Rekordy w świecie zwierząt i w świecie roślin
Które zwierzę jest największe – większe nawet od dinozaurów, a które najszybsze i porusza się z prędkością samochodu wyścigowego? Która roślina przewyższa wieżowce, która jest tak stara, że pamięta epokę lodowcową, a która najbardziej… cuchnie? W tej lekcji poznasz rekordzistów w przeróżnych kategoriach.
jakie są warunki życia na lądzie, a jakie w wodzie;
jakie przykładowe zwierzęta są drapieżnikami, a jakie roślinożercami.
Wymienisz rośliny i zwierzęta „bijące światowe rekordy”.
Scharakteryzujesz wybrane organizmy pod względem danej zdolności lub cechy wyglądu.
1. Rekordy w świecie zwierząt
Wyjaśnij, dlaczego jerzyka określa się mianem najlepszego lotnika.
Scharakteryzuj największego drapieżnika występującego w Polsce i Europie.
Wymień trzy ptaki żyjące w Polsce, które „biją rekordy” w różnych kategoriach: pod względem 1) szybkości, 2) wysokości ciała oraz 3) małych rozmiarów.
Największe zwierzę
Największym znanym zwierzęciem w historii Ziemi jest płetwal błękitny. Rekordowo ciężki osobnik ważył aż 173 tony. Samice są większe od samców i pod koniec okresu żerowaniażerowania mogą ważyć ponad 200 ton. Sam język płetwala waży ponad 2,5 tony – więcej niż średni samochód! Serce tego wielorybawieloryba może ważyć nawet 200 kg. To około 14 razy więcej niż serce słonia, który z kolei ma największe serce wśród zwierząt lądowych.
Najdłuższy płetwal błękitny mierzył ponad 30 m, czyli mniej więcej tyle, ile wynosi wysokość 9‑piętrowego wieżowca.
Płetwal błękitny uważany jest również za jedno z… najgłośniejszych zwierząt na świecie. To dlatego, że wydaje dźwięki o niskiej częstotliwości i głośności do 190 decybeli (podobny hałas panuje podczas startu rakiety kosmicznej). Pamiętajmy jednak, że pod wodą dźwięk musi być intensywniejszy, aby słyszeć go podobnie jak na lądzie. Tak zwana pieśń wielorybów służy do komunikowania się z innymi osobnikami. Wydawane odgłosy rozchodzą się w wodzie na odległość nawet 800 km.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PBh8ww7Vd
Największy ssak lądowy
Na lądzie na pierwszym miejscu wśród największych ssaków plasuje się słoń afrykański. Jednak jego wielkość jest porównywalna zaledwie z językiem płetwala błękitnego – królującego z kolei w oceanach. Długość ciała słonia afrykańskiego (wraz z trąbą, bez ogona) wynosi od 6 do 7,5 metra, wysokość w kłębie (do szczytu łopatek) – średnio 3,5 metra, a masa – zwykle od 5 do 7,5 tony. Największy znany osobnik mierzył blisko 4 metry i ważył 11 ton! Samce są wyraźnie większe od samic.
Mimo swojej masy słoń porusza się niemal bezszelestnie. Jak to możliwe? To dzięki temu, że stopy tego masywnego zwierzęcia są od spodu miękkie i delikatne.
Narząd ten służy słoniom do oddychania i wąchania, ale pełni też funkcję piątej kończyny. Wykorzystywana jest głównie do podnoszenia i przenoszenia przedmiotów, zbierania pokarmu (trąba zakończona jest dwoma wyrostkami – tzw. palcami) i pobierania wody do picia. Warto też wspomnieć, że słonie to doskonali pływacy, a dzięki trąbie mogą swobodnie oddychać podczas nurkowania. Trąba odgrywa także ważną rolę w kontaktach społecznych – słonie wydają za jej pomocą odgłosy (trąbią) i witają się nią z innymi osobnikami.
Jako największe zwierzęta lądowe słonie mają również największy mózg spośród wszystkich zwierząt żyjących na lądzie – może on ważyć do 5,4 kg (mózg człowieka waży średnio 1,5 kg).
Słonie są również jednymi z najdłużej żyjących ssaków – obok wielorybów i naczelnych. Dożywają nawet 70 lat. Mają też znakomitą pamięć, lepszą niż człowiek. Ich jedyną konkurencją w tej kategorii są delfiny. Słonie to również niespotykanie empatyczne i uczuciowe zwierzęta – potrafią pocieszać swoich towarzyszy ze stada, a po śmierci bliskich mogą przeżywać żałobę.
