Scenariusz lekcji - Przypowieść jako gatunek literatury moralistycznej

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

1. przypowieść jako gatunek literacki

2. co to jest moralność

3. czym są utwory moralistyczne

4. lektura przypowieści o synu marnotrawnym

5. analiza przypowieści

b) Umiejętności

1. wymieniane cech gatunkowych przypowieści

2. „syn marnotrawny” jako „ktoś, kto zawinił lub zbłądził, ale w końcu się opamiętał” – objaśnianie związku frazeologicznego

3. rozumienie słowa „morał” jako „pouczający wniosek, który można wyciągnąć z jakiegoś wydarzenia lub sytuacji”, używanie zwrotu: „wyciągnąć morał z czegoś”

4. rozumienie znaczenia zwrotu: „prawić komuś morały”

5. wyjaśnianie frazeologizmów i odnajdywanie rzeczywistych lub wyimaginowanych sytuacji, do których moglibyśmy je odnieść: „moralność Kalego”, „obraza moralności”, „podwójna moralność”

6. czytanie i analiza przypowieści o synu marnotrawnym

2. Metoda i forma pracy

Początek lekcji będzie miał charakter poszukujący oraz problemowy. Tematem wyjściowym do dyskusji będzie pojecie „moralność”. Pytania dotyczące jej uniwersalizmu będą stanowiły oś rozważań i ewentualnych sporów.

Metoda podająca. Przedstawienie cech gatunkowych przypowieści. Praktyczną formę przybierze część lekcji poświecona analizie przypowieści o synu marnotrawnym. Ostatnia faza zajęć będzie powrotem do dyskusji na tematy poruszone na wstępie.

3. Środki dydaktyczne

1. słownik terminów literackich

2. słownik języka polskiego

3. skopiowana przypowieść o synu marnotrawnym

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Wymiana wiadomości, swobodna dyskusja, stanowiąca wprowadzenie do lekcji. Pytanie: Czym jest moralność? Wyjaśnianie następujących związków frazeologicznych: „moralność Kalego”, „obraza moralności”, „podwójna moralność”. Podanie przykładów sytuacji, zachowań, w których moglibyśmy użyć powyższych zwrotów.

Przytoczenie ze słownika języka polskiego definicji słowa „moralność”. Postawienie pytania, czy „moralność” rozumiana jako „zespół norm i wartości uznanych przez daną społeczność za dobre i właściwe”, może mieć charakter uniwersalny.

Czy coś, co jest uważane za niemoralne w jednym środowisku, w innych kręgach może być postrzegane jako zachowanie całkowicie dopuszczalne i nie budzące moralnych wątpliwości? Podanie przykładów takich sytuacji.

Czy wobec powyższego, istnieją wartości i normy wspólne dla całej ludzkości? Jeśli tak, to jakie?

Zakończeniem wprowadzenia będzie przedstawienie tematu lekcji, oraz zadanie pytania: Czy przypowieść o synu marnotrawnym niesie w sobie prawdy uniwersalne?

b) Faza realizacyjna

1. przypowieść jako literatura moralistyczna

   • uczniowie przypominają znane im przypowieści

   • wskazują na ich źródło oraz opowiadają fabułę

   • wyjaśniają ukryte znaczenie przywołanych przypowieści

   • próba wyodrębnienia cech charakterystycznych dla tego typu gatunku literackiego (m.in. schematyczna i uboga fabuła, brak indywidualizacji bohaterów)

   • na podstawie słownika terminów literackich, zapisanie najważniejszych cech charakterystycznych dla przypowieści jako gatunku literackiego

   • co to jest literatura moralistyczna, inne niż przypowieść przykłady utworów o tym charakterze (bajka)

   • utwory, które charakteryzują się poetyką przypowieści (m.in. Dżuma Camusa)

   • Nowy Testament jako źródło przypowieści

2. przypowieść o synu marnotrawnym

   • głośna lektura przypowieści o synu marnotrawnym

   • w oparciu o tekst przypowieści wskazywanie cech charakterystycznych dla jej gatunku

   • o czym opowiada fabuła utworu

   • jak zareagował ojciec na powrót młodszego syna

   • postawa starszego syna na wieść o powrocie brata

   • ocenianie postaw młodszego i starszego syna

   • znaczenie frazeologizmu „syn marnotrawny”

   • „A trzeba było się weselić i cieszyć z tego, że ten brat twój był umarły, a znów ożył, zaginął a odnalazł się” – alegoryczna wymowa utworu

c) Faza podsumowująca

Powrócenie do pytania postawionego na początku lekcji. Próba odnalezienia w poznanej przypowieści o synu marnotrawnym prawd i wartości, które mogą mieć charakter uniwersalny, czyli mogą stanowić normę postępowania możliwą do przyjęcia przez całą ludzkość.

5. Bibliografia

1. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Biblia Tysiąclecia, Poznań 2000.

2. Słownik terminów literackich, pod red. Janusza Sławińskiego, Wrocław 2000.

3. Uniwersalny słownik języka polskiego, pod red. Stanisława Dubisza, T. 2, Warszawa 2003.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Wybierz jedną z przypowieści Nowego Testamentu. Zarysuj jej fabułę i przeprowadź analizę gatunkową (wskaż na cechy charakterystyczne dla literatury moralistycznej). Jakie przesłanie kryje w sobie treść danej przypowieści? (Forma pracy – pisemna; objętość pracy – około 600 słów)

7. Czas trwania lekcji

Jedna godzina lekcyjna.

8. Uwagi do scenariusza

Niniejszy scenariusz jest przewidziany na jedną godzinę lekcyjną. Wydaje się jednak, że ze względu na obszerność materiału, jak również, biorąc pod uwagę wagę poruszanych tu zagadnień, warto rozszerzyć te zajęcia na jeszcze jedną godzinę. Z pewnością nie będzie to czas stracony. A ciekawie, inspirująco poprowadzone lekcje na temat literatury i moralności mogą być, żeby użyć tu poetyki przypowieści, „niczym ziarno rzucone na żyzną glebę” (którą to glebą, bez wątpienia są dusza i wyobraźnia młodego człowieka).