Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

W naszym najbliższym otoczeniu, w parkach, na łąkach, przy drodze, rośnie wiele ciekawych roślin. Warto poznać ich nazwy i dowiedzieć się o nich nieco więcej.

Rg0cmDVzmTcyC
Tulipany to wieloletnie rośliny cebulowe
Źródło: Flickr, licencja: CC BY 2.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • na jakie grupy można podzielić rośliny ze względu na długość życia,

  • jak skutecznie i bezpiecznie obserwować przyrodę.

Twoje cele
  • Rozpoznasz pospolite rośliny występujące w najbliższym otoczeniu człowieka.

  • Opiszesz wygląd drzewa i krzewu.

  • Przyporządkujesz roślinę do drzew, krzewów lub roślin zielnych.

ipH6pGGwVy_d5e157

1. Jak wyglądają drzewa i krzewy?

Najbardziej okazałymi roślinami w naszym otoczeniu są drzewa. Zwykle mają pojedynczy, gruby, pokryty korą pień, który na pewnej wysokości zaczyna się rozgałęziać, tworząc konary. Te zaś dzielą się na coraz cieńsze gałęzie. Konary i gałęzie tworzą koronę drzewa. Korzenie, których na powierzchni zwykle nie widać, utrzymują całą roślinę w ziemi.

Drzewa różnią się między sobą budową liści. Na tej podstawie dzielą się na liściasterośliny liściasteliściasteiglasterośliny iglasteiglaste. U tych pierwszych liście są zwykle szerokie i płaskie. Ich kształt może być bardzo różny: podobny do serca jak u lipy, jajowaty jak u buka lub złożony z małych listków jak u kasztanowca. Liście drzew iglastych są cienkie i wydłużone. Nazywa się je igłami lub szpilkami.

1

Krzewy różnią się od drzew tym, że są niższe i nie mają wyraźnie widocznego pnia. W naszym otoczeniu często można spotkać forsycje. Wyróżniają się one tym, że kwitną wczesną wiosną, zanim jeszcze wytworzą liście. Pospolitymi krzewami są także lilaki, potocznie nazywane bzami. Krzewami są również niektóre rośliny iglaste, np. cisy i jałowce.

1
ipH6pGGwVy_1429776303796_0

2. Co to jest las?

Drzewa mogą rosnąć pojedynczo, w grupach (np. aleje drzew w parkach, kępy drzew na polach) lub tworzyć wraz z krzewami i roślinami zielnymi bardzo rozległe skupiska zwane lasamilaslasami. Lasy, w których występują wyłącznie drzewa liściaste, nazywamy lasami liściastymi. W lasach iglastych, zwanych też borami, rosną wyłącznie drzewa iglaste. Lasy mieszane to takie, w których spotykamy zarówno drzewa iglaste, jak i liściaste.

1
1
Ćwiczenie 1

Korzystając z dostępnych źródeł, dowiedz się, jakie drzewa rosną w twojej najbliższej okolicy – przy domu, w pobliskim parku lub lesie. Zwróć szczególną uwagę na liście oraz korę rośliny. Po czym rozpoznasz, że należą do tego samego gatunku?

RVV81bwubYUsN
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 1

W drodze do szkoły obserwuj rosnące w twojej okolicy drzewa. Spróbuj rozpoznać co to za gatunki drzew i krzewów.

R1DczuhtSf19Q
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna ćwiczenia: Zaznacz drzewa oraz krzewy występujące naturalnie w Polsce. Możliwe odpowiedzi: 1. brzoza brodawkowata, 2. jałowiec pospolity, 3. bez czarny, 4. bożodrzew gruczołowaty, 5. nawłoć olbrzymia, 6. tatarak zwyczajny
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ipH6pGGwVy_d5e225

3. Rośliny zielne

W przeciwieństwie do drzew i krzewów, rośliny, które nie mają zdrewniałych łodyg, są roślinami zielnymi. Niektóre z nich, podobnie jak drzewa i krzewy, są wieloletnie. Nazywa się je bylinamibylinabylinami. Należą do nich np.: mniszek lekarski, paproć, koniczyna polna, skrzypy. Wiemy już, że wśród roślin wyróżnia się też rośliny dwuletnie, czyli takie, które żyją dwa lata. Są to np.: fiołek ogrodowy (zwany bratkiem), złocieńniezapominajka leśna. Do roślin jednorocznych zaliczamy rumianek pospolity oraz spotykany w łanach zbóż chaber bławatek. Spośród roślin uprawnych do jednorocznych należą wszystkie zboża, rzepaksłonecznik.