Największa ryba
Żyjący w wodach płetwal jest największym zwierzęciem na świecie i zarazem największym ssakiem. A jakie zwierzę morskie osiąga największą długość wśród ryb? To rekin wielorybi. Najdłuższy znany osobnik miał blisko 19 metrów, a najcięższy ważył niemal 14 ton, czyli tyle, ile spory samochód ciężarowy. Wbrew pozorom to jednak łagodne zwierzę, niegroźne dla człowieka. Podobnie jak wieloryby, żywi się planktonemplanktonem i drobnymi rybami. Żyje w otwartych wodach ciepłych mórz i oceanów w strefach tropikalnych i subtropikalnych. Niestety z powodu nielegalnych połowów gatunek ten narażony jest na wyginięcie.
Rekin wielorybi bije jeszcze inny rekord: jego skóra jest najgrubsza wśród wszystkich zwierząt. Może mieć nawet 10 cm grubości. Chroni to rekina przed dużymi drapieżnikami.
Najwyższe zwierzę
Najwyższym zwierzęciem na świecie, dzięki swojej długiej szyi, jest oczywiście żyrafa. Jest ona również największym przeżuwaczemprzeżuwaczem. Samce osiągają nawet 5,5 metra wysokości, przy czym sama ich szyja może mieć 2,5 metra!
Żyrafa żywi się głównie liśćmi drzew, przede wszystkim akacji. Długa szyja sprawia, że z łatwością do nich dosięga. Dzięki swojemu wzrostowi żyrafa może z daleka dostrzec zbliżającego się drapieżnika. Ponadto samce używają szyi w walce o dominację w stadzie.
Najszybsze zwierzę lądowe
Gepard – kot żyjący w Afryce na terenach trawiastych na południe od SaharySahary – to najszybsze zwierzę lądowe i wśród wszystkich ssaków. W pogoni za zdobyczą osiąga prędkość ponad 100 km na godzinę. Dla porównania najszybszy człowiek na świecie, biegacz Usain Bolt, osiągnął niecałe 45 km na godzinę. Jednak tak szybkie tempo gepard potrafi utrzymać jedynie przez 20 sekund.
Uzyskanie rekordowej prędkości umożliwia gepardowi m.in. lekki szkielet. Dzięki temu jest najlżejszym z dużych kotów – samce ważą do 65 kg. Jego długi ogon pomaga utrzymać równowagę. Elastyczny kręgosłup pozwala mu przy każdej prędkości trzymać głowę prosto, by nie stracić z oczu ofiary.
Najszybszy ptak – najszybsze zwierzę na świecie
Sokół wędrowny to największy gatunek wśród sokołów i najszybszy ptak, a zarazem najszybsze zwierzę na Ziemi. Samice, które są większe od samców, osiągają nawet 51 cm długości ciała i 115 cm rozpiętości skrzydeł. Podczas pościgu za ofiarą sokół potrafi pikować (wykonywać szybki lot w dół) z prędkością ponad 350 km na godzinę! To tyle, ile osiąga wyścigowy samochód. Zręczny i szybki lot jest możliwy dzięki wąskim i długim skrzydłom. Sokół poluje zwykle na mniejsze ptaki, chwytając je w locie. Zdobycz wypatruje z wysokich punktów obserwacyjnych lub z powietrza.
Gatunek ten występuje niemalże na całym świecie, również w Polsce. Jest jednak nieliczny i objęty ścisłą ochroną.
Sokół osiąga maksymalną prędkość w locie pionowym. W locie poziomym uzyskuje „jedynie” 105–110 km na godzinę. W tej kategorii szybszy jest od niego m.in. orzeł, ale na pierwszym miejscu plasuje się jerzyk, osiągający prędkość nawet 200 km na godzinę. Co ciekawe, większość jerzyków nie ma zdolności chodzenia ani siedzenia, a po ziemi pełzają.
Największy ptak
Największym ptakiem na Ziemi – zarówno najcięższym, jak i najwyższym – jest struś czerwonoskóry (zwany też północnoafrykańskim lub masajskim). Może on ważyć do 160 kg i osiągać wysokość ponad 250 cm. Ptak ten jest nielotemnielotem, jednak bardzo dobrze biega – potrafi się poruszać z prędkością 50 km na godzinę. Czyni go to również najszybszym ptakiem nielatającym. Dla porównania przeciętny człowiek w czasie zwykłego biegu pokonuje trasę w tempie 6–8 km na godzinę.
