Reakcje chemiczne

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna pojęcie reakcji chemicznej, jej objawy i typy.

b) Umiejętności

Uczeń odróżnia objawy chemiczne od fizycznych.

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka, pokaz, praca zbiorowa, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie listy obecności.

2. Przypomnienie zagadnień omawianych na ostatniej lekcji, poprzez zadanie następujących pytań: Co nazywamy pierwiastkiem chemicznym? Co nazywamy związkiem chemicznym?

3. Nawiązanie do tematu lekcji: Zadanie uczniom pytania: Jaki proces musi zajść, aby dwa pierwiastki stworzyły związek chemiczny? Uczniowie powinni stwierdzić, że musi zajść reakcja chemiczna.

b) Faza realizacyjna

1. Wprowadzenie pojęcia reakcji chemicznej. Zapisanie przez uczniów w zeszytach definicji reakcji chemicznej i jednego z jej podziałów na podstawie lektury podręcznika.

Reakcja chemiczna jest to przemiana jednej substancji w drugą, która różni się od pierwotnej składem chemicznym i własnościami.

Każdej reakcji chemicznej towarzyszy określony efekt energetyczny, z tego też powodu reakcje chemiczne możemy podzielić na:

• Egzotermiczne, wydzielające energię do otoczenia;

• Endotermiczne, zachodzące po dostarczeniu energii z otoczenia.

2. Ustalenie, jakie reakcje będą na pewno reakcjami chemicznymi.

Ustalenie przez uczniów, jak można podzielić reakcje ze względu na otrzymywane produkty i użyte substraty.

Reakcjami chemicznymi są reakcje:

• syntezy,

• rozkładu,

• wymiany.

3. Zapoznanie z objawami, które mogą decydować o zajściu reakcji chemicznej:

Podanie przez uczniów na podstawie własnych doświadczeń objawów reakcji chemicznej

Objawami reakcji chemicznej są:

• zmiana barwy roztworu,

• wydzielanie się pęcherzyków gazu,

• wydzielanie się barwnych oparów,

• wydzielanie ciepła,

• powstawanie osadu,

• wybuchy,

• ochładzanie się otoczenia probówki.

4. Wprowadzenie typów reakcji chemicznych wraz z przykładami.

Podanie przez nauczyciela typów reakcji chemicznych wraz z definicjami i przykładami.

Reakcje chemiczne możemy podzielić na kilka grup, między innymi:

• reakcje analizy – reakcje rozkładu, w których substancja złożona rozpada się na pierwiastki lub substancje prostsze, np. CaCOIndeks dolny 3₃ → CaO + COIndeks dolny 2₂;

• reakcje syntezy – reakcje chemiczne, w których następuje łączenie się pierwiastków w związki chemiczne lub związków prostszych w bardziej złożone, np. HIndeks dolny 2₂ + ClIndeks dolny 2₂ → 2 HCl;

• reakcje wymiany – reakcje chemiczne, w których dwie substancje chemiczne wymieniają między sobą grupy atomów lub jony, np. BaClIndeks dolny 2₂ + HIndeks dolny 2₂SOIndeks dolny 4₄ → BaSOIndeks dolny 4₄ + 2 HCl;

• reakcje utleniania‑redukcji – reakcje chemiczne, w czasie których zachodzi zmiana stopni utlenienia pierwiastków, np. SnClIndeks dolny 2₂ + 2 FeClIndeks dolny 3₃ → SnClIndeks dolny 4₄ + 2 FeClIndeks dolny 2₂;

• reakcje dysproporcjonowania – reakcje chemiczne prowadzące do przemiany dwóch jednakowych lub różnych cząsteczek substratu w dwie odmienne cząsteczki produktów z zachowaniem takiego samego ilościowego składu sumarycznego substratów, np. 4 KClOIndeks dolny 3₃→ 3 KClOIndeks dolny 4₄ + KCl.

c) Faza podsumowująca

Powtórzenie poznanych na lekcji definicji, objawów i klasyfikacji reakcji chemicznych.

5. Bibliografia

Z. Kluz, M. M. Pomniczek, Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Warszawa 2005.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak