Ilustracja przedstawia zabudowania wiejskie stojące wśród zielonych pól. Widać spadziste dachy domów oraz kominy. Pośród domów stoją drzewa częściowo je przysłaniając. Budynki otaczają łąki i pola. Po lewej stronie widać stado pasących się krów. Nad zabudowaniami górują porośnięte drzewami wzniesienia - po lewej stronie dwa niższe, po prawej - jedno wysokie. W oddali widać kontury szczytów górskich. Przed zabudowaniami widać biegnący wzdłuż kadru nasyp kolejowy, wzdłuż którego widać sieć trakcyjną. Przed nim widać pola, korony drzew i fragment dachu budynku.
Ilustracja przedstawia zabudowania wiejskie stojące wśród zielonych pól. Widać spadziste dachy domów oraz kominy. Pośród domów stoją drzewa częściowo je przysłaniając. Budynki otaczają łąki i pola. Po lewej stronie widać stado pasących się krów. Nad zabudowaniami górują porośnięte drzewami wzniesienia - po lewej stronie dwa niższe, po prawej - jedno wysokie. W oddali widać kontury szczytów górskich. Przed zabudowaniami widać biegnący wzdłuż kadru nasyp kolejowy, wzdłuż którego widać sieć trakcyjną. Przed nim widać pola, korony drzew i fragment dachu budynku.
Regionalne odmiany języka. Dialekty i gwary
Język regionów
Źródło: www.pixabay.com, domena publiczna.
Warto wiedzieć!
Istnieje wiele odmian języka polskiego. Ludzie inaczej mówią podczas prywatnej rozmowy, inaczej w sytuacji oficjalnej, np. wygłaszając przemówienie czy udzielając wywiadu. Mieszkańcy Warszawy używają słownictwa, które nie pojawi się w wypowiedziach poznaniaków. Na tle kraju szczególnie wyróżnia się mowa górali, Ślązaków, Kaszubów. Własną odmianą języka posługują się grupy zawodowe jak np. nauczyciele, żołnierze, informatycy albo środowiskowe - młodzież, użytkownicy Internetu, a nawet złodzieje.
Odmiana polszczyzny to sposób mówienia i pisania, który zależy od kilku czynników. Pierwszym z nich jest region, z którego pochodzi użytkownik języka, drugim wiek, wykształcenie, przynależność do danej grupy społecznej czy zawodowej, zaś trzecim okoliczności w jakich się wypowiada.
Odmiany polszczyzny zależą od:
regionu: - odmiana ogólna polszczyzny – wspólna wszystkim Polakom, - odmiana terytorialna – zależna od miejsca urodzenia i zamieszkania,
cech użytkownika - środowiskowe odmiany języka zależne są od wieku, wykształcenia oraz przynależności do grupy zawodowej czy środowiskowej,
okoliczności i sposobu wypowiedzi: - odmiana mówiona i pisana, - odmiana oficjalna i nieoficjalna.
Gdzie szukać informacji o języku polskim?
Po pierwsze – informacje o polszczyźnie znajdziesz w słownikach ogólnych języka polskiego i poradnikach językowych, podano w nich nie tylko znaczenie słów, przykłady ich użycia, ale przede wszystkim ważne informacje na temat zakresu stylistycznego wyrazów.
Przy każdym haśle pojawiają się bardzo ważne skróty – tzw. kwalifikatory, np.:
oficj. ‘oficjalny’ – oznacza, że szukane słowo pojawia się w polszczyźnie oficjalnej,
pot. ‘potoczny’ – oznacza, że wyraz jest charakterystyczny dla języka potocznego, codziennego,
książk. ‘książkowy’ – oznacza, że słowo lub wyrażenie zostały zaczerpnięte z książek, a więc może być charakterystyczne dla stylu wysokiego, oficjalnego, artystycznego czy naukowego.
Opis hasła w słowniku języka polskiego
RNI1hJPUmk4SM1
Interaktywna ilustracja przedstawiająca hasło słownikowe do słowa "rzec", opatrzone pięcioma cyframi, po kliknięciu których wyświetla się objaśnienie. Treść: RZEC dk, Vc, rzeknę, rzekniesz, rzeknij, rzekł, rzeczony, rzekłszy, książk. (1 objaśnienie - uwagi gramatyczne i wybrane przykłady odmiany); "powiedzieć, odezwać się przemówić": Rzec coś głośno, gniewnie, oschle. Wyszedł, nie rzekłszy słowa. (2 objaśnienie - znaczenie wyrazu); Prawdę rzekłszy "zwrot wtrącony, którym mówiący podkreśla nieoficjalność swej wypowiedzi, nadaje jej poufny charakter, mówiąc szczerze" (3 objaśnienie - wyrazy bliskoznaczne (synonimy)); Jak (jako) się rzekło, jak rzekłem itp. "zwrot wtrącony, potwierdzający wcześniejszą wypowiedź, powołujący się na nią" By (żeby) nie rzec "zwrot poprzedzający określenie wzmacniające poprzednią wypowiedź" Rzec można, rzekłbym, rzekłby kto "zwrot wtrącony dla podkreślenia, że to, co się wypowiada, ma charakter subiektywny" (4 objaśnienie - różne użycia wyrazu i szczególne znaczenia) przysł. Słowo się rzekło, kobyłka u płota "jeśli się coś przyrzekło, należy to wykonać" (5 objaśnienie - przysłowia, znaczenia przenośne z wyrazem).
