Reakcje chemiczne
SCENARIUSZ ZAJĘĆ „Reakcje chemiczne”
Chemia, III etap edukacyjny
Temat: Reakcje chemiczne.
Treści kształcenia
Podstawa programowa: Punkt (3.2) [uczeń] opisuje, na czym polega reakcja syntezy, analizy i wymiany; podaje przykłady różnych typów reakcji i zapisuje odpowiednie równania; wskazuje substraty i produkty; dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych; obserwuje doświadczenia ilustrujące typy reakcji i formułuje wnioski.
Cele zoperacjonalizowane
UCZEŃ: | Zna definicję reakcji syntezy, analizy i wymiany |
Wie, czym jest substrat oraz produkt | |
Podaje przykłady różnych typów reakcji | |
Wie, na czym polega bilansowanie równań chemicznych |
Nabywane umiejętności
UCZEŃ: | Potrafi opisać reakcję syntezy, analizy oraz wymiany |
Zapisuje za pomocą symboli pierwiastków proste równania różnych typów reakcji | |
Wskazuje substraty oraz produkty w równaniu chemicznym | |
Dobiera współczynniki w równaniach reakcji chemicznych | |
Potrafi zaprojektować proste doświadczenie ilustrujące różne rodzaje reakcji | |
Wykonuje doświadczenie zgodnie z instrukcją | |
Obserwuje przebieg oraz analizuje i wyciąga wnioski z przeprowadzanych doświadczeń | |
Posługuje się w sposób bezpieczny odczynnikami chemicznymi, sprzętem i szkłem laboratoryjnym |
Kompetencje kluczowe
Kompetencje naukowe
Porozumiewanie się w języku ojczystym
Umiejętność uczenia się
Umiejętność pracy indywidualnej oraz w grupach
Etapy lekcji
Wstęp:
Nauczyciel sprawdza obecność oraz wiadomości uczniów z poprzednich lekcji dotyczące zjawiska fizycznego oraz reakcji chemicznej. Podaje temat zajęć i uświadamia jego główne założenia.
Przebieg zajęć:
Nauczyciel wprowadza podział reakcji chemicznych na reakcje syntezy, analizy oraz wymiany.
Wyznacza uczniów, których będą wykonywać pokazowe doświadczenia chemiczne.
Trzech wybranych uczniów wykonuje doświadczenia. Uczniowie notują w zeszytach obserwacje oraz wnioski z doświadczeń. Nauczyciel na tablicy szkolnej zapisuje równanie reakcji chemicznej z doświadczeń. Zaznacza substraty oraz produkty. Na przykład:
1) Reakcja syntezy:
cynk + siarka siarczek cynku
Zn + S ZnS
Substraty produkt
2) Reakcja analizy:
dichromian (VI) amonu tlenek chromu (III) + azot +woda
(NHIndeks dolny 44)Indeks dolny 22CrIndeks dolny 22OIndeks dolny 77 → CrIndeks dolny 22OIndeks dolny 33 + NIndeks dolny 22 + 4HIndeks dolny 22O
Substrat produkty
3) Reakcja wymiany:
jodek potasu + azotan (V) ołowiu jodek ołowiu + azotan(V) potasu
2KI + Pb(NOIndeks dolny 33)Indeks dolny 22-> PbIIndeks dolny 22 + 2KNOIndeks dolny 33
Substraty produkty
Nauczyciel podsumowuje wiadomości o reakcjach syntezy. Posługuje się prezentacją multimedialną pt. „Reakcje syntezy”.
Wyznaczony przez nauczyciela uczeń próbuje ewentualnie z pomocą nauczyciela podsumować wiadomości dotyczące reakcji analizy. Następnie nauczyciel wyświetla prezentację multimedialną pt. „Reakcje analizy”.
Uczniowie zapisują w zeszytach notatki z wyświetlonych prezentacji.
Nauczyciel na przykładzie równań reakcji chemicznych zapisanych wcześniej na tablicy tłumaczy jak dobiera się współczynniki stechiometryczne.
Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi kartę z ćwiczeniami. Część zadań z karty uczeń rozwiązuje w domu jako pracę domową.