Najmniejszy ptak
Najmniejszy ptak świata to koliber, a dokładnie – koliberek hawański, żyjący wyłącznie na KubieKubie. Ten najdrobniejszy przedstawiciel rodziny kolibrowatych ma jedynie 6 cm długości i waży 2 g (czyli tyle co torebka herbaty). Kolibry to zwinne, lekkie i prędkie ptaki, które znajdują się w ciągłym ruchu. Wykonują od 50 do 200 uderzeń skrzydłami na sekundę. Nie mają zdolności chodzenia, jednak potrafią zawisać w powietrzu, by pożywić się nektarem kwiatów.
Istnieje 350 różnych gatunków kolibrów. Wszystkie pochodzą z Ameryki Północnej i Południowej. Natomiast w Polsce możemy spotkać ptaka, który jest drugim najmniejszym ptakiem na świecie, a w Europie najmniejszym – mysikrólika. Osiąga on 9 cm i może ważyć jedynie 4,5 g.
Największy owad
Pod względem długości ciała największym znanym owadem jest patyczak znaleziony w 2014 r. w Chinach. Miał on niemal 64,5 cm. Patyczaki są łudząco podobne do patyków. Niektóre podczas zagrożenia bujają się w rytm powiewających na wietrze liści bądź zamierają w bezruchu. Niektóre gatunki są hodowane w domowych terrariachterrariach.
2. Rekordy w świecie roślin
Najwyższa roślina
W Kalifornii w Stanach Zjednoczonych, na terenie Parku Narodowego Redwood (wymawiaj: redłud), rosną najwyższe drzewa na świecie – sekwoje wieczniezielone. Dorastają one do 60–100 m, a niektóre nawet powyżej 110 m. Najwyższa z nich, nazwana Hyperion, ma niemal 116 m. To tyle, ile ma ok. 27‑piętrowy wieżowiec! Możliwe, że Hyperion mógłby urosnąć jeszcze wyżej, gdyby nie działalność dzięcioła przy szczycie drzewa. Szacuje się, że okaz ten ma od 600 do 800 lat. Jednak sekwoje mogą żyć znacznie dłużej – aż do 2 tys. lat!
W Polsce najwyższym obecnie drzewem jest daglezja zielona rosnąca na terenie nadleśnictwa Bardo (w województwie dolnośląskim) – jej wysokość to niemal 60 m.
Najstarsze drzewo
Świerk Old Tjikko (wymawiaj: old czikko) to najstarsze drzewo na świecie – ma prawie 10 tys. lat. Prawdopodobnie wykiełkował pod koniec ostatniej epoki lodowcowej. Rośnie w w Szwecji.
Najstarszym drzewem w Polsce jest cis pospolity w Henrykowie Lubańskim (w województwie dolnośląskim). Liczy on prawie 1300 lat. Słynny dąb Bartek ma „zaledwie” 684 lata.
Najgrubsze drzewo na świecie
Najgrubszym drzewem świata – czyli o największym obwodzie pnia – jest cypryśnik meksykański zwany drzewem z Tule. Jak sama nazwa wskazuje, rośnie on w Meksyku, w miejscowości Santa María del Tule (wymawiaj: santa marija del tule). Obwód jego pnia to aż 36 m, a średnica – prawie 11,5 m. Natomiast korona tego cypryśnika ma średnicę 56 m – to więcej niż długości dwóch kortów tenisowych. Rozmiary drzewa sprawiają, że waży ono aż 637 ton, czyli jest cięższe niż największy samolot pasażerski.
Cypryśnik meksykański to drzewo iglaste rosnące w stanie dzikim w Meksyku, Gwatemali i Teksasie. Jest gatunkiem zagrożonym.
Największy kwiat na świecie
Największy kwiat na świecie – raflezja Arnolda (zwana też bukietnicą Arnolda) – nie wytwarza korzeni, łodyg ani liści. Składa się jedynie z pięciu dużych, mięsistych czerwonych płatków i osiąga 80–100 cm średnicy oraz ok. 10 kg wagi. Badania wykazały, że roślina ta jest 79 razy większa niż 46 mln lat temu. Kwitnie przez 5–7 dni co kilka lat.
Raflezja Arnolda nie ma przyjemnego, kwiatowego zapachu – wydziela cuchnący zapach gnijącej padliny. Tym samym jest jedną z najbardziej śmierdzących roślin na świecie. Z tego powodu w niektórych językach nazywa się ją „trupim kwiatem”.
Na pierwszym miejscu wśród najbardziej śmierdzących roślin na świecie plasuje się dziwidło olbrzymie. Jego kwiat wydziela intensywny zapach zgniłego mięsa, rozchodzący się na duże odległości. Wabi to padlinożerne chrząszcze i muchy, które pełnią funkcję zapylaczy.