Interaktywna ilustracja przedstawiająca hasło słownikowe do słowa "rzec", opatrzone pięcioma cyframi, po kliknięciu których wyświetla się objaśnienie. Treść: RZEC dk, Vc, rzeknę, rzekniesz, rzeknij, rzekł, rzeczony, rzekłszy, książk. (1 objaśnienie - uwagi gramatyczne i wybrane przykłady odmiany); "powiedzieć, odezwać się przemówić": Rzec coś głośno, gniewnie, oschle. Wyszedł, nie rzekłszy słowa. (2 objaśnienie - znaczenie wyrazu); Prawdę rzekłszy "zwrot wtrącony, którym mówiący podkreśla nieoficjalność swej wypowiedzi, nadaje jej poufny charakter, mówiąc szczerze" (3 objaśnienie - wyrazy bliskoznaczne (synonimy)); Jak (jako) się rzekło, jak rzekłem itp. "zwrot wtrącony, potwierdzający wcześniejszą wypowiedź, powołujący się na nią" By (żeby) nie rzec "zwrot poprzedzający określenie wzmacniające poprzednią wypowiedź" Rzec można, rzekłbym, rzekłby kto "zwrot wtrącony dla podkreślenia, że to, co się wypowiada, ma charakter subiektywny" (4 objaśnienie - różne użycia wyrazu i szczególne znaczenia) przysł. Słowo się rzekło, kobyłka u płota "jeśli się coś przyrzekło, należy to wykonać" (5 objaśnienie - przysłowia, znaczenia przenośne z wyrazem).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1H9GTKk88EzS1
Interaktywna ilustracja przedstawiająca hasło słownikowe do słowa "jeż", opatrzone pięcioma cyframi, po kliknięciu których wyświetla się objaśnienie. Treść: JEŻ m II, DB.: -a; lm. M. -e D. -y 1. (1 objaśnienie - różne znaczenia wyrazu z definicjami - najważniejsze na 1. miejscu) "Erinaceus europaeus, ssak z rodziny jeżowatych o ciele pokrytym na stronie grzbietowej i z boków ostrymi, twardymi kolcami; tępi myszy i owady; zimę przesypia; zamieszkuje prawie całą Europę i część Azji" Jeż morski p. jeżowiec. fraz. (3 objaśnienie - wybrane zwroty frazeologiczne (wraz ze znaczeniem) zawierające wskazany wyraz) Włosy na jeża "włosy krótko przycięte, sterczące do góry" 2. "narzędzie rolnicze, rodzaj brony, spulchniacz gleby" 3. wojsk. (2 objaśnienie - wskazówka dotycząca dodatkowej lub wyjątkowej odmiany języka (stylu) występowania wyrazu) "zapora przenośna z krzyżujących się wzajemnie prostopadłych belek, często oplecionych drutem"
Interaktywna ilustracja przedstawiająca hasło słownikowe do słowa "jeż", opatrzone pięcioma cyframi, po kliknięciu których wyświetla się objaśnienie. Treść: JEŻ m II, DB.: -a; lm. M. -e D. -y 1. (1 objaśnienie - różne znaczenia wyrazu z definicjami - najważniejsze na 1. miejscu) "Erinaceus europaeus, ssak z rodziny jeżowatych o ciele pokrytym na stronie grzbietowej i z boków ostrymi, twardymi kolcami; tępi myszy i owady; zimę przesypia; zamieszkuje prawie całą Europę i część Azji" Jeż morski p. jeżowiec. fraz. (3 objaśnienie - wybrane zwroty frazeologiczne (wraz ze znaczeniem) zawierające wskazany wyraz) Włosy na jeża "włosy krótko przycięte, sterczące do góry" 2. "narzędzie rolnicze, rodzaj brony, spulchniacz gleby" 3. wojsk. (2 objaśnienie - wskazówka dotycząca dodatkowej lub wyjątkowej odmiany języka (stylu) występowania wyrazu) "zapora przenośna z krzyżujących się wzajemnie prostopadłych belek, często oplecionych drutem"
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Po drugie – jeśli nie wiesz, czy forma, której chcesz użyć, jest właściwa czy błędna, możesz sięgnąć po słownik poprawnej polszczyzny. Sprawdzisz tu, która z form jest poprawna, dopuszczalna (np. w języku potocznym lub innym wariancie polszczyzny), a której koniecznie trzeba unikać, ponieważ jest błędna.
W słownikach poprawnej polszczyzny, przy hasłach również pojawiają się wskazówki i oznaczenia, czyli kwalifikatory. Sprawdzaj zawsze uważnie ich znaczenie, ponieważ w opisie podawane są formy zalecane oraz przykłady błędów.
Opis hasła w słowniku poprawnej polszczyzny
Polecenie 1
Zapoznaj się z opisem hasła ze słownika poprawnej polszczyzny:
RaZsGY82LIh2v1
Interaktywna ilustracja przedstawiająca hasło słownikowe do słowa "pieniążek" opatrzone czterema cyframi, po kliknięciu których wyświetla się objaśnienie. Treść: PIENIĄŻEK [wym. pieniążek, nie: piniążek, nie: pnieniołżek] (1 objaśnienie - Informacja o wymowie pojawiająca się zawsze w nawiasach kwadratowych); m III, D. pieniążka, B. pieniążek (2 objaśnienie - Wskazówki dotyczące odmiany i poprawnych form gramatycznych - po skrótach określających np. przypadek); pot. pieniążka: Wrzucić pieniążek do fontanny. Daj mi pieniążek, pot. pieniążek (3 objaśnienie - styl określający daną formę wyrazu); w lm nadużywane w zn. 'pieniądze'. Np. Jak gmina da pieniążki, lepiej: pieniądze, to będzie można wybudować przedszkole (4 objaśnienie - Uwagi dotyczące poprawności, także przestrogi przed błędami: NIE - określenie błędu, NADUŻYWANE - wskazówka sugerująca wybranie inne formy, innego słowa, wyrazu bliskoznacznego itp., LEPIEJ - forma zalecana przez autorów słownika).
Interaktywna ilustracja przedstawiająca hasło słownikowe do słowa "pieniążek" opatrzone czterema cyframi, po kliknięciu których wyświetla się objaśnienie. Treść: PIENIĄŻEK [wym. pieniążek, nie: piniążek, nie: pnieniołżek] (1 objaśnienie - Informacja o wymowie pojawiająca się zawsze w nawiasach kwadratowych); m III, D. pieniążka, B. pieniążek (2 objaśnienie - Wskazówki dotyczące odmiany i poprawnych form gramatycznych - po skrótach określających np. przypadek); pot. pieniążka: Wrzucić pieniążek do fontanny. Daj mi pieniążek, pot. pieniążek (3 objaśnienie - styl określający daną formę wyrazu); w lm nadużywane w zn. 'pieniądze'. Np. Jak gmina da pieniążki, lepiej: pieniądze, to będzie można wybudować przedszkole (4 objaśnienie - Uwagi dotyczące poprawności, także przestrogi przed błędami: NIE - określenie błędu, NADUŻYWANE - wskazówka sugerująca wybranie inne formy, innego słowa, wyrazu bliskoznacznego itp., LEPIEJ - forma zalecana przez autorów słownika).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się z opisami haseł ze słownika języka polskiego i słownika poprawnej polszczyzny. Wymień zauważone podobieństwa i różnice.
