Rola rodziców i starszych osób w rodzinie

Czym jest rodzina?

RodzinarodzinaRodzina to najstarsza grupa społeczna. Występuje we wszystkich etapach rozwoju społeczeństwa. W węższym znaczeniu rodzinę tworzą rodzice oraz ich dzieci (rodzina mała), a w szerszym znaczeniu (rodzina duża) to także krewnikrewnikrewni rodziców.

Funkcje rodziny

Do głównych funkcji rodziny zalicza się funkcje:

1. prokreacyjną (dążenie do posiadania dzieci i przedłużenia gatunku);

2. socjalizacyjną, czyli wychowawczą (wpajanie dzieciom określonych wzorców postępowania i zachowania – nauka norm społecznych, przygotowanie dzieci do samodzielnego życia – nauka odgrywania ról społecznych);

3. opiekuńczą (udzielanie członkom rodziny opieki i wsparcia);

4. kulturotwórczą (przekazywanie dziedzictwa kulturowego);

5. ekonomiczną (zaspokajanie materialnych potrzeb członków rodziny);

6. rekreacyjną (zapewnienie różnych form i sposobów spełnienia wolnego czasu).

Rodzina a system wartości

Rodzina jest podstawowym środowiskiem, w którym kształtuje się system wartościwartościwartości dzieci i młodzieży. W rozumieniu psychologicznym wartości to potrzeby i pragnienia służące egzystencji. W ujęciu kulturowym wartości stanowią powszechnie obecne i funkcjonujące jakości o charakterze realnym lub symbolicznym. W znaczeniu społecznym wartości to właściwości o szczególnie dużym znaczeniu dla społeczeństwa, którego częścią jest rodzina.

Rodzina jest wspólnotą, w której skupia się proces kształtowania się wartości rodzinnych, społecznych i państwowych. Wypracowanie i ukształtowanie właściwej i trwałej hierarchii wartości jest czynnikiem niezbędnym do świadomego życia i podejmowania odpowiedzialnych decyzji, dokonywania wyborów oraz przejawiania określonych zachowań.

Ogromną część systemu wartości dziecko zdobywa w trakcie procesu wychowawczego. Proces ten pozwala dziecku poznać i zaakceptować system wartości obowiązujący w danej rodzinie, społeczeństwie i państwie.

Rodzice w rodzinie

Rodzice są pierwszymi opiekunami zaspokajającymi biologiczne, psychiczne i społeczne potrzeby dziecka. Są też pierwszymi wychowawcami przygotowującymi dziecko do samodzielnego życia w społeczeństwie.

Wychowanie, a więc wpływ rodziców, rozumiany jako oddziaływania zamierzone i niezbędne do prawidłowego rozwoju psychicznego i społecznego dziecka. Skuteczność i jakość tego procesu zależy w dużej mierze od tego, jaką „politykę wychowania” stosują rodzice.

Można wyodrębnić cztery typy zachowań rodziców:

• rodzice autorytatywni

  • ciepli i pomocni, choć stanowczy;

  • nie są skłonni do stosowania kar czy zmuszania do posłuszeństwa poprzez odwoływanie się do własnego autorytetu;

  • standardy wprowadzają na drodze wyjaśniania zasad postępowania i podejmowania decyzji;

  • ich wymagania rodzicielskie są dostosowane do możliwości dzieci;

  • uczą dzieci odpowiedzialności i kontrolują w sposób właściwy i rozsądny;

  • utrzymują z dzieckiem relacje wspierające i częściej niż inni rodzice ujawniają wobec niego pozytywny stosunek emocjonalny;

• rodzice autorytarni

  • przywiązują dużą wagę do posłuszeństwa i podporządkowania dziecka;

  • stosują kary;

  • rzadko chwalą i pytają o zdanie;

  • wymagają spełniania poleceń, oczekując od dziecka niekwestionowanej akceptacji ustanowionych przez siebie zasad i standardów;

• rodzice pobłażający

  • akceptujący, choć często bierni, jeśli chodzi o dyscyplinę;

  • obdarzają dzieci dużą swobodą, jednak po to, aby ograniczyć swoje działania;

  • nie kontrolują zachowania dzieci lub robią to w niewielkim zakresie;

  • nie są intensywnie nastawieni na osiągnięcia i dojrzałe zachowania dzieci;

• rodzice obojętni (niezaangażowani)

  • do minimum ograniczają czas spędzany z dzieckiem;

  • nie wspierają dziecka;

  • nie interesują się jego zachowaniem;

  • w relacji z potomstwem nie starają się być aktywni.

Dziadkowie w rodzinie

Stawanie się babcią i dziadkiem to proces podobny do dojrzewania do roli ojca i matki. Sukces w odgrywaniu tej roli społecznej zależy od miejsca człowieka w życiu rodziny, charakteru relacji łączących go z własnymi dziećmi, posiadanego wykształcenia, stopnia aktywności życiowej, zdrowia, a w przypadku osób starzejących się i starych – od ich stosunku do starości.

Dziadkowie spełniają bardzo ważne zadanie w życiu nie tylko dziecka, ale i jego rodziców. Ich atutem jest to, że mają zazwyczaj więcej czasu niż rodzice. Dość istotną cechą charakteryzującą dziadków jest cierpliwość, której często brakuje rodzicom. Dziadkowie często są potrzebni, gdy oboje rodzice pracują zawodowo, dziecko choruje, jest mało samodzielne lub rodzice nie mają czasu dla dziecka. Dziadkowie towarzyszą rodzinie w opiece nad dziećmi, wspierają ją, pomagają, służą dobrą radą. Są skarbnicą prostej, życiowej wiedzy, która później, w dorosłym życiu, okazuje się bezcenna.

RvzQ9xmIYPW8D

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RvzQ9xmIYPW8D

Słowniczek

Bibliografia

Orzechowska Melania, Róg Anna, Wychowanie do wartości [w:] „Edukacja i Dialog” 5 (158)

Szymczyk Leokadia, Rola rodziny w rozwijaniu systemu wartości [w:] „Łódzkie Studia Teologiczne”, Łódź 2017, nr 26 (1).

Zalewska Sabina Lucyna, Wartości we współczesnej rodzinie. Pomiędzy deklaracją a czynem, Warszawa 2017.

Zięba‑Kołodziej Beata, Rola dziadków w życiu rodziny, Bydgoszcz 2012, s. 136‑151, [dostępny w internecie: https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/6200/Rola%20dziadk%c3%b3w%20w%20%c5%bcyciu%20rodziny.pdf?sequence=1&isAllowed=y].