1
Polecenie 2

Wybierz się na wycieczkę po najbliższej okolicy. Zabierz ze sobą atlas roślin i spróbuj rozpoznać rośliny zielne, które napotkasz. W zeszycie zapisz ich nazwy.

R3l7XFHuGtDz5
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1ZSlseijNmfR
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna ćwiczenia: Przyporządkuj organizmy do poszczególnych warstw lasu, w których występują. Korona drzewa, możliwe odpowiedzi: 1. płazy i gryzonie, 2. ptaki, 3. ssaki leśne, 4. bakterie i grzyby; ściółka, możliwe odpowiedzi: 1. płazy i gryzonie, 2. ptaki, 3. ssaki leśne, 4. bakterie i grzyby; runo leśne, możliwe odpowiedzi: 1. płazy i gryzonie, 2. ptaki, 3. ssaki leśne, 4. bakterie i grzyby; podszyt, możliwe odpowiedzi: 1. płazy i gryzonie, 2. ptaki, 3. ssaki leśne, 4. bakterie i grzyby.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green
1
Ciekawostka

Przed wieloma laty ziemniaki były popularnymi i cenionymi roślinami ozdobnymi. Dawniej ludzie nie wiedzieli, że podziemne bulwy ziemniaków są jadalne, i sadzili je wyłącznie dla ozdoby. Dzisiaj natomiast wiele osób nie wie nawet, jak wygląda kwiat ziemniaka.

RvJZBJDsXUONn
Kwiaty ziemniaka
Źródło: Flickr, licencja: CC BY 2.0.

Rośliny zielne mogą rosnąć w skupiskach zwanych łąkamiłąkałąkami. Na łąkach nie rosną drzewa ani krzewy. Tworzą je głównie trawy i kolorowo kwitnące rośliny, jak na przykład koniczyna. Łąka jest środowiskiem życia licznych owadów, ptaków oraz ssaków. Czasem pożywienia szukają tam również niektóre zwierzęta leśne, na przykład sarny. Naturalne łąki są w Polsce rzadkością. Większość z nich powstała na skutek wyrębu lasów, a utrzymywana jest przez wypasanie zwierząt, koszenie i usuwanie młodych drzew.

RL5UMaISbtsOb1
Zdjęcie przedstawia łąkę z dużym udziałem kwitnących roślin zielnych. Kwiaty są różnokolorowe: żółte, białe. W tle znajduje się drzewo i las.
Kwitnąca łąka
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
bg‑green
1
Ciekawostka

Niektóre rośliny są owadożerne, na przykład spotykana w Polsce rosiczka. Chwyta ona owady za pomocą liści przekształconych w pułapki. Rosiczka rośnie na glebach ubogich w niektóre potrzebne jej substancje, a chwytanie owadów pomaga jej te braki uzupełnić.

R4iErp9Z075Wv1
Rosiczka
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
RlkooAwqqTPhN
Film prezentuje atak rosiczki.
ipH6pGGwVy_d5e382

Podsumowanie

  • Rośliny rosnące w najbliższym otoczeniu człowieka można podzielić na drzewa, krzewy i rośliny zielne.

  • Drzewa zwykle mają pojedynczy, gruby, pokryty korą pień, który na pewnej wysokości zaczyna się rozgałęziać, tworząc konary. Te zaś dzielą się na coraz cieńsze gałęzie. Konary i gałęzie tworzą koronę drzewa. Krzewy są niższe od drzew i nie mają wyraźnie widocznego pnia.

  • Drzewa można podzielić na liściaste i iglaste.

  • Wyróżniamy trzy podstawowe rodzaje lasów: liściaste, iglaste, mieszane.