Ra4APwpuclC8a
Uważnie przeanalizuj hasła słownikowe. Zwróć uwagę na stosowane skróty oraz rodzaj zamieszczonych informacji.
Podobieństwa: oba słowniki podają informacje o odmianie, znaczeniu wyrazów, stylach. Różnice:
słownik poprawnej polszczyzny podaje informacje o wymowie prawidłowej i błędnej, wskazuje na błędne użycia wyrazu i proponuje właściwe formy,
słownik języka polskiego podaje informacje o synonimach, przenośnych znaczeniach.
Ćwiczenie 2
Zwróć uwagę na fragmenty haseł słownikowych zaznaczone zielonym i szarym kolorem. Wyjaśnij ich znaczenie.
R1a7a7qtaIoSU
Skorzystaj z dostępnych źródeł (np. słownika języka polskiego i słownika poprawnej polszczyzny), aby odszukać znaczenie podanych skrótów.
Wyjaśnienie zaznaczonych fragmentów: - dk, Vc - dokonany, typ koniugacji (odmiana czasowników zakończonych w bezokoliczniku na -nąć), - „powiedzieć, odezwać się, przemówić...” - objaśnienie znaczenia wyrazu, - przysł. - przysłowie, - 1. - pierwsze (podstawowe) znaczenie wyrazu, - wojsk. - termin związany z wojskiem, - nie: - wskazanie nieprawidłowej formy, - pot. - potocznie, - w lm. nadużywane w zn. - w liczbie mnogiej nadużywany w znaczeniu, - lepiej: - wskazanie właściwego wyrazu.
Na początku każedgo słownika znajdują się objaśnienia skrótów.
dk - dokonany, przysł. - przysłowie, wojsk. - termin związany z wojskiem, pot. - potocznie.
Ważne!
Dlaczego jedni ludzie nazywają takie same owoce „borówkami”, a inni „jagodami”? Dlaczego mieszkańcy niektórych regionów Polski piją „kwaśne” mleko, a pozostali „zsiadłe”? Dlaczego dzieci z Małopolski wychodzą „na pole”, a ich rówieśnicy z innych części kraju wychodzą „na dwór”?
Chociaż w Polsce obowiązuje jeden język, to w każdym regionie geograficznym odnajdziemy typowe dla niego słowa i formy gramatyczne.
Polecenie 2
1) Zastanów się, czy ktoś z twojej rodziny, przyjaciół lub znajomych mieszkających w innym regionie Polski, posługuje się językiem, który różni się od używanego przez ciebie. Jeśli tak, to wyjaśnij, na czym polegają te rozbieżności.
RZQP1EEJTIfHf
Miejsce na notatkę ucznia.
2) Zastanów się, czy w twojej okolicy ziemniaki nazywa się „kartoflami”, „pyrami”, a może po porostu „ziemniakami”.
RzS5D5wOFpZON
Miejsce na notatkę ucznia.
3) Mieszkaniec Wrocławia to wrocławianin, natomiast mieszkanka tego miasta to wrocławianka. Czy od nazwy miejscowości, w której mieszkasz, tworzy się nazwę jej mieszkanki/mieszkańca? Jeśli tak, to podaj te słowa.
R16YqOV0xAt2j
Miejsce na notatkę ucznia.
Terytorialne odmiany języka
W polszczyźnie można wyodrębnić wyrazy ogólne i wyrazy o ograniczonym zasięgu terytorialnym. Co to znaczy? Te pierwsze są używane na co dzień, każdy Polak je zna (np. „szkoła”, „muzyka”, „jedzenie”). Do drugiej grupy należą wyrazy charakterystyczne dla pewnego regionu (jest to tzw. słownictwo regionalne lub gwarowe).
Terytorialne odmiany języka polskiego nazywane są gwarami, dialektami lub odmianami regionalnymi. 1) Gwara to mowa ludności, ściśle związana z terytorium zamieszkiwanym przez jej użytkowników. Odróżnia ją przede wszystkim słownictwo i wymowa. 2) Dialekt ma szerszy zakres znaczeniowy. Oznacza zespół kilku lub kilkunastu gwar. Zdarza się jednak, że oba terminy traktowane są jako synonimy.
Na terytorium Polski wyróżniamy dialekty mazowiecki, małopolski, wielkopolski, śląski. Ponadto wyodrębniamy dialekty mieszane na wschodzie kraju i nowe dialekty mieszane na zachodzie i północy. Powstały one w efekcie połączenia polszczyzny ogólnej z elementami gwar używanych przez osadników z różnych regionów kraju, którzy po II wojnie światowej przybyli na włączone do Polski tereny.
