Pytanie, prośba czy życzenie: rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi.
Pytanie, prośba czy życzenie ─ rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń zna:
różne rodzaje zdań ze względu na cel wypowiedzi (oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe),
zasady stosowania znaków interpunkcyjnych.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
rozpoznać i nazwać typy zdań ze względu na cel wypowiedzi (szczególnie rozróżniać zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące od wykrzyknikowych),
posługiwać się tymi zdaniami w konkretnych sytuacjach komunikacyjnych,
zastosować odpowiednie znaki interpunkcyjne (kropka, znak zapytania, wykrzyknik).
2. Metoda i forma pracy
wykład nauczyciela, elementy pracy w grupach
3. Środki dydaktyczne
tablica, kolorowe flamastry, ksero z ćwiczeniami
4. Przebieg lekcji
Nauczyciel odczytuje wymyślony przez siebie dialog dwóch koleżanek:
Ania: Co będziesz robić w ferie?
Basia: Jadę z rodzicami do Zakopanego.
Ania: Będziesz jeździć na nartach?
Basia: Nie potrafię, ale uwielbiam piesze wycieczki.
Ania: Przyślij mi proszę, ładna widokówkę.
Basia: Obiecuję.
Nauczyciel zapisuje przykłady na tablicy (zdanie pytające różni się kolorem od rozkazującego i oznajmującego).
Nauczyciel pyta klasę, co chciał uzyskać mówiący. W jakim celu wypowiadał zdanie?.
Będziesz jeździć na nartach? (mówiący chce zdobyć informację)
Jadę z rodzicami do Zakopanego. (mówiący chce o czymś poinformować, oznajmić coś słuchaczowi)
Przyślij mi proszę, ładna widokówkę. (mówiący wyraża pewną prośbę)
Odwołując się do wyżej wymienionych zdań i oczekiwanych odpowiedzi uczniów, nauczyciel mówi o trzech typach zdań (oznajmujące, pytające, rozkazujące) w zależności od tego, jaki jest cel wypowiedzi (informacja, pytanie, życzenie).
Nauczyciel prosi o przepisanie zdań do zeszytu i nazwaniu ich ze względu na cel wypowiedzi.
Nauczyciel pyta o znaki interpunkcyjne umieszczone na końcu przykładowych zdań.
Wyjaśnia, że wykrzyknik stawiamy na końcu zdania wykrzyknikowego. Każde ze zdań może być wykrzyknikowe, jeśli zostanie wypowiedziane z zabarwieniem uczuciowym (tzn. – jeśli będzie wyrażało uczucie, np. zdenerwowanie).
Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka zdań. Prosi o przekształcenie ich na wykrzyknikowe i o stworzenie sytuacji, w której takie zdanie mogłoby zostać wypowiedziane.
- Czy ty kiedyś przyjdziesz punktualnie?
- Ona zniszczyła moja książkę.
- Chodźże szybciej.
- Czy mógłbyś wreszcie posprzątać w swoim pokoju?
Nauczyciel rozdaje uczniom kartki ze zdaniami. Prosi o rozpoznanie każdego z nich, wskazanie celu i nazwanie go (zadanie pisemne w zeszytach).
Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Grupa pierwsza zamienia zdania pytające na rozkazujące, grupa druga ─ zdania oznajmujące na pytające, grupa trzecia ─ zdania rozkazujące na oznajmujące. Jeden przedstawiciel grupy odczytuje zadanie.
Nauczyciel prosi uczniów, aby ułożyli trzy zdania na temat ostatniej klasówki. Sugeruje wykorzystanie każdego rodzaju zdań ze względu na cel wypowiedzi.
5. Bibliografia
według własnego pomysłu
6. Załączniki
a) Karta pracy ucznia
Kupiłem piękne kwiaty dla mamy.
Idziesz z psem?
Pożycz mi zeszyt do polskiego.
Piszcie staranniej.
Janek jest najlepszym sportowcem w klasie.
Czy latem pojedziesz na obóz harcerski?
b) Zadanie domowe
Wyprawa do kina – ułóż dialog z wykorzystaniem zdań pytających, rozkazujących, oznajmujących, wykrzyknikowych.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Lekcja dla IV klasy szkoły podstawowej.