Dziwidło olbrzymie wypuszcza z bulwy pojedynczy liść, a zakwita dopiero po 10 latach. Zgodnie z nazwą jest to gigantyczna roślina: bulwa może ważyć nawet 120 kg, a liść mierzyć 7 m. Kwiat ma od 80 do 330 cm wysokości. Tak jak raflezja, dziwidło kwitnie rzadko: co kilka lat przez 2–3 dni.
Największy owoc
Rosnący w Azji i Afryce chlebowiec różnolistny (zwany też drzewem bochenkowym) rodzi największe owoce na świecie – ich nazwa to dżakfrut. Owoce te ważą nawet do 50 kg i osiągają 1 m długości. Przeciętnie ważą ok. 10 kg.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RbIsql6ihwVK8
Na nagraniu przedstawione są rośliny i zwierzęta, których poszczególne cechy osiągają wyjątkowe, światowe rekordy.
Podaj wymiary oraz masę największego zwierzęcia żyjącego na kuli ziemskiej. W odpowiedzi uwzględnij również masę jego serca, języka i mózgu.
Podaj nazwę i krótko opisz najwyższe drzewo rosnące obecnie na świecie.
Wymień najszybsze zwierzę lądowe na świecie. W odpowiedzi uwzględnij szybkość z jaką się porusza.
Słownik
roślina lub zwierzę, które są charakterystyczne wyłącznie dla niewielkiego terytorium i nie występują nigdzie indziej na świecie
państwo w Ameryce Środkowej między Morzem Karaibskim a Zatoką Meksykańską
ptak, który w wyniku ewolucji utracił zdolność lotu
drobne organizmy wodne unoszące się biernie z falami i prądami w oceanach, morzach i wodach słodkich
należą do nich m.in. wielbłądy, żyrafy, jelenie, łosie; są roślinożerne; połykają pokarm słabo pogryziony, a następnie go zwracają do jamy gębowej i przeżuwają
największa pustynia na Ziemi leżąca w Afryce Północnej, na terytorium 11 państw; wnętrze Sahary jest pozbawione roślinności
teren, na którym rosną głównie duże trawy, a pośród nich występują pojedyncze drzewa lub ich niewielkie grupy; na sawannach żyją w wielkich stadach liczni roślinożercy
pomieszczenie do hodowania drobnych zwierząt lądowych, przystosowane do ich wymagań w naturalnych środowiskach
nazwa dużych gatunków ssaków morskich, m.in.: waleni, płetwala oraz kaszalota
zdobywanie i zjadanie pożywienia przez dzikie zwierzęta
Zadania
Korzystając z internetu, wymień największego i najmniejszego na świecie ssaka lądowego, ptaka oraz rybę.
Notatnik
Bibliografia
Białek A., Największe zwierzęta na świecie – sprawdź rekordy ze świata zwierząt, „National Geographic. Polska”, 26.03.2022, www.national‑geographic.pl/artykul/najwieksze‑zwierzeta‑na‑swiecie‑sprawdz‑rekordy‑ze‑swiata‑zwierzat [dostęp: 3.02.2022].
Dydymska B., Najmniejszy ssak świata, Biuro Rekordów, biurorekordow.pl/najmniejszy‑ssak‑swiata/ [dostęp: 3.02.2022].
Dydymska B., Najszybsze zwierzę świata, Biuro Rekordów, biurorekordow.pl/najszybsze‑zwierze‑swiata/ [dostęp: 3.02.2022].
Dydymska B., Najszybsze zwierzę w powietrzu, Biuro Rekordów, biurorekordow.pl/najszybsze‑zwierze‑powietrzu/ [dostęp: 3.02.2022].
Największe ptaki na świecie, „Media Nauka”, www.medianauka.pl/najwiekszy‑ptak‑na‑swiecie [dostęp: 3.02.2022].
Przyrodnicze rekordy, „Blisko Przyrody”, e‑bliskoprzyrody.pl/przyrodnicze‑rekordy/ [dostęp: 3.02.2022].
Rekordy fauny Polski, „Blisko Przyrody”, e‑bliskoprzyrody.pl/rekordy‑fauny‑polski/ [dostęp: 3.02.2022].
Stanisławski P., Największe zwierzęta na świecie to płetwale błękitne, „Crazy Nauka”, 30.06.2013, www.crazynauka.pl/najwieksze‑zwierzeta‑na‑swiecie/ [dostęp: 3.02.2022].
Zarzyński P., Leśne rekordy świata, „Focus”, 5.07.2016, /www.focus.pl/artykul/lene‑rekordy‑wiata [dostęp: 3.02.2022].