Zasięg dialektów języka polskiego w granicach Polski
R14CDH2JVOenk
Mapa przedstawiająca zasięg dialektów języka polskiego w granicach Polski: dialekt wielkopolski (województwo kujawsko‑pomorskie, prawie całe województwo wielkopolskie oraz południowo‑wschodnia część województwa pomorskiego); dialekt śląski (południowo‑wschodni kraniec województwa wielkopolskiego, prawie całe województwo opolskie, część zachodnia województwa śląskiego); dialekt małopolski (województwo świętokrzyskie, małopolskie, podkarpackie, południowo‑wschodnia część województwa łódzkiego, część wschodnia województwa śląskiego, południowa część województwa mazowieckiego w okolicach Radomia, południowa część województwa lubelskiego do miasta Lublin); dialekt mazowiecki (województwo podlaskie, południowo‑wschodnia część województwa warmińsko‑mazurskiego, prawie całe województwo mazowieckie, północno‑wschodni skrawek województwa łódzkiego i północny województwa lubelskiego); nowe dialekty mieszane (województwo zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie oraz część zachodnia województwa pomorskiego i część północno‑zachodnia województwa warmińsko‑mazurskiego); dialekty mieszane (obejmują wąski pas wzdłuż wschodniej granicy Polski – wschodnią część województwa podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego). Dialekt wielkopolski obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Grudziądz, Tuchola, Złotów, Piła, Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Poznań, Konin, Leszno, Rawicz, Kalisz, Kutno, Łęczyca, Łódź, Sieradz. Dialekt śląski obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Syców, Kluczbork, Opole, Prudnik, Gliwice, Bytom, Katowice, Tychy, Rybnik, Bielsko‑Biała. Dialekt małopolski obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Piotrków Trybunalski, Tomaszów Mazowiecki, Radomsko, Radom, Lublin, Chełm, Zamość, Częstochowa, Kielce, Tarnobrzeg, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Kraków, Tarnów, Rzeszów, Krosno, Nowy, Sącz, Nowy Targ. Dialekt mazowiecki obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Tczew, Malbork, Starogard Gdański, Płock, Lubawa, Ostróda, Olsztyn, Ełk, Suwałki, Białystok, Łomża, Ostrołęka, Warszawa, Siedlce, Biała Podlaska, Łowicz, Skierniewice, Biała Podlaska. Nowe dialekty mieszane obejmują obszar, na którym znajdują się miasta: Szczecin, Koszalin, Słupsk, Gorzów Wielkopolski, Zielona góra, Głogów, Milicz, Legnica, Wałbrzych, Wrocław, Brzeg, Elbląg. Dialekty mieszane obejmują obszar, na którym znajdują się miasta Przemyśl, Włodawa, Hrubieszów, Lubaczów. Na mapie zaznaczono również teren występowania języka kaszubskiego, który występuje w środkowej części województwa pomorskiego, obejmuje miasta: Władysławowo, Gdynia, Gdańsk, Kościerzyna, Bytów.
Zasięg dialektów języka polskiego w granicach Polski
Źródło: Aotearoa, licencja: CC BY-SA 3.0.
Mapa przedstawiająca zasięg dialektów języka polskiego w granicach Polski: wielkopolski (woj. kujawsko‑pomorskie, prawie całe woj. wielkopolskie oraz południowo‑wschodnia część woj. pomorskiego); śląski (południowo‑wschodni kraniec woj. wielkopolskiego, prawie całe woj. opolskie, część zachodnia woj. śląskiego); małopolski (woj. świętokrzyskie, woj. małopolskie, woj. podkarpackie, południowo‑wschodnia część woj. łódzkiego, część wschodnia woj. śląskiego, południowa część woj. mazowieckiego w okolicach Radomia, południowa część woj. lubelskiego do miasta Lublin); mazowiecki (woj. podlaskie, południowo‑wschodnia część woj. warmińsko‑mazurskiego, prawie całe woj. mazowieckie, północno‑wschodni skrawek woj. łódzkiego i północny woj. lubelskiego); nowe dialekty mieszane (woj. zachodniopomorskie, lubuskie, dolnośląskie oraz część zachodnia woj. pomorskiego i część północno‑zachodnia woj. warmińsko‑mazurskiego); dialekty mieszane (obejmują wąski pas wzdłuż wschodniej granicy Polski - wschodnią część woj. podlaskiego, lubelskiego i podkarpackiego). Dialekt wielkopolski obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Grudziądz, Tuchola, Złotów, Piła, Bydgoszcz, Toruń, Włocławek, Poznań, Konin, Leszno, Rawicz, Kalisz, Kutno, Łęczyca, Łódź, Sieradz. Dialekt śląski obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Syców, Kluczbork, Opole, Prudnik, Gliwice, Bytom, Katowice, Tychy, Rybnik, Bielsko‑Biała. Dialekt małopolski obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Piotrków Trybunalski, Tomaszów Mazowiecki, Radomsko, Radom, Lublin, Chełm, Zamość, Częstochowa, Kielce, Tarnobrzeg, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Kraków, Tarnów, Rzeszów, Krosno, Nowy, Sącz, Nowy Targ. Dialekt mazowiecki obejmuje obszar, na którym znajdują się miasta Tczew, Malbork, Starogard Gdański, Płock, Lubawa, Ostróda, Olsztyn, Ełk, Suwałki, Białystok, Łomża, Ostrołęka, Warszawa, Siedlce, Biała Podlaska, Łowicz, Skierniewice, Biała Podlaska. Nowe dialekty mieszane obejmują obszar, na którym znajdują się miasta: Szczecin, Koszalin, Słupsk, Gorzów Wielkopolski, Zielona góra, Głogów, Milicz, Legnica, Wałbrzych, Wrocław, Brzeg, Elbląg. Dialekty mieszane obejmują obszar, na którym znajdują się miasta Przemyśl, Włodawa, Hrubieszów, Lubaczów. Na mapie zaznaczono również teren występowania języka kaszubskiego, który występuje w środkowej części woj. pomorskiego, miasta: Władysławowo, Gdynia, Gdańsk, Kościerzyna, Bytów.
W obrębie jednego dialektu wyróżnia się wiele gwar. Dzieje się tak dlatego, że gwara obejmuje swoim zasięgiem mowę mieszkańców mniejszego obszaru niż dialekt.
Na przykład w obrębie dialektu małopolskiego wyróżniamy m.in. gwary: sądecką, żywiecką, kielecką, krakowską, podhalańską. Natomiast dialekt mazowiecki tworzą m.in. gwara kurpiowska, łowicka i ostródzka.
Ciekawostka
Oprócz języka polskiego, w naszym kraju, status urzędowy ma również język kaszubski. Oznacza to, że na Kaszubach wszelkie informacje i tablice urzędowe mają dwie wersje językowe, a dzieci i młodzież uczą się języka kaszubskiego w szkołach.
Ćwiczenie 3
R1KZ0DXoCsPZk
Zadanie interaktywne, dwie ramki z opisem "słownictwo ogólnonarodowe" i "słownictwo o ograniczonym zasięgu terytorialnym", podane obok wyrazy należy przeciągnąć do odpowiedniej ramki.
