Ważne daty

Pod wpływem Perugina i Leonarda

Rafael Santi urodził się w Urbino, jednym z centrów rozwoju kultury ówczesnej Italii. Dzięki kontaktom ojca miał otwartą drogę na dwór księcia Federica da Montefeltro. Po śmierci ojca w 1494 roku Rafael wstąpił do pracowni czołowego malarza w Perugii, Pietra Vannucci, zwanego Perugino, którego dzieła wywarły wpływ na młodego malarza. Od nauczyciela zaczerpnął umiejętność budowania harmonijnej przestrzeni, opartej w kompozycji na wykorzystaniu zasad perspektywy linearnej. Cechy stylu Perugina widoczne są w obrazie Zaślubiny Marii z 1504 roku. Sposób ujęcia architektury, układ postaci, ukształtowanie przestrzeni przypominają fresk nauczyciela Przekazania kluczy św. Piotrowi z 1481 roku czy obraz Zaślubin Marii z ok. 1504 roku. Jednak mimo podobieństw młody Rafael prześcignął mistrza.

Polecenie 1

Porównaj kompozycję, sposób organizacji przestrzeni i postaci dzieł Perugina z obrazem Rafaela. Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy pracami artystów.

Rz7xGIXo0rDde1 lustracja przedstawia obraz Perugino „Wręczenie kluczy św. Piotrowi”. Na obrazie pokazano uroczystość przekazania św. Piotrowi kluczy do bram nieba. Obok świętego i osoby wręczającej klucze są widoczne tłumy ludzi. Wszystkie postacie ubrane są w długie, kolorowe szaty. Na drugim planie widoczne są budynki, przed którymi bawią się i tańczą ludzie.	R1GUoZJPMbwg31 Ilustracja przedstawia obraz Perugino „Zaślubiny Marii”. Na obrazie widzimy kilkanaście osób ubranych w długie suknie. Jest to uroczystość zaślubin Marii. Na pierwszym planie znajduje się Maria oraz Józef zakładający kobiecie obrączkę. Obok pary i kapłana widoczne są tłumy ludzi. W tle widoczny jest budynek z wysokimi łukami.	RtOfrNJsCipSA1 Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Zaślubiny Marii”. Na obrazie widzimy kilkanaście osób ubranych w długie suknie. Jest to uroczystość zaślubin Marii. Na pierwszym planie znajduje się Maria oraz Józef zakładający kobiecie obrączkę. Obok pary i kapłana widoczne są tłumy ludzi. W tle znajduje się budynek z okrągłą kopułą, na którym widnieje inskrypcja: RAPHAEL URBINAS.
RS6e0KLL0aOmj1 Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne. Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.	RS6e0KLL0aOmj1 Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne. Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.	RS6e0KLL0aOmj1 Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne. Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.

W roku 1504 roku Santi przeniósł się do Florencji. Okres ten, trwający do roku 1508, w twórczości artysty nazywany jest florenckim. W mieście zetknął się z twórczością Leonarda da Vinci, który wywarł wpływ na styl Rafaela. Inspiracje te widoczne są w Madonnie ze szczygłem, namalowanej na prezent ślubny przyjaciela Lorenza di Bartolomea Nasi z Sandrą di Matteo Canigiani. Malarz zastosował podobne rozwiązanie kompozycyjne, wpisując figury w trójkąt, a w tle zamieścił florencki pejzaż, w którym zastosował leonardowskie sfumatoSfumatosfumato a  kolorystyka, zwłaszcza użycie czystej czerwieni i niebieskiego wywołuje wrażenie czystości i harmonii, podkreślonej dodatkowo przez gesty postaci. Madonna przerwała lekturę i z czułością kieruje wzrok na dzieci, przedstawiona jest jako ziemska, opiekuńcza matka.

Temat Madonny z Dzieciątkiem był przez artystę wielokrotnie powtarzany. Z okresu florenckiego pochodzą także dwa słynne przedstawienia: Madonna del Prato (Madonna w zieleni) oraz Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem (Piękna Ogrodniczka). Obrazy mają podobne cechy, postacie znajdują się na tle pejzażu. Rafael kontynuował w nich styl Leonarda, włączając efekty z obserwacji innego malarza, Michała Anioła, od którego zapożyczył czystość koloru. Santi dokonał syntezy ich malarstwa, czerpiąc z artystycznej, a nie ideowej koncepcji sztuki.

