Rola aktywności fizycznej w życiu człowieka

R1YunHvylGrmS

Sport lub przynajmniej niewielka, lecz regularna aktywność fizyczna, odgrywają ważną rolę, zarówno jeżeli chodzi o pojedyncze osoby, jak i całe społeczeństwa. Efekty aktywności fizycznej są odczuwalne krótko i długoterminowo. Więcej na ten temat dowiesz się z tej lekcji.

Przygotowując się do tej lekcji, zastanów się jakie korzyści osiągasz z uprawianej przez siebie aktywności fizycznej. Jeżeli nie uprawiasz żadnej, pomyśl, jakie potencjalnie mogłaby ci przynieść. Zastanów się również nad korzyściami wynikającymi z uprawiania sportu w skali całego społeczeństwa.

Nauczysz się

uzasadniać znaczenie aktywności fizycznej dla zdrowia i rozwoju, w tym ochrony przed chorobami przewlekłymi;
analizować konsekwencje braku aktywności fizycznej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych w Polsce;
oceniać intensywność wysiłku fizycznego.

1. Aktywność fizyczna – korzyści

Aktywność jest przeciwieństwem bierności i związana jest z podejmowaniem różnych działań, które powinny przynieść określone i najczęściej oczekiwane rezultaty. Aktywność ruchowa wiąże się z podejmowaniem wysiłku fizycznego i niesie za sobą cały szereg efektów dla naszego organizmu. Aktywność prozdrowotna przyczynia się do poprawy naszego zdrowia i życia oraz pozwala osiągnąć efekty estetyczne. Aktywność fizyczna wyczynowa pozwala osiągnąć rezultaty w sporcie wyczynowym,sport wyczynowysporcie wyczynowym, ale może wiązać się z negatywnymi skutkami dla organizmu (przeciążenia układu kostnego, mięśniowego, krążenia i inne) i dlatego musi być podejmowana pod opieką profesjonalnych trenerów i lekarzy. Efekty aktywności fizycznej możemy podzielić na takie, które zaobserwujemy już po krótkiej chwili oraz takie, które widoczne będą nawet po wielu latach.

Krótko po wysiłku fizycznym obserwujemy zmęczenie, ale także zadowolenie, które jest rezultatem wydzielanych endogennych peptydów opioidowych (znanych powszechnie jako endorfiny). Regularnie podejmowana aktywność fizyczna pozwala wzmocnić układ kostny, mięśniowy i krążenia, poprawia wydolność serca i płuc, a dzięki temu lepiej dotleniony jest mózg i cały organizm. Ponadto pozwala utrzymać prawidłową wagę ciała.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, aby dzieci i młodzież w wieku od 5 do 17 lat były aktywne fizycznie każdego dnia co najmniej 60 minut. Aktywność ta powinna być umiarkowana, a trzy razy w tygodniu może to być aktywność intensywna (aerobowa). Należy przy tym pamiętać, aby aktywność ta sprawiała radość, była zróżnicowana i dotyczyła wszystkich partii ciała. Osoby powyżej 18 roku życia powinny być aktywne fizycznie tygodniowo przez 150 - 300 minut. Aktywność ta powinna być umiarkowana. Intensywna aktywność fizyczna jest zalecana osobom dorosłym w wymiarze 75‑150minut tygodniowo, a co najmniej 2 razy w tygodniu powinni wykonywać ćwiczenia wzmacniające. Podejmowanie aktywności fizycznej pozytywnie wpływa na utrzymanie dobrej kondycji zarówno fizycznej jak i psychicznej.

Obejrzyj film, w którym rozwinięto szerzej powyższe kwestie.

R1Vap2RrlV3zG

Film pt. „Rola aktywności fizycznej w życiu człowieka”
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Polecenie 1

Jakie korzyści daje uprawianie sportu w wymiarze krótkoterminowym? Wymień co najmniej dwa przykłady.

RI2gG1Lh2iskw

Polecenie 2

Wskaż długoterminowe korzyści jakie można osiągnąć dzięki zmianie nawyków związanych ze spędzaniem wolnego czasu i podjęciem regularniej aktywności fizycznej.

