RRgUXFN3SrMJx1
Ilustracja przedstawia blat stołu na tle zielonej ściany. Znajduje się nim 5 różnokolorowych książek leżących jedna na drugiej, na których szczycie leży jabłko. Obok stosu znajduje się otwarta książka.

Quis est pater tuus?

Ważne daty

814 p.n.e. – domniemana data założenia Kartaginy

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Rai8HDQGKE3RM1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
d) formy fleksyjne i zasady użycia zaimków: is, quis, qui, hic, ille oraz zaimków osobowych i dzierżawczych;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
d) odmienia i poprawnie używa następujących zaimków: is, quis, qui, hic, ille oraz zaimków osobowych i dzierżawczych.

Nauczysz się

konstruować ze słuchu prostą wypowiedź w języku łacińskim;

tworzyć, rozumieć i wykorzystywać zaimki dzierżawcze;

stosować wiedzę o antyku oraz zdobyte dotychczas umiejętności językowe do rozumienia tekstu łacińskiego.

1

Zaimki

Zaimki są to ogólnie rzecz biorąc takie wyrazy, których możemy użyć zamiast własnych imion (czyli nazw) ludzi lub przedmiotów. Np: Oto Juliusz i syn Juliusza → Oto Juliusz i jego syn.

I stąd właśnie pochodzi nazwa za‑imka (pro‑nomen).

Zaimki dzierżawcze to natomiast zaimki wyrażające przynależność do kogoś. W języku łacińskim zaimki te wyglądają jak standardowy przymiotnik I i II deklinacji i w ten sam sposób się odmieniają:

meus, a, um –      noster, nostra, nostrum
tuus, a, um –      vester, vestra, vestrum

Dla trzeciej osoby stosujemy zaimek suus, a, um lub genetivus odpowiedniego zaimka: eius (is, ea, id) przy anaforze lub illius (ille, illa, illud), huius (hic, haec, hoc), istius (iste, ista istud) przy wskazywaniu.

Marek daje Zbyszkowi swój zeszyt. (tj. pożycza)
Marek daje Zbyszkowi jego zeszyt. (tj. oddaje z powrotem)

Scaena I: Mārcus, Titus, Diodōrus

Mārcus et Titus in scholā sunt et dē familiīs suīs disputant:

Mārcus: „Quis est pater tuus, Tite?”

Titus: „Pater meus est Pūblius”.

Mārcus: „Et quod est eius officiumm0e459d1050c72413_0000000000005officium?”

Titus: „Pater meus aedilism0e459d1050c72413_0000000000006aedilis est et annōnamm0e459d1050c72413_0000000000007annōnam oppidī nostrī cūratm0e459d1050c72413_0000000000008cūrat”.

Mārcus: „Macte! Estne tibi soror?”

Titus: „Sic, soror mea est Annam0e459d1050c72413_0000000000009Anna”.

Mārcus: „Etiamne fratrem habēs?”

Titus: „Sīc est”.

Mārcus: „Cachinnīs rumparm0e459d1050c72413_0000000000010Cachinnīs rumpar, sī nōmen eius est Pigmalionm0e459d1050c72413_0000000000011Pigmalion!”

Mārcus rīdet et Titum compellat: „Dīdō! Dīdō! Dīdō”Dido„Dīdō! Dīdō! Dīdō”!”

Titus īrātus: „Mēne Dīdōnem appellās? Iam tē docēbō, quis virgō sitm0e459d1050c72413_0000000000013Iam tē docēbō, quis virgō sit! Vāpulābism0e459d1050c72413_0000000000014Vāpulābis!”

Titus Mārcum pulsat et Mārcus pulsat Titum. Titus clamat: „Diodōre! Mārcus mē pulsat!” Diodōrus, quī Titum audit, pugnae intervenitm0e459d1050c72413_0000000000015pugnae intervenit, Mārcum reprehenditm0e459d1050c72413_0000000000016reprehendit et monetm0e459d1050c72413_0000000000017monet: „Quid agis, Mārce? Pulsās fīlium aedilis?! Crās cum patre tuō loquar! Tu autem nunc cum baculō meō loquērem0e459d1050c72413_0000000000018cum baculō meō loquēre!” Diodōrus baculō

Mārcum verberat. Titus ridet, Marcus vāpulat.