Obraz Madonna w zieleni przedstawia Marię z Chrystusem i świętym Janem Chrzcicielem w bliskim kadrze, na tle toskańskiego krajobrazu. Centrum kompozycyjne zostało lekko przesunięte w lewo, dzięki czemu postaciom, mimo że statycznym, malarz nadał wrażenia ruchu, co podkreśla także zbiegający się poza środkiem dzieła wzrok postaci. Scena została więc ożywiona, naturalnym zachowaniem osób. Madonna występuje tu w roli matki i opiekunki, a gest objęcia małego Jezusa wzmacnia to znaczenie.

Tytuł Piękna Ogrodniczka został nadany obrazowi ze względu na urodę Marii i bogatą roślinność. W obrazie widoczne są odwołania do Św. Anny Samotrzeć Leonarda, jednak dzieło Rafaela wyróżnia się spokojem, statycznością, harmonijnym układem kompozycji, pozostając w opozycji do bogactwa kształtów i niepokoju da Vinci.

We wczesnym okresie florenckim powstały także dzieła o innej tematyce. Trzy Gracje, to pierwszy akt kobiecy w twórczości artysty, którego bohaterkami są mitologiczne córki Zeusa: Euphrosyne, Thalia i Aglaia, reprezentujące piękno, kreatywność i płodność. Trzy boginie wpisane zostały w czworokąt. Kompozycję dynamizują gesty wychodzących poza jego obręb ręce, w których kobiety trzymają złote kule. Styl tła w Trzech Gracjach jest nawiązaniem do powstałego w tym samym czasie portretu Mony Lisy Leonarda da Vinci.

Okres rzymski

W 1508 roku Rafael udaje się do Rzymu, gdzie krystalizuje się jego własny styl malarski. Oprócz pracy nad dekoracją stanz watykańskich dla Juliusza II, wykonuje w latach 1511‑1512 portret papieża, siedzącego w fotelu, który pokazuje jak wielkie zmiany zaszły w stosowanych przez malarza środkach wyrazu. Naturalnej wielkości wizerunek przedstawia ujęcie w trzech czwartych. Rafael po mistrzowski odtworzył realistyczny wizerunek i zadbał o detale zarówno na twarzy i dłoniach papieża, jak i refleksach żołędzi na oparciu krzesła, nawiązujących do herbu rodu della Rovere.

Sława Rafaela przyniosła mu także zlecenia od osób świeckich. W 1512 roku otrzymał zamówienie od bankiera Agostina Chigi na dekorację sali Villa Farnesina, poświęconej Galatei. Malarz przedstawił dynamiczną scenę ucieczki Galatei na rydwanie z muszli, zaprzężonym w delfiny inspirowaną Metamorfozami Owidiusza. Towarzyszą jej postacie ze świata mitologii i amorki. Mimo dynamicznej, pełnej energii akcji, Rafael wyważył kompozycję freskuFreskfresku, grupując postaci i zamieszczając nimfę w centrum dzieła.

W okresie rzymskim Rafael nie zaprzestał malowania Madonn, z których zasłynął we wczesnym okresie twórczości. Jednym z najsłynniejszych przedstawień tego tematu jest obraz w kształcie tondaTondotonda Madonna della sedia z 1514 roku.

Źródło: https://encyklopedia.pwn.pl/materialy‑dodatkowe/haslo/Rafael‑Madonna‑della‑Sedia;1031128.html (dostęp z dnia 31.03.2018)

RaQcooShP0N9e

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Madonna della sedia”. Na obrazie widać kobietę tulącą dziecko. Drugie dziecko przygląda się tej scenie. Kobieta ubrana jest w zielono-niebieskie szaty i na głowie ma chustę.

Polecenie 2

Porównaj dwa tonda: Michała Anioła i Rafaela. Zwróć uwagę na sposób rozmieszczenia postaci i zabiegi kompozycyjne.

R10xlGQkxgPY91 Ilustracja przedstawia obraz Michała Anioła Buonarotti „Tondo Doni”. Na obrazie widoczna jest kobieta – Madonna siedząca na ziemi. Ubrana jest w różowo-niebieską suknię. Za nią znajduje się starszy mężczyzna z dzieckiem. Wszystkiemu przygląda się tłum ludzi.	RaQcooShP0N9e1 Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Madonna della sedia”. Na obrazie widać kobietę tulącą dziecko. Drugie dziecko przygląda się tej scenie. Kobieta ubrana jest w zielono-niebieskie szaty i na głowie ma chustę.
RS6e0KLL0aOmj1 Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne. Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.	RS6e0KLL0aOmj1 Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne. Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.

