Rosja Mickiewicza w Ustępie III części Dziadów

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna Ustęp III części Dziadów oraz jego kontekst historyczny. Wie, czym jest reportaż poetycki.

b) Umiejętności

Uczeń dostrzega wpływ kontekstu biograficznego i historycznego na powstanie utworu. Potrafi określić różne punkty widzenia, z jakich narrator ogląda Rosję.
Uczeń analizuje mickiewiczowską narrację (splot relacyjnej lapidarności i rzeczowości
z ekspresją środków stylistycznych).

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająco‑poszukująca: przypominamy wiadomości na temat biografii Mickiewicza. Wybrany uczeń odnajduje w słowniku terminów literackich wiadomości dotyczące reportażu i opisu poetyckiego.
Metoda praktyczna: uczniowie z nauczycielem indywidualnie bądź w grupach pracują nad wskazanymi fragmentami tekstu.

3. Środki dydaktyczne

1. Słownik terminów literackich.

2. Kopia fragmentów Ustępu III części Dziadów.

3. Słownik symboli.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Przypomnienie faktów z życia Mickiewicza i kontekstu historycznego ma przygotować uczniów do pełniejszej, bardziej wnikliwej i świadomej interpretacji utworu.
Wiadomości dotyczące reportażu i opisu poetyckiego zwracają uwagę uczniów na sposób prowadzenia narracji w Ustępie i przygotowują ich do wyciągnięcia wniosków dotyczących cech mickiewiczowskiej relacji.

b) Faza realizacyjna

Ustęp w kontekście III części Dziadów – Ustęp jako dalsze dzieje Konrada.

1. Głośna lektura wybranych fragmentów, a następnie charakterystyka opisu prowadzonego przez narratora – Polaka, zesłańca. Odnajdywanie kolejnych punktów widzenia narratora jako: obserwatora‑erudyty, estety, romantyka, obcokrajowca.

2. Udowodnienie, że ukazywana Rosja jest Rosją petersburską. Krótka charakterystyka cara Piotra Wielkiego i jego dzieła (Petersburg – dzieje powstania). Petersburg jako wyraz i źródło carskiego despotyzmu ogarniającego całą Rosję.

3. Odnajdywanie w utworze cech reportażu i opisu poetyckiego: lapidarność, rzeczowość, wiarygodność, metaforyka, symbolika.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie na podstawie zdobytych wiadomości starają się ukazać cechy Mickiewiczowskiej Rosji. Następnie próbują wydobyć sens utworu, jaki wyłania się z tak przedstawionego imperium.

5. Bibliografia

1. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa, PWN 1985.

2. Mickiewicz A., Dziady, Warszawa, PIW 1996.

3. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław, Ossolineum 2000.

4. Zielińska M., Polacy, Rosjanie, romantyzm, Warszawa, IBL 1998.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Scharakteryzuj Mickiewiczowską metaforykę w Ustępie (porównania zaczerpnięte ze świata zwierząt, przyrody, metafory podkreślające pustkę, ból, pustynność).

7. Czas trwania lekcji

90 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz jest przewidziany na dwie godziny lekcyjne. Pierwsza dotyczyć będzie kontekstów (biograficzny, historyczny) Ustępu oraz jego cech gatunkowych. Druga część zajęć będzie analizą utworu.

Ustęp to typowy tekst petersburski – zawiera obszerny repertuar petersburskich motywów. Ma jednak charakter antycarski i antyimperialny. Warto byłoby skonfrontować ten tekst
z wstępem do Jeźdźca Miedzianego Aleksandra Puszkina. Mamy tam bowiem zupełnie inny obraz Petersburga – miasta widzianego z innej strony.