Re5otphY1axw41
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę rysunkową. Znajduje się na niej dwóch chłopców - Marek ubrany w pomarańczową szatę oraz Tytus ubrany w fioletową szatę. Marek naśmiewa się z Tytusa. Wskazuje na niego palcem. Od chłopca wychodzi chmurka z tekstem: „Dīdō! Dīdō! Dīdō!”. Tytus natomiast ma poważny wyraz twarzy. Postacie znajdują się na jasnym tle. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Marek wyśmiewa Tytusa, online-skills, CC BY 3.0
R1LMI26QTizJN1
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę rysunkową. Znajduje się na niej dwóch chłopców - Marek ubrany w pomarańczową szatę oraz Tytus ubrany w fioletową szatę. Tytus z wesołym wyrazem twarzy uderza Marka. Od chłopca wychodzi chmurka z tekstem: „Iam tē docēbō! Vāpulābis!”. Postacie znajdują się na jasnym tle. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Tytus uderza Marka, online-skills, CC BY 3.0
RaJEZtNhrCrfI1
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę rysunkową. Znajdują się na niej trzy postacie. Na pierwszym planie widzimy chłopca - Marek ubrany w pomarańczową szatę. Obok Marka znajduje się nauczyciel ubrany w biało-czerwoną szatę. Karci on chłopca. Od mężczyzny wychodzi chmurka z tekstem: „Cum baculō meō loquēre!”. W tle widzimy drugiego chłopca - Tytus ubrany jest w fioletową szatę. Chłopiec ma wesoły wyraz twarzy. Postacie znajdują się na jasnym tle. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Nauczyciel karze Marka, online-skills, CC BY 3.0

Scaena II: Iūlius, Aemilia, Mārcus, Quintus, Iūlia, Diodōrus

Iūlius: „Salvē, Diodōre! Ego sum Iūlius, ecce Aemilia, uxor mea optima.

Et hī sunt nostrī fīliī: Mārcus et Quintus. Haec est etiam fīlia nostra Iūlia.

Quaerō magistrum, Diodōre, quī liberōs nostrōs doceatm0e459d1050c72413_0000000000019quī liberōs nostrōs doceat”.

Diodōrus: „Gratiās agō, quod ad mē et ad scholam meam venīs.

In oppidō nostrō multae scholae sunt, sed mea schola est optima!

Libenterm0e459d1050c72413_0000000000020Libenter liberōs tuōs docēbōm0e459d1050c72413_0000000000021docēbō”.

Iūlius: „Dic mihi, Diodōre, quantī constantm0e459d1050c72413_0000000000022quantī constant scholae tuae?”

Diodōrus: „Cuique discipulō quinque sestertiīsm0e459d1050c72413_0000000000023sestertiīs ūnus mensism0e459d1050c72413_0000000000024mensis constat. Id est pretium meum”.

Iūlius: „Pro tribus liberīs meīs solvōm0e459d1050c72413_0000000000025solvō tibi quindecim (XV) sestertiōs. Docē ergō liberōs meōs!” Iūlius quindecim (XV) sestertiōs in mensā Diodōrī ponit.

Diodōrus: „Gratiās agō, domine! Cras merīdiē scholās nostrās incipiēmus”.

Iūlius: „Optime, Diodōre. In crastinum ergō! Valē!”

Diodōrus: „Valēte!”

Źródłom0e459d1050c72413_0000000000004Źródło

m0e459d1050c72413_0000000000004
m0e459d1050c72413_0000000000005
m0e459d1050c72413_0000000000006
m0e459d1050c72413_0000000000007
m0e459d1050c72413_0000000000008
m0e459d1050c72413_0000000000009
m0e459d1050c72413_0000000000010
m0e459d1050c72413_0000000000011
m0e459d1050c72413_0000000000012
m0e459d1050c72413_0000000000013
m0e459d1050c72413_0000000000014
m0e459d1050c72413_0000000000015
m0e459d1050c72413_0000000000016
m0e459d1050c72413_0000000000017
m0e459d1050c72413_0000000000018
m0e459d1050c72413_0000000000019
m0e459d1050c72413_0000000000020
m0e459d1050c72413_0000000000021
m0e459d1050c72413_0000000000022
m0e459d1050c72413_0000000000023
m0e459d1050c72413_0000000000024
m0e459d1050c72413_0000000000025
R8shOXfyhxqDH1
Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę rysunkową. Znajduje się na nauczyciel Diodor oraz rodzina. Nauczyciel ubrany jest w biało-czerwoną szatę. Obok mężczyzny znajduje się pięcioosobowa rodzina - rodzice i troje dzieci. Chłopcy ubrani są w niebieskie szaty. Dziewczynka w jasnozieloną szatę. Rodzice mają ubranie biało-czerwone. Od ojca wychodzi chmurka z tekstem: „Liberīs meīs magistrum quaerō.”. Postacie znajdują się na jasnym tle. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: . 1.