Źródło: https://www.przewodnik‑katolicki.pl/Archiwum/2012/Przewodnik‑Katolicki‑27‑2012/Kultura/Tajemnice‑Madonny‑Sykstynskiej (dostęp z dnia 31.03.2018)

W 1513 roku nowym papieżem został wybrany Giovanni Medici, który przyjął imię Leona X. Kilka lat później Rafael, sprawujący wówczas na papieskim funkcję nadzorcy budowli starożytnych, otrzymał zlecenie na wykonanie reprezentacyjnego portretu, ukazującego papieża wraz z kardynałami: Giuliem Medici i Luigi de’ Rossim. Malarz przedstawił Leona X ujętego w trzech czwartych i siedzącego przy stole. Za min umieścił kardynałów.

Ostatnim dziełem Rafaela jest Transfiguracja czyli Przemienienie Pańskie, powstałe w latach 1518‑1520 na zlecenie Giuliana Medici dla katedry w Narbonne , a 1523 roku przeniesione do kościoła San Pietro w Rzymie. W dziele malarz połączył dwa watki biblijne: przemienienie na górze Tabor i późniejsze uzdrowienie opętanego chłopca. Obraz zaskakuje nowatorstwem w stosowaniu efektów luministycznych, grą światła i  cienia oraz kolorystycznym bogactwem.

R4D4ashhbNsM0

Ćwiczenie 5

Kto był zleceniodawcą obrazu Madonna Sykstyńska?

Kto był zleceniodawcą obrazu Madonna Sykstyńska?

Wskaż zleceniodawców obrazów.

Leon X, Juliusz II

.................

.................

R1PrNIypx0jb7

Ćwiczenie 6

Wymień dwa dzieła Rafaela pochodzące z okresu florenckiego.

Wymień dwa dzieła Rafaela pochodzące z okresu florenckiego.

Z jakiego okresu twórczości Rafaela pochodzą wskazane dzieła?

• okres florencki
• okres rzymski

Polecenie 4

Dokonaj analizy porównawczej dzieł.

R19hlfll4VwQV1 Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci „Święta Anna Samotrzeć”. Na obrazie widzimy dwie dorosłe postacie oraz dzieciątko. Jedna z kobieta trzyma małego chłopca. Chłopiec próbuje wejść na leżącą obok niego owieczkę. Za postaciami widnieje się krajobraz gór oraz drzew.	RCCbNIAwZiDO61 Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Piękna Ogrodniczka” („Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem”). Na obrazie widzimy, jak Madonna pilnuje dwóch chłopców, Jezusa i świętego Jana. Jeden z chłopców jest nagi, drugi przyodziany w szaty. Madonna z dziećmi znajduje się w ogrodzie. Kobieta siedzi na kamieniu i obserwuje bawiące się dzieci. Ubrana jest w czerwono-szarą suknię.
Wskaż cztery cechy kompozycji.
RD1LKN3odtQmY Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem. Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wymień cztery cechy kolorystyki.
Rpi5rYHCH0Wxz Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem. Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wypisz trzy elementy właściwe dla sposobu ukazania przestrzeni.
R1A3N173bKI3g Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem. Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wskaż cztery właściwości światłocienia.
R1BHVTdgcRSyU Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem. Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RtOfrNJsCipSA1

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Zaślubiny Marii”. Na obrazie widzimy kilkanaście osób ubranych w długie suknie. Jest to uroczystość zaślubin Marii. Na pierwszym planie znajduje się Maria oraz Józef zakładający kobiecie obrączkę. Obok pary i kapłana widoczne są tłumy ludzi. W tle znajduje się budynek z okrągłą kopułą, na którym widnieje inskrypcja: RAPHAEL URBINAS.

Rz7xGIXo0rDde1

lustracja przedstawia obraz Perugino „Wręczenie kluczy św. Piotrowi”. Na obrazie pokazano uroczystość przekazania św. Piotrowi kluczy do bram nieba. Obok świętego i osoby wręczającej klucze są widoczne tłumy ludzi. Wszystkie postacie ubrane są w długie, kolorowe szaty. Na drugim planie widoczne są budynki, przed którymi bawią się i tańczą ludzie.

R1GUoZJPMbwg31

Ilustracja przedstawia obraz Perugino „Zaślubiny Marii”. Na obrazie widzimy kilkanaście osób ubranych w długie suknie. Jest to uroczystość zaślubin Marii. Na pierwszym planie znajduje się Maria oraz Józef zakładający kobiecie obrączkę. Obok pary i kapłana widoczne są tłumy ludzi. W tle widoczny jest budynek z wysokimi łukami.