Zadanie interaktywne, dwie ramki z opisem "słownictwo ogólnonarodowe" i "słownictwo o ograniczonym zasięgu terytorialnym", podane obok wyrazy należy przeciągnąć do odpowiedniej ramki.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Wykonaj poniższe polecenia. Odwołaj się do zamieszczonej powyżej mapy zasięgu dialektów języka polskiego lub skorzystaj z dostępnych źródeł wiedzy (np. słowników, leksykonów, internetu).
Polecenie 4
R1QXirpguFHyP
Określ, w obrębie którego z dialektów znajduje się miejsce twojego zamieszkania. Określ swoje miejsce zamieszkania (region, województwo, gmina). Następnie sprawdź na mapie lub w dostępnych źródłach wiedzy, który dialekt obejmuje ten teren.
Polecenie 5
Przysłuchaj się uważnie, jak mówią ludzie w twoim miejscu zamieszkania. Zastanów się, czy mieszkańcy regionu, w którym mieszkasz, posługują się konkretną gwarą. Zapisz jej nazwę.
R16RHCnuotLOn
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 6
Sprawdź w dostępnych źródłach, czy język regionu, w którym mieszkasz, został scharakteryzowany w formie słownika dialektów i gwar. Jeśli tak, to podaj tytuł oraz autora/autorów tej publikacji.
RjlJSEPbdrKhw
Miejsce na notatkę ucznia.
Ćwiczenie 4
Przyjrzyj się poniższym fotografiom. Czy wiesz, że w różnych regionach Polski niektóre zwierzęta i rośliny są inaczej nazywane? Sięgnij do dowolnych źródeł wiedzy i podaj przynajmniej dwie regionalne nazwy poniższych roślin/zwierząt.
RppfeEo1OBqUo
Chaber – niebieski kwiat w pełni rozkwitu na długiej, zielonej łodyżce, powyżej chaber w pąku, zielone tło.
Chaber
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, fotografia barwna, licencja: CC BY 3.0.
RcNqiF59VMeN9
Zdjęcie gałązki z kiścią dojrzałej czerwonej porzeczki, w tle widać zielone liście krzewu porzeczkowego.
Czerwona porzeczka
Źródło: mako, fotografia barwna, licencja: CC BY 2.0.
RtAmLmqjr6n0j
Widok biedronki na zielonym liściu, za którym jest czerwone tło.
Biedronka
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, fotografia barwna, licencja: CC BY 3.0.
R9GR52mBA4nEu
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Skorzystaj ze słownika gwar polskich.
Przykładowe nazwy regionalne: chaber - macoszka (np. Pomorze), modrak (Małopolska), czerwona porzeczka - świntojanka (Wielkopolska), świętojanka (np. Pomorze), biedronka - katrynka (Wielkopolska), zazula (Mazowsze).
Ćwiczenie 4
Czy wiesz, że w różnych regionach Polski niektóre zwierzęta i rośliny są inaczej nazywane? Sięgnij do dowolnych źródeł wiedzy i podaj przynajmniej dwie nazwy regionalne: chaber czerwona porzeczka biedronka
RGNJ6VQRIcOTV
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Wyszukaj nazwy w słowniku języka polskiego lub w słowniku gwar.
Przykładowe nazwy regionalne: chaber - macoszka (np. Pomorze), modrak (Małopolska), czerwona porzeczka - świntojanka (Wielkopolska), świętojanka (np. Pomorze), biedronka - katrynka (Wielkopolska), zazula (Mazowsze).
Ćwiczenie 5
Odpowiedz, co przedstawiają poniższe fotografie. Z podanych form wymowy wybierz te, które odpowiadają normie ogólnopolskiej. Określ, w jaki sposób mieszkańcy twojego regionu wymawiają te nazwy.
R1SvLsKa9HNrE
Zdjęcie przedstawia zbliżenie z góry zielono-czarnej żaby, widoczna jest głowa, tułów i jedna łapa.
[żaba], [zaba]
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, fotografia barwna, licencja: CC BY 3.0.
R1cLBbpPBoDcl
Zdjęcie przedstawia zbliżenie otwartego oka z szarą tęczówką, okolonego rzęsami.
[oko], [łoko]
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, fotografia barwna, licencja: CC BY 3.0.
R1505IsUiJfH9
Zdjęcie przedstawia czarny profil popiersia kobiety na pomarańczowym tle.
[kobieta], [kobita]
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, fotografia barwna, licencja: CC BY 3.0.
RzsozDXhZgJWC
Zdjęcie szarego monumentu przedstawiającego klęczącego anioła z pochyloną głową.
[anioł], [janioł]
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Małgorzata Skibińska, fotografia barwna, licencja: CC BY 3.0.
RcNNb1k8z3DpP
Skorzystaj z dostępnych źródeł, np. słownika dialektów i gwar polskich.
Normie ogólnopolskiej odpowiada wymowa: [żaba], [oko], [kobieta], [anioł]. Natomiast [zaba], [łoko], [kobita], [janioł] to przykałdy wymowy regionalnej.
Ćwiczenie 5
Z podanych poniżej form wymowy wybierz te, które odpowiadają normie ogólnopolskiej. Określ, w jaki sposób mieszkańcy twojego regionu wymawiają te nazwy: [zaba], [żaba] [łoko], [oko] [kobita], [kobieta] [janioł], [anioł]
RA9uVJAS4JWPU
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Sprawdź hasła w słowniku języka polskiego.
Normie ogólnopolskie odpowiada wymowa: [żaba], [oko], [kobieta], [anioł]. Natomiast [zaba], [łoko], [kobita], [janioł] to przykałdy wymowy regionalnej.
Ciekawostka
W Polsce istnieją zespoły (rozpoznawalne i popularne w całym kraju), które w swoich utworach kultywują regionalne i lokalne tradycje. W tworzonych tekstach posługują się gwarą. Takim zespołem jest m.in. góralska kapela Trebunie‑Tutki, która w swym dorobku artystycznym ma wiele piosenek sławiących piękno ich małej ojczyzny.