R1Q2zmMzTg4fE

Polecenie 3

Napisz, jaką aktywnością fizyczną można zastąpić ćwiczenia, jeżeli w danym momencie nie masz czasu na ich wykonanie. Podaj co najmniej dwa przykłady.

R1NF5V0ld7LKI

Zagadnienie krótkoterminowych i długoterminowych korzyści z aktywności fizycznej oraz jej rodzaje zostały szerzej omówione w prezentacji. Zapoznaj się z nią, następnie wykonaj polecenia.

R1M0mfLd98gV8

RzNTVmiiTmi6D

Aktywność fizyczna w życiu człowieka.

R1Z66OpWCqSo5

R1IzsJ0uFuRlt

Szary slajd. U góry slajdu dwa zdjęcia ustawione jedno obok drugiego. Lewe zdjęcie przedstawia wnętrze siłowni i ustawione w niej obok siebie bieżnie. Na jednej z nich biegnie mężczyzna w zielonej koszulce i czarnych, krótkich spodenkach. Bieżnie ustawione są przy przeszklonej ścianie, a za oknami widoczne są zielone krzewy i drzewa. Prawe zdjęcie przedstawia mamę z córką. Obie ubrane są w sportowe ubrania: kobieta w czarny stanik sportowy i szare legginsy, a dziewczynka w białą koszulkę i niebieskie spodnie dresowe. Obie unoszą ręce do góry i kładą stopę na udzie drugiej nogi. Kobieta przytrzymuje uniesione dłonie dziewczynki. W tle brązowa kanapa i kremowa ściana. W dolnej części slajdu biały prostokąt i tekst: „W zależności od czasu aktywności: krótkoterminowe, długoterminowe”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Korzyści płynące z aktywności fizycznej możemy podzielić, uwzględniając kilka czynników. Pierwszym z nich jest czas.

Rq9t5amdD3Llr

6,6

RD2yvKC2OMUcS

Biały slajd. W górnej części slajdu dwa zdjęcia ustawione jedno obok drugiego. Zdjęcie lewe przedstawia kobietę w szarej koszulce i ciemnych legginsach. Znajduje się na niebieskiej macie do ćwiczeń i jest w trakcie rozciągania. Jedną nogę ma zgiętą w kolanie, a drugą wyprostowaną. Ręce opiera na ziemi przed sobą. Głowę odwraca w stronę prostej nogi. Zdjęcie prawe przedstawia parę znajdującą się na plaży. Ubrani są w ciemne ubrania sportowe i robią wykrok, wysuwając lewą nogę do przodu. Mężczyzna trzyma dłonie przy twarzy, a kobieta unosi ręce ku górze. W dolnej części slajdu tekst: „Przykładem ćwiczeń, które nie obciążają organizmu, a przyczyniają się do relaksu po nauce i pracy jest rozciąganie, które łatwo można wykonywać również w domu”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

R1IS7gSm3mfDL

Źródło: Mikhail Nilov, domena publiczna.

Aktywność fizyczna w krótkim i długim okresie przyniesie nam inne rezultaty. Krótkookresowo, przy właściwym doborze intensywności i rodzaju ćwiczeń, odprężymy się po nauce i pracy. Mogą to być, a często nawet powinny, ćwiczenia o umiarkowanej intensywności.

RvFCjH9LxtG0R

6,6

R1BJi8l81cfmH

Biały slajd. Z lewej strony tekst: „Jednorazowy, zbyt duży wysiłek, nie przynosi korzyści dla zdrowia. Może zakończyć się urazem”. Z prawej strony zdjęcie przedstawiające młodego mężczyznę kucającego na bieżni sportowej. Ubrany jest w niebieską koszulkę i buty w tym samym kolorze oraz czarne, długie spodnie. Prawą pięść oparł o ziemię, a lewą rękę położył na kolanie. Na łokciu położył głowę. W tle zielone krzewy oraz czerwona bieżnia. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

RTQ6TVdxVD1tN

Źródło: Kampus Production, domena publiczna.

Nie należy gwałtownie zmieniać trybu funkcjonowania. Na przykład jeżeli spędziliśmy kilka ostatnich dni przy biurku ucząc się, czytając, grając. Jednorazowy, gwałtowny wysiłek fizyczny, nie tylko nie wyjdzie nam na zdrowie, ale możemy go zakończyć w najlepszym przypadku mocną zadyszką. W gorszym razie możemy doświadczyć urazu bądź poważniejszej kontuzji. Będzie to dla organizmu szok.