Spotkanie Diodora z rodziną, online-skills, CC BY 3.0

Zadania

R1Xbzl9nXL5or
Ćwiczenie 1
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Siostra Tytusa ma na imię Anna. 2. Tytus przezywa Marka imieniem Dydony. 3. Tytus wszczyna bójkę, ale to Marek zostaje ukarany. 4. Brat Tytusa ma na imię Pigmalion. 5. Ojciec Tytusa jest edylem i dba o zaopatrzenie miasta w żywność. 6. Lekcje Diodora kosztują każdego ucznia 5 sestercji miesięcznie. 7. Juliusz uważa, że to zbyt wygórowana cena. 8. Juliusz przychodzi do Diodora, ponieważ szuka nauczyciela dla swoich dzieci. 9. Szkoła Diodora jest jedyną w mieście. 10. Diodor rozpocznie naukę dzieci Juliusza nazajutrz w południe.

Zaznacz zdania prawdziwe.

  • Siostra Tytusa ma na imię Anna.
  • Tytus przezywa Marka imieniem Dydony.
  • Tytus wszczyna bójkę, ale to Marek zostaje ukarany.
  • Brat Tytusa ma na imię Pigmalion.
  • Ojciec Tytusa jest edylem i dba o zaopatrzenie miasta w żywność.
  • Lekcje Diodora kosztują każdego ucznia 5 sestercji miesięcznie.
  • Juliusz uważa, że to zbyt wygórowana cena.
  • Juliusz przychodzi do Diodora, ponieważ szuka nauczyciela dla swoich dzieci.
  • Szkoła Diodora jest jedyną w mieście.
  • Diodor rozpocznie naukę dzieci Juliusza nazajutrz w południe.
R8nR1tTsQeLRc
Ćwiczenie 2
Implē lacūnās aptō pronōmine (eius vs suus)( Wypełnij luki odpowiednim zaimkiem (eius vs suus)): 1. Iūlius ad Diodōrum venit cum liberīs Tu uzupełnij. (eius/suīs). 2. Diodorus magister liberōrum Iūliī est. → Diodōrus docet liberōs Tu uzupełnij. (eius/suōs.) 3. Mārcus compellat amīcum Tu uzupełnij. (eius/suum). 4. Soror Titī est Anna, et Pūblius est Tu uzupełnij (eius/suus) pater. 5. Iūlius imperat: „Pōne sacculum tuum in mensā, Dāve!” Dāvus sacculum Tu uzupełnij (eius/suum) in mensā pōnit. 6. Aemilia imperat: „Da mihi speculum meum, Syra!” Syra autem verba Tu uzupełnij (eius/sua) nōn audit neque speculum Aemiliae dat. 7. Mārcus cum cane lūdit, baculum iacit et imperat: „Appōrta baculum meum!” Canis pāret et baculum Tu uzupełnij (eius/suum) appōrtat. 8. Iūlius Dāvō pecūniam dat: „Ecce pecūnia tua, Dāve!” Dāvus pecuniam Tu uzupełnij (eius/suam) sūmit et discēdit. 9. Mēdus in sacculō Tu uzupełnij (eius/suō) pecūniam Iūliī habet. → Pecūnia, quam Mēdus habet, Tu uzupełnij (eius/sua) nōn est.
Implē lacūnās aptō pronōmine (eius vs suus)( Wypełnij luki odpowiednim zaimkiem (eius vs suus)):">

Implē lacūnās aptō pronōmine (eius vs suus)( Wypełnij luki odpowiednim zaimkiem (eius vs suus)):

1. Iūlius ad Diodōrum venit cum liberīs ............. (eius/suīs).
2. Diodorus magister liberōrum Iūliī est. → Diodōrus docet liberōs ............. (eius/suōs.)
3. Mārcus compellat amīcum ............. (eius/suum).
4. Soror Titī est Anna, et Pūblius est ............ (eius/suus) pater.
5. Iūlius imperat: „Pōne sacculum tuum in mensā, Dāve!” Dāvus sacculum ............ (eius/suum) in mensā pōnit.
6. Aemilia imperat: „Da mihi speculum meum, Syra!” Syra autem verba ............ (eius/sua) nōn audit neque speculum Aemiliae dat.
7. Mārcus cum cane lūdit, baculum iacit et imperat: „Appōrta baculum meum!” Canis pāret et baculum ............ (eius/suum) appōrtat.
8. Iūlius Dāvō pecūniam dat: „Ecce pecūnia tua, Dāve!” Dāvus pecuniam ............ (eius/suam) sūmit et discēdit.
9. Mēdus in sacculō ............ (eius/suō) pecūniam Iūliī habet. → Pecūnia, quam Mēdus habet, ............ (eius/sua) nōn est.

R15Zc1g2ySmQ1
Ćwiczenie 3
Quid est nomen patrī Titī? Możliwe odpowiedzi: 1. Mārcus, 2. Diodōrus, 3. Pūblius

Quid est nomen patrī Titī?

  • Mārcus
  • Diodōrus
  • Pūblius
R8VkWwyZ9Kajk
Ćwiczenie 4
Quid aedīlis curat? Możliwe odpowiedzi: 1. discipulōs, 2. magistrōs, 3. annōnam

Quid aedīlis curat?