Ćwiczenie 6
Odszukaj w dostępnych źródłach piosenkę zespołu Trebunie‑Tutki pt. Jo cłek wolny. Wynotuj z tekstu słowa gwarowe. Sprawdź ich znaczenie w języku ogólnopolskim. Zastanów się, czy te słowa były ci wcześniej znane?
R6DX8Kn0u5fE5
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Skorzystaj z dostępnych źródeł wiedzy, np. słownika gwary podhalańskiej.
Słowa gwarowe, które występują w piosence: wiecny, straśnie, dusa, sarpiom, jo, cłek, ślebodny, przykozy, nie wtrącoj sie, tyz, ześ, grzychów, cyścowe, teroz.
Ćwiczenie 7
Odszukaj w dostępnych źródłach wiedzy podane poniżej wyrazy gwarowe: cumelek, gruba, gira, starka, farwa. Zapisz ich znaczenie w języku ogólnopolskim oraz nazwę regionu, z którego pochodzą.
R15uafTHZ8pJR
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Skorzystaj ze Słownika dialektów i gwar polskich.
Znaczenie wyrazów w języku ogólnopolskim:
Forma gwarowa - forma ogólnopolska: - cumelek - smoczek (Małopolska), - gruba - kopalnia (Śląsk), - gira - noga (Wielkopolska), - starka - babcia (Śląsk), - farwa - kolor (Kaszuby).
Ćwiczenie 8
Wskaż w poniższych wyrażeniach gwarowych końcówki wyrazów, które w języku ogólnopolskim uznawane są za nieprawidłowe: byłech tu, widza was, śmieli się, siedźma tam, rzuć kamyszek. Następnie zapisz ich ogólnopolską wersję.
R1bVNSlavFAxg
Skorzystaj ze Słownika języka polskiego.
Forma gwarowa - forma ogólnopolska: byłech tu - byłem tu, widza was - widzę was, śmieli się - śmiali się, siedźma tam - siądźmy tam, rzuć kamyczek.
Ćwiczenie 9
Zapisz poniższe regionalne przysłowia i powiedzenia w języku ogólnopolskim:
Jescy sie taki nie narodziół, co by wszystky wygodziół.
Lepsy śpicek niz chlebicek.
Leci jakby jemu soli na ogon nasypał.
Nie zawracaj gitary.
Skrobać marchewki.
Szneka z glancem.
Ślyp za ślyp, kieloch za kieloch.
RcqWgFLlP6fX2
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Skorzystaj z dostępnych źródeł wiedzy, np. słownika dialektów i gwar polskich.
Przysłowia i powiedzenia w języku ogólnopolskim:
Jeszcze się taki nie urodził, który by wszystkim dogodził.
Lepszy sen niż kawałek chleba.
Biegnie bardzo szybko.
Nie zawracaj głowy.
Deptać komuś po piętach.
Drożdżówka z lukrem.
Oko za oko, ząb za ząb.
Przepisy dla podróżujących pociągiem
RUrigbScSWNQZ
Zdjęcie jest nieostre, przedstawia zbliżenie przejeżdżającego pociągu. Widoczne są dwa okna, na jednym znajduje się nieczytelna prostokątna naklejka. W tle, przez jedno z okien, widać dwie osoby czekające na peronie oraz tablicę informacyjną – wyświetlany napis jest rozmazany.
Pociąg
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Jazda pociągiem jest popularną i lubianą (zwłaszcza przez dzieci) formą podróżowania. Dla zapewnienia bezpieczeństwa i wygody wszystkim podróżnym przewoźnicy wprowadzają regulaminy, które zawierają prawa i obowiązki osób korzystających ze środków transportu publicznego.
Ćwiczenie 10
Wskaż w poniższych wyrażeniach gwarowych końcówki wyrazów, które w języku ogólnopolskim uznawane są za nieprawidłowe: byłech tu, widza was, śmieli się, siedźma tam, rzuć kamyszek. Następnie zapisz ich ogólnopolską wersję.
RQqaPepWcJuej
Skorzystaj ze słownika poprawnej polszczyzny.
Forma gwarowa - forma ogólnopolska:
byłech tu - byłem tu,
widza was - widzę was,
śmieli się - śmiali się,
siedźma tam - siądźmy tam,
rzuć kamyczek.
Ćwiczenie 11
Wyjaśnij, kim są: konduktor, maszynista, zawiadowca stacji.
RcBu72uaFO2uv
Zadanie ucznia polega na odszukaniu i wpisaniu objaśnień podanych terminów.
Możesz skorzystać ze słownika języka polskiego.
Objaśnienie terminów:
konduktor to osoba, która sprawdza i sprzedaje bilety w pociągu,
maszynista to osoba, która prowadzi pojazd szynowy,
zawiadowca stacji to osoba, która kieruje ruchem na stacji kolejowej.
Ćwiczenie 12
Wymień kilka rodzajów pociągów.
R14NFmIlF2RU6
Możesz skorzystać ze Słownika języka polskiego.
Rodzaje pociągów: pasażerskie, towarowe, pospieszne, podmiejskie, dalekobieżne, ekspresowe itp.
Ćwiczenie 13
Wymień kilka przepisów (nakazów i zakazów), które obowiązują ludzi jadących pociągiem.
RHRYcxEFuZogq
Pamiętaj, że przepisy to wskazówki określające sposób wykonywania czegoś, ale też zbiór zarządzeń.
Przykłady przepisów obowiązujących podczas jazdy pociągiem: 1.Podczas jazdy pociągu nie wolno wychylać się przez okno. 2.Należy powiadomić obsługę pociągu o pozostawionych bez opieki rzeczach.
Polecenie 7
Zapoznaj się z nagraniem lub przeczytaj poniższy zbiór przepisów dla podróżujących. Zwróć uwagę na to, co wolno, a czego nie wolno robić w pociągu.
Ro1scmu3JyHwr
Nagranie recytacji tekstu „Przepisy dla podróżujących".
Nagranie recytacji tekstu „Przepisy dla podróżujących".
Przepisy PKP dla podróżujących czyta Bartosz Woźny
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Przepisy PKP dla podróżujących czyta Bartosz Woźny
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Nagranie recytacji tekstu „Przepisy dla podróżujących".