R1dDkaaa6y3a3

R1EwQuzqDiAfk

Biały slajd. W górnej części slajdu zdjęcie przedstawiające mężczyznę na siłowni. Siedzi on na ławeczce i ma zamknięte oczy. Prawą rękę opiera o udo, a lewy łokieć o kolano. W tle maszyny sportowe oraz przeszklona ściana, za którą widoczny jest skośny dach sąsiadującego budynku. W dolnej części slajdu tekst: „Należy stopniowo zwiększać intensywności lub długość ćwiczeń”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Warto zwiększać intensywność i różnorodność treningów, jeżeli są one regularne. Spowoduje to, że nie będziemy się przyzwyczajać do konkretnego i zawsze takiego samego zestawu ćwiczeń, na przykład monotonnego 5‑kilometrowego biegu 3 razy w tygodniu.

R1Remz2ztIjhs

R15USNZ0VmkCS

Biały slajd. Z lewej trzy zdjęcia w dwóch rzędach. W górnym rzędzie, zdjęcie po lewej przedstawia starszego mężczyznę w niebieskim dresie, który trzyma w dłoni rakietę tenisową i odbija piłkę. W tle kort i fragment budynku. Zdjęcie z prawej strony przedstawia starszego mężczyznę w żółtym bezrękawniku, do którego został przypięty numer zawodnika: „514”. Położył on prawą nogę na słupku i rozciąga się. Dolne zdjęcie przedstawia tłum biegnących ludzi, którzy ubrani są w sportowe ubrania. Na przodzie biegnie kobieta w białym bezrękawniku i czarnych, krótkich spodenkach. Do bioder ma przypięty numer zawodnika. Unosi ona dwie ręce do góry i pokazuje palcami gest Wiktorii. Z prawej strony slajdu tekst: „Aktywność fizyczna pozwala nam zachować zdrowie i kondycję przez długi czas. Zwiększa szanse na uniknięcie różnych przewlekłych chorób, również tych o charakterze cywilizacyjnym”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Długofalowo aktywność fizyczna pomaga w uniknięciu wielu zaburzeń i chorób. Jest pożądana między innymi w celu kontroli wagi, stężenia cholesterolu we krwi, zachowania zdrowego serca. W zależności od dyscypliny poprawiamy też nasze wybrane cechy psychofizyczne, np. spostrzegawczość. Dodatkowo cały czas pobudzamy do pracy nasze mięśnie i stawy. Można powiedzieć, że dzięki regularnym ćwiczeniom cały nasz organizm zaczyna pracować zupełnie inaczej niż u osoby prowadzącej siedzący tryb życia.

R17k2haFtH0CI

RhwBcmz7QbmX2

Biały slajd. Z lewej strony zdjęcie młodych osób, którzy ubrani są w sportowe ubrania. Uśmiechają się i biegną plażą. Z prawej strony slajdu tekst: „Podział ćwiczeń fizycznych z uwagi na wiedzę, jaką przy nich wykorzystujemy”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Ćwiczenia możemy także podzielić z uwagi na wiedzę, na podstawie której je prowadzimy. Nie jest niczym złym, jeżeli przy prostych ćwiczeniach bazujemy na własnych doświadczeniach, np. wyniesionych z ćwiczeń i gier z rówieśnikami. W miarę jak stają się one zaawansowane, wskazane jest jednak zdobycie na ich temat dodatkowej wiedzy. Możemy w tym celu skorzystać z różnych dostępnych publikacji, zarówno drukowanych, jak i dostępnych w internecie. W przypadku skomplikowanych ćwiczeń, niezależnie od tego, jaka to dyscyplina sportu, zaleca się dodatkowo podejmowanie aktywności w obecności trenera.