  • Rośliny zielne dzielą się na rośliny jednoroczne, rośliny dwuletnie i rośliny wieloletnie (byliny).

bg‑azure

Praca domowa

11
Ćwiczenie 1

Zaobserwuj, jakie rośliny rosną obok twojego domu. Swoje obserwacje udokumentuj zdjęciami, rysunkami.

RxMkh9XSclLYc
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RyMCGA3vpvjYH
Ćwiczenie 2
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
ipH6pGGwVy_d5e441

Słownik

bór
bór

las, w którym wszystkie albo większość drzew to drzewa iglaste

bylina
bylina

wieloletnia roślina zielna o zimujących pąkach, corocznie odnawiająca pęd nadziemny z zimujących pąków podziemnych (np. rabarbar, konwalia, krwawnica) lub przyziemnych (np. lebiodka zwyczajna, zimotrwałe złocienie)

las
las

zwarte skupisko roślin (przede wszystkim drzew, ale też krzewów i roślin zielnych) tworzących mniej lub bardziej wyraźne warstwy: ściółki, runa leśnego, podszytu, koron drzew; może być liściasty, iglasty lub mieszany

organizmy charakterystyczne dla poszczególnych warstw lasu:

  • ściółka - mikroorganizmy (bakterie i grzyby)

  • runo leśne - porosty, grzyby, krzewinki borówki i rośliny zielne; dżdżownice, płazy i gryzonie

  • podszyt - młode drzewa i krzewy; ssaki leśne (lisy, sarny, dziki)

  • korona drzew - wysokie, dojrzałe drzewa; głównie ptaki

łąka
łąka

zbiorowisko roślin zielnych, utworzone głównie przez trawy

rośliny iglaste
rośliny iglaste

grupa roślin nagozalążkowych obejmująca współcześnie 600–700 gatunków drzew i krzewów; posiadają liście w postaci igieł lub łusek, które zazwyczaj nie opadają na zimę

rośliny liściaste
rośliny liściaste

drzewa i krzewy o liściach nie będących igłami, opadających na zimę

ipH6pGGwVy_d5e561

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1
R1VB5FvEeuc381
Przyporządkuj nazwy roślin do grupy drzew, krzewów lub roślin zielnych. drzewa Możliwe odpowiedzi: 1. niezapominajka, 2. lilak, 3. skrzyp, 4. dąb, 5. brzoza, 6. świerk, 7. forsycja, 8. paproć, 9. sosna krzewy Możliwe odpowiedzi: 1. niezapominajka, 2. lilak, 3. skrzyp, 4. dąb, 5. brzoza, 6. świerk, 7. forsycja, 8. paproć, 9. sosna rośliny zielne Możliwe odpowiedzi: 1. niezapominajka, 2. lilak, 3. skrzyp, 4. dąb, 5. brzoza, 6. świerk, 7. forsycja, 8. paproć, 9. sosna
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 2
RKAg48rNA2Z4Y1
Zaznacz nazwy roślin iglastych. Możliwe odpowiedzi: 1. sosna, 2. dąb, 3. brzoza, 4. świerk, 5. modrzew, 6. lilak, 7. jałowiec, 8. kasztanowiec.
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 3
RYmJB447Ma1S31
Zaznacz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. Krzewy to rośliny o zdrewniałych gałęziach, które nie mają wyraźnie wyodrębnionego pnia. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Byliny to rośliny, które nie są drzewami ani krzewami, a jednak są wieloletnie. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Trawy zazwyczaj są bylinami. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Drzewa są zwykle wyższe od krzewów. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Liście drzew iglastych są szerokie i płaskie. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Do roślin iglastych należą wyłącznie drzewa. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz.
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
RUJJsUbfT2uZI3
Ćwiczenie 4
Spośród wymienionych poniżej roślin zaznacz te, które są bylinami.
Źródło: Katarzyna Lech, licencja: CC BY 3.0.
ROKR3CXbnweql
Ćwiczenie 4
Wersja alternatywna ćwiczenia: Zaznacz cechy opisujące byliny. Możliwe odpowiedzi: 1. zdrewniałe łodygi, 2. roślina wieloletnia, 3. wielokrotnie wydaje zarodniki, 4. nadziemna część nie obumiera w zimie
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Notatnik

R12KpG0McG9gz
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.