Przepisy PKP dla podróżującychStanisław Ligoń
Stanisław LigońPrzepisy PKP dla podróżujących
ChtochtoChto chce jechać kolejomkolejomkolejom – ten musi mieć bilet. Bilet kupuje się prziprziprzi kasie za pieniądze, aż do tego miejsca, kajj0000008Q5B6v21_000tp001kaj się chce jechać. ChtochtoChto jechać nie chce – może biletu nie kupować.
Naczelnik stacyistacyistacyiaboaboabo zawiadowca jest łodłodłod tego, cobycobycobykozołkozołkozoł trąbić aboaboabotyżtyżtyż żeby piskołpiskołpiskoł. Poznać go idziej0000008Q5B6v21_000tp002idzie po czerwonej czapce, takim samym nosie i zaspanej minie.
Do pociągu wsiodo sięwsiodo sięwsiodo siębezj0000008Q5B6v21_000tp003bez drzwiczki i wysiodo sięwysiodo sięwysiodo siętom samom drogomtom samom drogomtom samom drogom. Jednocześnie do Krakowa i Bytomia wyjechać nie idzienie idzienie idzie.
Kierunek jazdy wybiero se somwybiero se somwybiero se som podróżny. DozwolónodozwolonoDozwolóno mu jest na ten przikłodprzikłodna ten przikłod z Bytomia do Sosnowca jechać bezj0000008Q5B6v21_000tp003bez Wrocław.
Dzieci płacom pół bileta. Panny po 30 latach za dzieci uwożaćuwożoćuwożaćnie idzienie idzienie idzie, choćby były małe i bardzo głupie.
SiafnersiafnerSiafner, czyli konduktor, jest to taki urzędnik, kieryj0000008Q5B6v21_000tp004kiery robi dziurki.
ChtochtoChtomomo mo bilet wolnej jazdywolnej jazdywolnej jazdy, ten płacić nie potrzebuje – chyba że się koniecznie uprze.
Do kupejuj0000008Q5B6v21_000tp005kupeju można zabierać inoinoinomeńszemeńszemeńszetłumoczkitłumoczektłumoczki, przez co żony zabierać nie wolno.
Jeśli podróżny chce ździebkoździebkoździebko użyć ruchu, wolno mu leciećleciećlecieć za pociągiem.
Jeśli się pociąg wykolei, to mu tego nie śmiesz brać za złe, bo przecaprzecaprzeca koń momo mośtyryśtyryśtyry nogi, tyżtyżtyż się potknie.
Jak pociąg jest w połnympołnympołnym biegu, wtedy do knajpy wstępować nie możno.
Pociągów przez letnie miesiące się nie łogrzywołogrzywołogrzywo.
Pociągi nadchodzomnadchodzomnadchodzom w rozmaitych godzinach z rozmaitych stacyjstacyjstacyj.
Za jodłojodłojodło i picie w resturacjach kolejowych musi się płacić.
Używać firanek wagonowych na pieluchy lo dziecekdzieceklo dziecek nie wolno.
Polowanie i strzylaniestrzylaniestrzylanie w wagonach jest niedozwolone, za wyjątkiem niesrogiejniesrogiejniesrogiej nagonki na gęsi.
j0000008Q5B6v21_00000_BIB_001 Źródło: Stanisław Ligoń, Przepisy PKP dla podróżujących, [w:] tegoż, Bery i bojki śląskie, Katowice 1985, s. 96.
chto
chto - kto
kolejom
kolejom - koleją
przi
przi - przy
stacyi
stacyi - stacji
łod
łod - od
coby
coby - żeby
kozoł
kozoł - kazał
abo
abo - albo
tyż
tyż - też
piskoł
piskoł - piszczał, gwizdał
wsiodo się
wsiodo się - wsiada się
wysiodo się
wysiodo się - wysiada się
tom samom drogom
tom samom drogom - tą samą drogą
nie idzie
nie idzie - nie można
wybiero se som
wybiero se som - wybiera sobie sam
dozwolono
dozwolóno - wolno
przikłod
na ten przikłod - na przykład
dzieci połacom pół bileta
dzieci płacom pół bileta - dzieci płacą za pół biletu
uwożoć
uwożoć - uważać
siafner
siafner - konduktor
mo
mo - ma
wolnej jazdy
wolnej jazdy - uprawniający do bezpłatnych przejazdów, np. seniorów
ino
ino - tylko
meńsze
meńsze - mniejsze
tłumoczek
tłumoczek - mały, nieforemny pakunek
ździebko
ździebko - nieco, trochę
lecieć
lecieć - tu: biec
przeca
przeca - przecież
śtyry
śtyry - cztery
połnym
połnym - pełnym
łogrzywo
łogrzywo - ogrzewa
łodpowiadajom
dyrekcje nie łodpowiadajom - dyrekcja nie odpowiada
nadchodzom
nadchodzom - nadjeżdżają
stacyj
stacyj - stacji
jodło
jodło - jedzenie
dziecek
lo dziecek - dla dzieci
strzylanie
strzylanie - strzelanie
niesrogiej
niesrogiej - niewinnej
Ćwiczenie 14
Określ charakter tekstu Stanisława Ligonia. Uzasadnij swoją odpowiedź.
RMqT4MKU2uNsH
Zdecyduj, czy tekst jest poważny czy wesoły. Czy wzbudza śmiech?
Tekst Stanisława Ligonia jest żartobliwy, ponieważ prawa i obowiązki pasażera zostały w nim opisane językiem żartobliwym, humorystycznym.
Ćwiczenie 15
Odpowiedz na poniższe pytania, dotyczące tekstu Stanisława Ligonia Przepisy PKP dla podróżujących. Zacytuj odpowiednie fragmenty.
Czego w pociągu robić nie wolno?
Jakie są obowiązki podróżujących?
Co w pociągu wolno?
ReK7fjD6O2SzY
Zwróć uwagę na prawa i obowiązki podróżnych. Co można robić podczas podróży pociągiem, a co jest zabronione? Niezbędne informacje odnajdziesz w 1., 9., 11., 15., 16. i 17 punkcie tekstu.
