Reakcje egzo- i endoenergetyczne

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna pojęcia: reakcja egzoenergetyczna, reakcja endoenergetyczna, energia aktywacji, energia wewnętrzna, układ, otoczenie.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wyjaśnić zmiany energii wewnętrznej podczas przebiegu różnych reakcji,

• wyjaśnić, na czym polega reakcja egzoenergetyczna,

• wyjaśnić, na czym polega reakcja endoenergetyczna,

• podać przykłady reakcji endo- i egzoenergetycznych,

• udowodnić zależność między rodzajem reakcji a zasobem energii wewnętrznej substratów i produktów reakcji,

• zinterpretować wykresy zmian energii wewnętrznej układu w zależności od przebiegu reakcji i jej efektu energetycznego,

• sporządzić wykres zależności energii wewnętrznej układu od przebiegu reakcji.

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka, eksperyment laboratoryjny, pokaz, praca indywidualna, praca w grupach, praca z całym zespołem klasowym.

3. Środki dydaktyczne

Karty pracy, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Przypomnienie różnych sposobów klasyfikacji reakcji chemicznych.

b) Faza realizacyjna

1. Wprowadzenie pojęć: energia wewnętrzna, układ, otoczenie.

2. Samodzielna praca uczniów – wykonywanie doświadczeń ilustrujących wymianę energii z otoczeniem (załącznik 1).

3. Omówienie eksperymentów.

4. Pokaz reakcji rozkładu manganianu (VII) potasu.

5. Zapis obserwacji i równania reakcji.

6. Klasyfikacja reakcji ze względu na efekt energetyczny.

7. Podanie tematu lekcji.

8. Sformułowanie przez uczniów definicji reakcji egzoenergetycznej i endodnergetycznej.

9. Sporządzanie wykresów zmian energii reakcji w czasie dla reakcji egzo- i endoenergetycznej.

c) Faza podsumowująca

Omówienie efektów energetycznych procesów chemicznych znanych uczniom z życia codziennego.

5. Bibliografia

1. Kałuża B., Kamińska F., Chemia ogólna i nieorganiczna. Część 1. Liceum ogólnokształcące. Zakres rozszerzony, Wydawnictwo Edukacyjne Zofii Dobkowskiej Żak, Warszawa 2003.

2. Pac B., Traple K., Powtórka przed egzaminami. Zbiór zadań z chemii. Wydawnictwo Szkolne OMEGA, Kraków 2002.

3. Kupis B., Zewald W., Chemia. Matura 2005, Wydawnictwo Szkolne Omega, Kraków 2004.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1

Przeprowadźcie doświadczenia zgodnie z podanymi niżej instrukcjami i wypełnijcie kartę pracy.

DOŚWIADCZENIE 1.

Wykonajcie doświadczenie zgodnie ze schematem przedstawionym na poniższym rysunku.

OBSERWACJE

WNIOSKI

Jak przebiegała w reakcji wymiana energii między układem, a otoczeniem:

DOŚWIADCZENIE 2.

Instrukcja:

Do kolbki stożkowej płaskodennej wlejcie 20 cmIndeks górny 3³ octu, następnie załóżcie na szyjkę kolbki balonik, który wcześniej napełnijcie sodą oczyszczoną. Przechylcie balonik w taki sposób aby sodę z balonika wsypać do octu.

OBSERWACJE

WNIOSKI

Jak przebiegała w reakcji wymiana energii między układem, a otoczeniem:

b) Zadanie domowe

RwgYUtibni7Tn

1. Punkt A na osi odpowiada energii substratów pewnej reakcji chemicznej, punkt B energii jej produktów. Określ, do jakiego typu pod względem energetycznym należy ta reakcja? Podaj za pomocą równania, przykład reakcji należącej do tego typu.

2. Narysuj wykres ilustrujący przebieg tej samej reakcji egzoenergetycznej z udziałem katalizatora i bez jego udziału. Zaznacz energię aktywacji obu reakcji.

3. Podane niżej reakcje podziel na egzoenergetyczne i endoenergetyczne:

1. Rdzewienie blach samochodowych.

2. Spalanie gazu w kuchence.

3. Fotosynteza.

4. Otrzymywanie tlenu z tlenku rtęci (II).

5. Zwęglanie cukru.

6. Synteza bromowodoru.

7. Spalanie magnezu w tlenie.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak