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 5

W galerii przedstawiono zdjęcia znanych na świecie Polaków. Dopasuj do nich nazwiska oraz osiągnięcia. Wyrażenia wybierz spośród podanych niżej.

RXRJvXCySpNZ5

1

Rx5qAn4byiTuI

2

RMeOJm2BGM6ZF

3

RjceMEs72wD2j

4

R1W7BFaIRch9m

RVFsq3hkkewXs

Ćwiczenie 5

Do nazwisk znanych Polaków dopasuj ich osiągnięcia. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5.

Do nazwisk znanych Polaków dopasuj ich osiągnięcia. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3. , 4. , 5.

Bibliografia

Mickiewicz M., Mickiewicz W., (1996), Słownik odkrywców i zdobywców – Ameryka Łacińska, Poznań: Oficyna Wydawnicza „Atena”.

Zieliński S., (1933), Mały słownik pionierów polskich kolonjalnych i morskich: podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci – pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Instytut Wydawniczy Ligi Morskiej i Kolonialnej.

Notatki