Instrukcja przeprowadzenia obserwacji
1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska:
Reakcja chemiczna to proces, w wyniku którego substancja (zwana substratem) zmienia się w inną substancję - produkt. W świecie chemii wyróżniamy trzy rodzaje reakcji chemicznych: reakcję syntezy, analizy oraz wymiany.
2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań:
Celem doświadczeń jest obserwacja reakcji chemicznych syntezy, analizy oraz wymiany.
3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.):
Ćwiczenie jest prowadzone podczas lekcji chemii w klasie. Nauczyciel wyznacza trzech uczniów, którzy będą przeprowadzać doświadczenia. Potrzebny jest następujący sprzęt oraz odczynniki: sproszkowana siarka, pył cynkowy, dichromian (VI) amonu, wstążka magnezu, jodek potasu, azotan (V) ołowiu (II), probówki, palnik, szczypce, cylinder miarowy,
4. Sposób przeprowadzenia obserwacji:
Przykładowe doświadczenia do przeprowadzenia przez uczniów:
Doświadczenie nr 1 – Reakcja syntezy:
Uczeń miesza w probówce 1g sproszkowanej siarki oraz 2g pyłu cynkowego, następnie umieszcza probówkę nad płomieniem palnika.
Doświadczenie nr 2 – Reakcja analizy:
Uczeń umieszcza w parownicy niewielką ilość dichromianu(VI) amonu. Zapala magnez trzymany w szczypcach, następnie dotyka nim dichromianu (VI) amonu.
Doświadczenie nr 3 – Reakcja wymiany:
Uczeń wlewa do cylindra miarowego roztwór jodku potasu. Następnie przez lejek wlewa niewielką ilość roztworu azotanu (V) ołowiu (II).
Uczniowie po każdym doświadczeniu zapisują obserwacje i próbują sformułować wnioski.
Przykładowa karta z ćwiczeniami.
Ćwiczenie nr 1
Dobierz współczynniki reakcji poniższych reakcji chemicznych. Określ substraty i produkty:
__SOIndeks dolny 22 + __OIndeks dolny 22 __SOIndeks dolny 33
__FeO + __C __Fe + __COIndeks dolny 22
__HCl + __Zn __ZnClIndeks dolny 22 + HIndeks dolny 22
__Al + __OIndeks dolny 22 __AlIndeks dolny 22OIndeks dolny 33
__HIndeks dolny 22 + __NIndeks dolny 22 __NHIndeks dolny 33
__NIndeks dolny 22OIndeks dolny 33 + __HIndeks dolny 22O __HNOIndeks dolny 22
__FeIndeks dolny 22OIndeks dolny 33 + __HIndeks dolny 22 __Fe + __HIndeks dolny 22O
__NH3 + __O2 __N2 + __H2O
__CO + __OIndeks dolny 22 __COIndeks dolny 22
__NIndeks dolny 22O __NIndeks dolny 22 + __OIndeks dolny 22
Ćwiczenie nr 2
Przyporządkuj reakcje z ćwiczenia nr 1 do poniższej tabeli:
Reakcja syntezy | Reakcja analizy | Reakcja wymiany |
Podsumowanie:
Nauczyciel podsumowuje najważniejsze wiadomości. Ocenia pracę uczniów. Wyjaśnia pracę domową.
Środki dydaktyczne
Podręcznik, encyklopedia
Komputery połączone z Internetem
Odczynniki oraz sprzęt i szkło laboratoryjne
Prezentacja multimedialna „Reakcje syntezy”
Prezentacja multimedialna „Reakcje analizy”
Metody nauczania
Pogadanka
„Burza mózgów”
Rozmowa kierowana
Praca z podręcznikiem, encyklopedią, Internetem
Zajęcia praktyczne w laboratorium
Formy pracy
Praca indywidualna
Praca zbiorowa
Praca domowa
Rozwiąż ćwiczenia z karty ćwiczeń.
Zadanie dla chętnych
Co to jest reakcja egzoenergetyczna i endoenergetyczna?
Lista załączników multimedialnych
Prezentacja multimedialna „Reakcje syntezy”
Prezentacja multimedialna „Reakcje analizy”