R1cc0ToB4Bzzd

6,6

RD3munPptV7el

Biały slajd. W górnej części zdjęcie przedstawiające nogi damskie w leginsach sportowych. Kobieta trzyma w dłoniach, opartych o nogę, telefon, na którym pojawia się minutnik. Przy nogach słuchawki, biały ręcznik i hantla. U dołu slajdu tekst: „W coraz bardziej nas otaczającym środowisku cyfrowym niezwykle ważne jest zachowanie czujności, bezpieczeństwa, umiejętność sprawdzania znalezionych informacji”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Rgyoe1v2tWjW4

Niezależnie od tego, czy ćwiczymy sami czy z kimś, opierajmy swoją wiedzę na temat danej dyscypliny o fachowe publikacje. Na swojego trenera wybierajmy natomiast osobę, która ma odpowiednie kompetencje.

R3xRk0cLyo4ei

RNP0lBqd84x8i

Biały slajd. W lewym górnym rogu zdjęcie przedstawiające troje osób: dwóch mężczyzn i kobietę. Wszyscy ubrani są w sportowe ubrania, a jeden z mężczyzn trzyma w dłoniach telefon. Para przygląda się temu, co pokazuje na ekranie mężczyzna. W dolnej części slajdu zdjęcie przestawiające zrzuty ekranu z aplikacji monitorującej aktywność: na ekranach znajdują się kolorowe wykresy, serce pokazujące puls, kalendarz i dane użytkownika. W prawym górnym rogu tekst: „Oferty programów treningowych czy odchudzających, gwarantujące niesamowite rezultaty niskim kosztem, powinny wzbudzać naszą czujność”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Powszechny dostęp do internetu umożliwia nam wyszukanie znacznej liczby informacji o programach treningowych. Niektóre z nich to różnego rodzaju diety i programy „cud”, obiecujące nam niezwykłe efekty już po tygodniu czy dwóch. Podobnie łatwo wykreować swoją postać na wybitnego trenera lub dietetyka. Stworzenie strony internetowej, dodanie do niej kilku komentarzy zachwalających program, które zostały wcześniej w całym pakiecie zakupione na aukcji, nie stanowi dużego problemu.

R1EiYV4gjppO2

R1DexO46DQKx1

Biały slajd. Z lewej strony tekst: „Warto potwierdzić swoją wiedzę na temat właściwego sposobu uprawiania aktywności fizycznej w kilku źródłach”. Z prawej strony slajdu dwa zdjęcie ustawione jedno pod drugim. Górne zdjęcie przedstawia parę w sportowych ubraniach, która przybija sobie piątkę. W tle lustra i półka ze sprzętem sportowym. Dolne zdjęcie przedstawia dwie kobiety ubrane w sportowe ubrania. Na udach mają gumę oporową. Stoją na lewej nodze, a prawą unoszą do boku. Dłonie trzymają na biodrach i spoglądają na siebie uśmiechnięte. W tle zielone drzewa i krzewy. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Również jeżeli szukamy informacji na omawiany temat poza internetem, warto skonsultować się ze znajomymi osobami – takimi, które znają dany klub czy trenera. Ponadto dobrze jest naprzemiennie weryfikować informacje – te otrzymane od znajomych spróbować potwierdzić w sieci, np. czytając komentarze innych osób, a także na odwrót – to, co znajdziemy w internecie, potwierdzać u znajomych.

RENUUT8HowOxV

RtfjyuX9abXby

Biały slajd. Z lewej strony dwa zdjęcia ustawione jedno pod drugim. Górne zdjęcie przedstawia kosz do koszykówki, do którego leci pomarańczowa piłka. Pod koszem stoją cztery osoby w sportowych ubraniach. Dolne zdjęcie przedstawia dwóch chłopców w czarnych, krótkich spodenkach, podkolanówkach i koszulkach: białej oraz żółtej. Chłopiec w białej koszulce kopie piłkę, a drugi z nich biegnie obok. Chłopcy znajdują się na zielonej murawie, na której zostały wyrysowane żółte pasy. Z prawej strony slajdu tekst: „Sport jako część życiowej i zawodowej aktywności”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Rl0K2TeZohsld