W pociągu nie wolno:
„Używać firanek wagonowych na pieluchy lo dziecek nie wolno”.
„Polowanie i strzylanie w wagonach jest niedozwolone, za wyjątkiem niesrogiej nagonki na gęsi”. Obowiązki podróżujących:
„Chto chce jechać kolejom – ten musi mieć bilet”.
„Za jodło i picie w resturacjach kolejowych musi się płacić”. W pociągu wolno:
„Jeśli podróżny chce ździebko użyć ruchu, wolno mu lecieć za pociągiem”.
Ćwiczenie 16
Odszukaj w tekście Przepisy PKP dla podróżujących wyjaśnienia, kim jest zawiadowca i konduktor. Sprawdź, czy są one zgodne z twoimi objaśnieniami. Wskaż różnice.
R16DuHTDtKe39
Zwróć uwagę, że w cytowanym tekście zawiadowca jest również nazywany naczelnikiem, a konduktor - siafnerem. W 2. i 6. punkcie odnajdziesz informacje na temat zadań, jakie te osoby wykonują.
W tekście pt. Przepisy PKP dla podróżujących obowiązki zawiadowcy i konduktora zostały opisane w zabawny sposób. Różnią się od objaśnień, które można odszukać w słowniku.
Według tekstu Stanisława Ligonia zawiadowca to osoba, która każe trąbić i piszczy. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego zawiadowca to osoba kierująca ruchem na stacji kolejowej.
Według tekstu Stanisława Ligonia konduktor to osoba, która robi dziurki. Zgodnie ze Słownikiem języka polskiego konduktor to osoba sprawdzająca bilety, głównie kolejowe, pobierająca w drodze opłatę za przejazd.
RVq5LZH9m9imf
Ćwiczenie 17
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 8
Wybierz fragment z tekstu Stanisława Ligonia, który uważasz za najzabawniejszy. Zapisz jego treść w języku ogólnopolskim.
Rs1HdEyVhM4KR
R1RMtSuRDOhwq
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Pamiętaj! Język ogólnopolski to odmiana języka narodowego znana ogółowi społeczeństwa, która jest uczona w szkołach, stosowana w urzędach, upowszechniana przez literaturę i media. Gwara zaś to mowa ludzi zamieszkałych w określonym regionie, która różni się nieco od języka ogólnopolskiego.
Język ogólnopolski a gwara
Źródło: a. nn., domena publiczna.
j0000008Q5B6v21_000tp001
kaj – gdzie
j0000008Q5B6v21_000tp002
idzie – tu: można
j0000008Q5B6v21_000tp003
bez – tu: przez
j0000008Q5B6v21_000tp004
kiery – który
j0000008Q5B6v21_000tp005
kupej – przedział (w wagonie)
R1637waHVwPPk
Ćwiczenie 18
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanych terminów do odpowiednich kategorii.
Zadanie interaktywne polega na przyporządkowaniu podanych terminów do odpowiednich kategorii.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R19mTjJmUiCOi
Ćwiczenie 19
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek tabeli właściwymi sformułowaniami.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu komórek tabeli właściwymi sformułowaniami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1LQCo5KKYwzl
Ćwiczenie 20
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do terminów z kolumny lewej och objaśnień z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do terminów z kolumny lewej och objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Sprawdź, czy umiesz!
Polecenie 9
Zredaguj opowiadanie o swojej wymarzonej podróży koleją. Wykorzystaj w nim związki frazeologiczne z ćwiczenia 23.
R12N4GsR5ecll
Polecenie 10
Korzystając z dostępnych źródeł, zgromadź jak najwięcej legend dotyczących regionu twojego zamieszkania. Przeczytaj je, a następnie wynotuj słownictwo regionalne i gwarowe.
RNnSPWgFieHxV
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 11
Wiele polskich miejscowości posiada symbole, które stanowią ich wyróżnik na tle innych miejsc w kraju (np. symbolem Warszawy jest syrenka, Krakowa – smok wawelski, Poznania – koziołki, Grójca – jabłka, a Torunia – pierniki). Zdecyduj, kto lub co może być symbolem/symbolami twojego regionu. Wybierz jeden z nich i ułóż krótką rymowankę na ten temat.
Slajd 1 z 4
R1Z4I2lqr5NSU
Rysunek brązowego piernika. Ciastko ma rączki, nóżki, oczy i usta.
Toruński piernik
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., zpe.gov.pl.
RqnB7hm7ZpALp
Rysunek połówki czerwonego jabłka z gałązką i listkiem. Jabłko ma rączki, nóżki, oczy i uśmiechniętą buzię.
Grójeckie jabłko
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., zpe.gov.pl.
R1JgBcfwQ3eds
Rysunek dwóch szarych koziołków, sczepionych rogami.
Poznańskie koziołki
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., zpe.gov.pl.
RfSi7SuVwc2Oe
Rysunek zielonego, skrzydlatego smoka z czerwonym kwiatkiem w paszczy.
Smok wawelski
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., zpe.gov.pl.
RIcNBVi1E6UDR
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 11
Wiele polskich miejscowości posiada swoje symbole, np. Warszawa - syrenkę, Kraków – smoka wawelskiego, Poznań – koziołki, Grójec – jabłka, a Toruń – pierniki. Zdecyduj, kto lub co może być symbolem/symbolami twojego regionu. Wybierz jeden z nich i ułóż krótką rymowankę na ten temat.
R1N2F3tLXgj5V
Miejsce na notatkę ucznia.
Polecenie 12
Pracując samodzielnie lub w grupie z koleżankami i kolegami z klasy, wyjaśnij, w jaki sposób mieszkańcy regionu, w którym mieszkasz, pielęgnują kulturę. Odpowiedź powinna zawierać pełną informację o takich przedsięwzięciach i podmiotach jak: festiwale, konkursy, stowarzyszenia, wystawy, muzea, galerie, zespoły pieśni i tańca, itp.
RH9mrk47Z2M4s
Miejsce na notatkę ucznia.
j0000007UQB1v50_000tp002
Trebunie‑Tutki – góralski zespół folkowy pochodzący z Białego Dunajca
