Retoryka w XVI wieku

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• poznaje pojęcia: retoryka i oracja,

• zapoznaje się z sylwetką Piotra Skargi i jego twórczością literacką,

• utrwala wiadomości dotyczące historii Polski doby renesansu.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• przedstawić twórczość Piotra Skargi, wskazać jej charakterystyczne cechy,

• wymienić wydarzenia historyczne poruszane w utworach Skargi,

• zilustrować przykładami z Kazań Sejmowych sytuację Polski doby renesansu oraz określić stosunek Piotra Skargi do XV‑wiecznej rzeczywistości w Polsce.

2. Metoda i forma pracy

Wykład, dyskusja, praca w grupach, nauczanie sytuacyjne, praca analityczna z tekstem Kazania sejmowe.

3. Środki dydaktyczne

Egzemplarze podręcznika Przeszłość to dziś Jacka Kopcińskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie listy obecności.

2. Wykład: informacje o retoryce w renesansie. Zwrócenie uwagi m.in. na: kolegia jezuickie (największy wpływ na rozwój retoryki) i twórców przemów (Kochanowski, Modrzewski, Skarga).

3. Kazanie - gatunek wypowiedzi o tematyce politycznej. Cechą charakterystyczną tekstów szesnastowiecznych jest stylizowanie ich na formule kazań i przemówień. Ważnym elementem tych wypowiedzi retorycznych było zaapelowanie do odbiorcy.

4. Kazania sejmowe - dlaczego? (Rozpoczęcie prac sejmu od mszy, na której kapłan królewski wygłaszał kazanie, a od 1588 r. nadwornym kaznodzieją był Piotr Skarga).

b) Faza realizacyjna

1. Praca z tekstem: analiza Kazań Sejmowych:

• W jaki sposób zbudowany jest utwór?

  • W jakiej roli występuje Skarga?

  • Wymień choroby Rzeczypospolitej.

  • Zastanów się nad celem poruszanych przez pisarza problemów.

2. Przeczytaj w podręczniku fragmenty Kazania wtórego.

   • Do kogo jest porównana Rzeczypospolita?

   • W jaki sposób została przedstawiona szlachta?

   • Przed czym Skarga przestrzega szlachtę?

3. Znajdź środki stylistyczne i zastanów się nad celem ich użycia:

   • pytania retoryczne,

   • powtórzenia i wyliczenia,

   • apostrofy,

   • sugestywne obrazy,

   • szyk przestawny,

   • odwołania do Biblii jako najwyższego autorytetu.

     Zanalizowane utwory Skargi mają na celu ukazanie mistrzostwa językowego i stylistycznego Skargi, a jednocześnie świadczą o ogromnym rozwoju mowy polskiej w ciągu półwiecza.

c) Faza podsumowująca

Dyskusja podsumowująca:

Podsumowanie wiadomości na temat twórczości Piotra Skargi.

5. Bibliografia

1. Kopciński J., Przeszłość to dziś, Stentor, Warszawa 2005.

2. Korolko M., O prozie „Kazań sejmowych” Piotra Skargi, PAX, Warszawa 1971.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Ułóż przemówienie na dowolny temat.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Lekcja poświęcona retoryce XVI wieku – przeznaczona dla klasy pierwszej liceum.