Biały slajd. Z lewej strony zdjęcie przedstawiające chłopca kopiące piłkę. Stoi do widza tyłem i ubrany jest w kolorową koszulkę, brązowe, krótkie spodenki i ciemne buty. W tle zielona trawa i krzewy. Niebo błękitne, a na nim kilka białych chmur. Z prawej strony tekst: „Amatorski. Forma aktywności fizycznej i rywalizacji, którą podejmują osoby niezawodowo i z pasją dla przyjemności, zdrowia i rozwijania umiejętności”. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Rr8klwTlVvku2

Biały slajd. Z lewej tekst: „Zawodowy. Działalność fizyczna lub umysłowa, która jest wykonywana na profesjonalnym poziomie, celem osiągnięcia sukcesu, zarobienia pieniędzy i zdobycia uznania w danej dyscyplinie sportu”. Z prawej strony zdjęcie zatłoczonej areny, na środku której znajduje się flaga. Na trybunach race z ogniem, a nad flagą okrągły telebim. — Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Aktywność fizyczną możemy również podzielić z uwagi na stopień naszego zaangażowania, tzn. możemy uprawiać ją amatorsko lub zawodowo.

W pierwszym przypadku nie poświęcamy na sport całego naszego czasu, a jego zasadniczą rolą jest utrzymanie nas w dobrej kondycji, zdrowiu, poprawa naszego samopoczucia. Jeżeli chodzi o sport zawodowy, stanowi on sposób na życie lub przynajmniej przygotowanie do przyszłej pracy w takim charakterze. W związku z tym wymaga, aby skupić na nim znaczną część naszej aktywności. Można także wyróżnić pośrednie formy zaangażowania, np. osób osiągających wyniki zbliżone do zawodowych sportowców, ale wykonujących inne zawody.

Polecenie 4

Wyjaśnij, dlaczego duży wysiłek po długiej przerwie nie jest zdrowy.

RPOI12ZzKTsJ8

Polecenie 5

Uzasadnij, dlaczego powinniśmy zmieniać co jakiś czas rodzaj i intensywność ćwiczeń.

R1SmeSF6DshOS

Polecenie 6

Wyjaśnij, w jaki sposób podejmować aktywność fizyczną, żeby była bezpieczna i nie spowodowała kontuzji lub trwałego uszczerbku na zdrowiu.

RFZaLAAhkRNKk

2. Ocena intensywności wysiłku fizycznego

Konieczność oceny efektów własnej pracy pojawia się u większości osób, które z ćwiczeniami wiążą oczekiwania zmiany swojego wyglądu, wagi, zwiększenia wytrzymałości. Pierwsze spostrzeżenia po wysiłku są dla nas intuicyjne, w wyniku zmiany tętna, szybkości oddechu, pojawienia się głodu, zmęczenia.

Ocenianie samego siebie jest jednak obarczone ryzykiem błędu, np. mimowolnie i podświadomie możemy dążyć do zawyżenia lub zaniżenia swoich osiągnięć, np. liczby spalonych kalorii.

W związku z powyższym istnieją różnego rodzaju skale pomiaru, a także dedykowane urządzenia pomiarowe, które pozwalają nam upewnić się, jak intensywnie ćwiczyliśmy, zachowując jednocześnie wysoki poziom dokładności.

Zauważmy, że rozwój technologiczny dostarcza nam również podręczne urządzenia, z których możemy korzystać również w domu czy w czasie ruchu na świeżym powietrzu. Trzeba mieć jednak świadomość, że nie wszystkie są równie wiarygodne.

Najłatwiejsze do zaobserwowania i zmierzenia po wysiłku jest tętnotętnotętno. Możemy je zmierzyć przy pomocy urządzeń elektronicznych lub wyczuć pulsowanie krwi w tętnicach. Najłatwiej zmierzyć i obliczyć puls można przykładając palce jednej ręki do wewnętrznej strony drugiego nadgarstka. Przez 15 sekund obliczamy liczbę wyczuwalnych uderzeń, a następnie mnożymy ją przez cztery i otrzymamy wartość tętna. Innym miejscem, gdzie łatwo wykryć puls jest szyja (miejsce w bok od krtani, w którym poczujesz pulsującą krew).

Tętno maksymalnetętno maksymalneTętno maksymalne, oznaczane jako HRmaxHRmaxHRmax – jest to najwyższa osiągana w czasie treningu szybkość pracy serca. Można znaleźć różne wzory na jej obliczenie[1][2], np. HRmax = 210 – (0,65 x wiek [w latach]).