RmVtGRoPsH10Z1

lustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Madonna ze szczygłem”. Na obrazie ukazana jest Madonna trzymająca otwartą książkę w dłoni. Obok kobiety znajduje się dwóch chłopców. Jeden jest nagi, drugi przyodziany w szaty. Madonna ubrana jest w niebiesko-czerwone szaty. Siedzi na kamieniu, a chłopcy bawią się obok kobiety. W tle widoczny jest las.

R1dgatXRztS721

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Madonna del Prato” („Madonna na łące”). Na obrazie widzimy Madonnę pilnującą parę chłopców. Jeden jest nagi, drugi przyodziany w szaty. Kobieta jest ubrana w suknię koloru czerwono-niebieskiego. Jeden z chłopców trzyma drewniany krzyż. W tle widoczny jest zbiornik wodny oraz las.

RCCbNIAwZiDO61

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Piękna Ogrodniczka” („Madonna z Dzieciątkiem i św. Janem”). Na obrazie widzimy, jak Madonna pilnuje dwóch chłopców, Jezusa i świętego Jana. Jeden z chłopców jest nagi, drugi przyodziany w szaty. Madonna z dziećmi znajduje się w ogrodzie. Kobieta siedzi na kamieniu i obserwuje bawiące się dzieci. Ubrana jest w czerwono-szarą suknię.

ROgmiD3DWS4o21

lustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Trzy Gracje”. Na obrazie widoczne są trzy kobiet, które są pozbawione ubrań. Kobiety stoją obok siebie. Każda z nich trzyma w dłoni brązowy przedmiot. Kobieta znajdująca się w środku ma na szyi wisiorek, podobnie jak kobieta z prawej strony.

R3XDD5z7xePFq1

lustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Portret Juliusza II”. Na obrazie widzimy papieża siedzącego na tronie. Ubrany jest w czerwono-białe szaty. Mężczyzna jest już w podeszłym wieku, na co wskazuje jego siwa broda. Na jego twarzy widać ból.

R1DuSi0QgAMg3

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Rafaela Santiego „Triumf Galatei”. Na obrazie widzimy grupę osób prawdopodobnie w trakcie walki. Część z nich jest zupełnie naga. Nad sceną bójki widać latające amory. W tle widoczne są białe chmury. W centralnym punkcie obrazu znajduje się Galatea w czerwonej szacie.

RaQcooShP0N9e1

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Madonna della sedia”. Na obrazie widać kobietę tulącą dziecko. Drugie dziecko przygląda się tej scenie. Kobieta ubrana jest w zielono-niebieskie szaty i na głowie ma chustę.

R10xlGQkxgPY91

Ilustracja przedstawia obraz Michała Anioła Buonarotti „Tondo Doni”. Na obrazie widoczna jest kobieta – Madonna siedząca na ziemi. Ubrana jest w różowo-niebieską suknię. Za nią znajduje się starszy mężczyzna z dzieckiem. Wszystkiemu przygląda się tłum ludzi.

RvfYUaqBw0Wsm1

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Madonna Sykstyńska”. Na obrazie widoczna jest grupa osób - kobieta z dzieckiem, starszy mężczyzna, klęcząca kobieta oraz dwoje amorków. Madonna jest ubrana w niebiesko-czerwoną szatę i trzyma na rękach dzieciątko. Starzec przygląda się tej scenie, a Barbara i amorki towarzyszą Madonnie. Obok postaci widoczna są zielone zasłony oraz białe chmury.

R1CeCscWcqwCu1

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Papież Leon X z kardynałami Giuliem de’Medicim i Luigim de’Rossim”. W centrum ukazany jest papież Leon X w towarzystwie dwóch kardynałów. Papież odziany jest w biało-czerwoną szatę oraz czerwoną czapkę. Pozostali mężczyźni także mają czerwone nakrycia. Za postaciami widoczne są fragmenty budynków.

R134H6xygnnf6

Ilustracja przedstawia obraz Rafaela Santiego „Przemienienie Pańskie”. Na obrazie widoczne jest zstąpienie Jezusa. Scenie przygląda się grupa ludzi. Z niedowierzaniem spoglądają na mężczyznę schodzącego z niebios. Postacie znajdują się na skale, w tle widoczna są liczne drzewa. Jezus ubrany jest w białą szatę.

Bibliografia

W. Beckett, Historia malarstwa. Wędrówki po historii sztuki Zachodu, Arkady, Warszawa 1997.

Muzea świata, Luwr, Świat Książki, Warszawa 2005.

Muzea świata, National Gallery, Świat Książki, Warszawa 2005.

Muzea świata, Uffizi, Świat Książki, Warszawa 2005.

Wielcy Malarze, ich życie, inspiracje i dzieło. Rafael, nr 38, Gazeta Wyborcza 1999.