  • discipulōs
  • magistrōs
  • annōnam
R1Gn50cRWxFIS
Ćwiczenie 5
Quantī constant scholae Diodōri? Możliwe odpowiedzi: 1. quinque sestertiis cuique discipulō, 2. quindecim sestertiīs cuique discipulō, 3. tribus sestertiīs cuique discipulō

Quantī constant scholae Diodōri?

  • quinque sestertiis cuique discipulō
  • quindecim sestertiīs cuique discipulō
  • tribus sestertiīs cuique discipulō
RLzyfz0Mtfx2a
Ćwiczenie 6
Quot sestertiōs solvit Iūlius? Możliwe odpowiedzi: 1. quinque, 2. quindecim, 3. tres

Quot sestertiōs solvit Iūlius?

  • quinque
  • quindecim
  • tres
R1corKc7lISkJ
Ćwiczenie 7
Jak inaczej nazywano legendarną założycielkę Kartaginy - Dido? Możliwe odpowiedzi: 1. Dydona, 2. Anna, 3. Elissa

Jak inaczej nazywano legendarną założycielkę Kartaginy - Dido?

  • Dydona
  • Anna
  • Elissa
R1J7AVaYQN1J01
Ilustracja interaktywna podzielona jest na dwie części. Po lewej stronie znajduje się pięcioosobowa rodzina - rodzice (po skrajnych stronach - mężczyzna ubrany w biała szatę oraz kobieta ubrana w biało-zieloną szatę). Między nimi stoi troje dzieci, dwóch chłopców ubranych w białe szaty z czerwonymi akcentami oraz dziewczynka ubrana w biało-żółtą szatę. Po prawej stronie ilustracji widoczna jest także rzymska rodzina. Jest ona znacznie biedniejsza od rodziny przedstawionej po lewej stronie. Składa się ona z czterech osób – dwoje dzieci i dwoje rodziców. Ubrani są w krótkie, brązowe szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Rzymska rodzina złożona była z wszystkich spokrewnionych członków oraz służących niewolników. Wszyscy oni podlegali głowie rodziny czyli paterfamilias

Grafika przedstawiająca rzymską rodzinę, imperioromanodexaviervalderas.blogspot.com, CC BY 3.0
Polecenie 1
Jaką funkcje w społeczeństwie starożytnego Rzymu pełnił pater familias?
Jaką funkcje w społeczeństwie starożytnego Rzymu pełnił pater familias?

Słowniki

Słownik pojęć

Dido
Dido

Dydona (także Elissa) – legendarna założycielka Kartaginy. Miała zbiec z Tyru po tym, jak jej brat Pigmalion rozkazał zabić jej męża Acharbasa. Miała także siostrę Annę.

Sestertius
Sestertius

sesterc, moneta rzymska. W czasach republiki bita ze srebra, miała równowartość ¼ denara czyli 2,5 asa (1 denar = 4 sestercje = 10 asów); moneta tego typu była bardzo popularna, można ją przyrównać do ćwierćdolarówki w systemie monetarnym USA.

Anafora
Anafora

w gramatyce: powtórzenie tego samego słowa (lub jakiegoś elementu wypowiedzi) w toku wypowiedzi lub odniesienie się do niego przy użyciu odpowiedniego zaimka, np: Wczoraj spotkałem Marka, pogadałem z nim chwilę. Nie uwierzysz, co on o tobie wygaduje!

Słownik łacińsko‑polski

RyUy4iVSjs6X31
Słownik łacińsko-polski. Poniżej widać hasła łacińskie, obok których pojawia się ikonka pozwalająca na ich odsłuchanie. Pod każdym hasłem jest polskie tłumaczenie. U dołu strony znajdują się trzy przyciski: zmiana języków, edycja oraz przywróć słownik do stanu początkowego.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria dzieł sztuki

R7HiUuYQXae6P
Ilustracja podzielona jest na dwie części. Po lewej stronie znajduje się pięcioosobowa rodzina - rodzice (po skrajnych stronach - mężczyzna ubrany w biała szatę oraz kobieta ubrana w biało-zieloną szatę). Między nimi stoi troje dzieci, dwóch chłopców ubranych w białe szaty z czerwonymi akcentami oraz dziewczynka ubrana w biało-żółtą szatę. Po prawej stronie ilustracji widoczna jest także rzymska rodzina. Jest ona znacznie biedniejsza od rodziny przedstawionej po lewej stronie. Składa się ona z czterech osób – dwoje dzieci i dwoje rodziców. Ubrani są w krótkie, brązowe szaty.
Grafika przedstawiająca rzymską rodzinę, imperioromanodexaviervalderas.blogspot.com, CC BY 3.0

Bibliografia

Miraglia L., Fabulae Syrae, Focus Publishing/R Pullins & Colorado, 2011.

Ørberg H., Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.

Wikarjak J., Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.