HRmax

Niektóre wzory wprowadzają dodatkowo rozróżnienie ze względu na płeć i wagę.

Oprócz tego, zwróćmy uwagę na wskaźnik VOIndeks dolny 2max, czyli pułap tlenowypułap tlenowypułap tlenowy, oznaczający maksymalną ilość tlenu, jaką jest w stanie zużyć organizm w ciągu minuty intensywnego wysiłku fizycznego. Wyrażamy go w litrach tlenu na minutę lub mililitrach tlenu na kilogram masy ciała na minutę

Trzeba dodać, że powyższy wskaźnik nie jest stały i możemy go zwiększać poprzez rozwój fizyczny.

Intensywność wysiłku fizycznego możemy też zmierzyć za pomocą innych wskaźników, na przykład:

pomiaru stosunku liczby spalonych kilokalorii na minutę w odniesieniu do masy ciała;
pomiaru kosztu metabolicznych czynności (MET – Metabolic Equivalency of Task, [czytaj: Metabolik ekłiwalenci of task]) – 1 MET oznacza ilość tlenu w mililitrach na kilogram masy ciała, jaką zużywa siedząca w bezruchu przeciętna, zdrowa osoba w ciągu minuty.

Zwróćmy uwagę, że zastosowanie jednego z opisanych wyżej lub innego wskaźnika intensywności wysiłku fizycznego zależy od tego, jaką dyscyplinę uprawiamy. Wiąże się to z tym, że w każdym przypadku obciążenie może dotyczyć innych narządów, innych grup mięśni. Ponadto, musimy także uwzględniać fakt, że pomiaru dokonujemy zawsze w specyficznych warunkach – wpływają na niego nasza kondycja, stan zdrowia, temperatura otoczenia, a nawet teren, np. inaczej biega się na automatycznej bieżni, a inaczej w górach.

Rzf0O0l8MnbcU

Kolorowe zdjęcie przedstawia biegnących jezdnią maratończyków. Mężczyźni i kobiety w koszulkach z krótkim rękawkiem lub na ramiączkach i krótkich spodenkach. Każda osoba ma przypięty na brzuchu numer startowy. W tle widać wysokie góry. — Sposoby pomiaru intensywności wysiłku fizycznego różnią się w zależności od dyscypliny sportowej.
Źródło: domena publiczna.

3. Podsumowanie

Aktywność fizyczna ma korzystny wpływ na nasze zdrowie w ujęciu krótko i długoterminowym.
Krótkotrwałe ćwiczenia sprzyjają odpoczynkowi i regeneracji organizmu po nauce i pracy, regularne pozwalają natomiast na uniknięcie różnych chorób.
Żeby nasze ćwiczenia były bezpieczne, musimy mieć adekwatną do ich poziomu trudności wiedzę, którą możemy zdobyć samodzielnie lub współpracując trenerem danej dyscypliny.
Jedną z metod na uniknięcie urazów i kontuzji w czasie ćwiczeń jest stosowanie pomiaru intensywności wysiłku fizycznego. Pozwala to jednocześnie na monitorowanie naszych postępów w ćwiczeniach.

4. Słownik

pułap tlenowy

maksymalna ilość tlenu jaką jest w stanie zużyć organizm w czasie minuty intensywnego wysiłku fizycznego. Wyrażany w litrach tlenu na minutę lub mililitrach tlenu na kilogram masy ciała na minutę

sport wyczynowy

forma działalności sportowej nakierowana na rywalizację, gdzie nadrzędnym celem jest osiągnięcie jak najlepszego wyniku na różnych szczeblach i poziomach rywalizacji

tętno

jeden z parametrów kluczowych do oceny układu krążenia. Jest to skurcz ścian tętnic wywołany skurczami mięśnia sercowego rozprowadzającego krew w organizmie

tętno maksymalne

najwyższa wartość tętna osiągana w czasie ćwiczeń

5. Zadania

Ćwiczenie 1

Jakie czynniki sprzyjają utrzymaniu przez dłuższy czas wybranej aktywności sportowej? Zaznacz prawdziwe i fałszywe stwierdzenia.

R1eSpClKKWjYs