Różne oblicza miłości romantycznej

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna pojęcie motyw literacki,

• wie, czym była miłość dla romantyków,

• zna utwory romantyczne, w których występuje motyw miłości.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• czytać tekst literacki ze zrozumieniem,

• budować poprawną wypowiedź ustną,

• robić notatki z lekcji,

• posługiwać się pomocami dydaktycznymi.

2. Metoda i forma pracy

Problemowa, praca z tekstem, dyskusja.

3. Środki dydaktyczne

1. Teksty źródłowe.

2. Słownik motywów literackich.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nawiązując do wcześniejszych lekcji, nauczyciel pyta uczniów, czym w romantyzmie była miłość. Odpowiedzi zostają zapisane na tablicy.

b) Faza realizacyjna

Podkreślając wagę tej problematyki w światopoglądzie i sztuce romantyzmu, nauczyciel proponuje, by zbadać, jakie oblicza miała miłość romantyczna. Przygotowania do dyskusji odbywać się będą w zespołach. Uczniowie dzielą się na kilkuosobowe grupy. Wysuwają tezy do podanych przez prowadzącego pytań, szukają fragmentów utworów potwierdzających słuszność sądu, układają plan odpowiedzi, przygotowują się do dyskusji.

Pytanie: Jaka jest romantyczna miłość?

• stoi w opozycji do tradycyjnie pojmowanej miłości: szczęśliwe zakochanie, małżeństwo, realizacja życiowych planów, spełnienie erotyczne

• jest „szalona”, przeciwna racjonalizmowi

• jest niespełniona, choć szalona i wzajemna

• jest zwykle platoniczna a jednocześnie namiętna

• prowadzi do tragedii

• jest swoistym fatum, przekleństwem

Uczniowie uzasadniają postawione przez siebie tezy, np.:

1. Miłość romantyczna nieodzownie łączy się ze śmiercią, prowadzi do obłędu i szaleństwa, kończy się dramatem.

J. W. Goethe: Cierpienia młodego Wertera – bohater zakochuje się w Lotcie, choć od początku wie, iż kobieta jest zaręczona i lojalna wobec narzeczonego. Werter niejako świadomie podsyca swą miłość, wprowadzając się tym samym w stan swoistej ekstazy i ogromnej pasji. Bohater nie radzi sobie z siłą uczucia, a świadomość niemożliwości spełnienia prowadzi go do samobójstwa.

A. Mickiewicz: Dziady cz. IV – nieszczęsny kochanek ukojenia szuka w śmierci. Miłość Gustawa
i Maryli skazana jest na niepowodzenie, bowiem dziewczyna – choć odwzajemnia uczucie – wychodzi za mąż za innego. Jednak samobójstwo bohatera, które miało być wyzwoleniem z cierpienia, nie przynosi mu ulgi. Gustaw zostaje niejako „zawieszony” między światami i jako duch schodzi na ziemię, by ponownie przeżywać miłosne męki.

A. Mickiewicz: Romantyczność – bohaterka ballady po śmierci ukochanego traci zmysły. Obłąkana dziewczyna ciągle widzi Jasia, rozmawia z nim, pragnie śmierci, aby móc być blisko kochanka. Przedstawiona tu miłość przezwycięża śmierć, nie traci swej siły, a nawet staje się jeszcze mocniejsza.

E. Brontë: Wichrowe wzgórza – opowieść o parze ludzi, którzy darzą siebie wielką i namiętną miłością. Ich uczucie było w równym stopniu niezwykłe co destrukcyjne, zarazem pełne upokorzeń i radości. Bohaterowie, pomimo iż zawierają związki małżeńskie z innymi osobami, nie przestają się kochać. Ich życie staje się niebezpieczną grą, w której pasja i pragnienie bycia razem przeplatają się z nienawiścią. Po śmierci Katarzyny Heathcliff czeka na swoje wieczne odejście, oczekiwanie na śmierć nie przeraża go, gdyż znów będzie mógł być z ukochaną kobietą.

2. Miłość romantyczna może być także spełniona, piękna i niosąca radość.

A. Mickiewicz: Pan Tadeusz – miłość Tadeusza i Zosi jest niewinna i młodzieńcza. Bohaterowie darzą się wzajemnie subtelnym uczuciem, delikatnie ujawniają swoje zainteresowanie drugą osobą. To miłość prosta i czysta, ale jednocześnie głęboka i prawdziwa, która kończy się małżeństwem.

A. Fredro: Śluby panieńskie oraz Zemsta – utwory stanowią obraz prawdziwej gry miłosnej, pełnej intryg i niedomówień. Autor nieco kpi z uczuć swoich bohaterów, bawi się nimi. Miłość staje się tu także pewną „taryfą przetargową”, ale jest radosna, zabawna, perypetie prowadzą do szczęśliwego zakończenia.

c) Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowuje przebieg dyskusji, zbiera wnioski:

Miłość romantyczna jest tragiczna i niespełniona, bo takie było jej założenie i tylko dzięki temu mogła stanowić wyraz buntu przeciwko racjonalizmowi świata. Bohaterowie niejako celowo wybierają kobiety, które – z różnych powodów – są dla nich niedostępne, popadają w obłęd, pogrążają się bez reszty w szaleńczym uczuciu. W życiorysie romantycznych bohaterów niezwykle symptomatyczna okazuje sią próba popełnienia samobójstwa, największym nieszczęściem okazuje się nie tragiczna miłość, ale brak tej miłości w ogóle.

Analiza twórczości wybitnych romantyków pokazuje jednak, iż można znaleźć odstępstwa od tego modelu miłości. Okazuje się bowiem, iż miłość bohaterów doby romantyzmu może także osiągnąć spełnienie, a zamiast dramatów przynosić radość.

2. Uczniowie na podstawie pracy w grupach, dyskusji i podsumowania sporządzają notatkę.

5. Bibliografia

1. Drabarek B., Falkowski J., Rowińska I., Szkolny słownik motywów literackich, Wydawnictwo „KRAM”, Warszawa 2001.

2. Piwińska M., Miłość [w:] Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa 1991, s. 546‑551.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Miłość romantyczna to z reguły uczucie łączące kobietę i mężczyznę. Przegląd literatury pokazuje jednak, że romantyzm to również miłość do ojczyzny. Wskaż utwory, które o tym świadczą. Napisz na ten temat wypowiedź.

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Bardzo istotne jest, aby uczniowie w fazie realizacyjnej posługiwali się Słownikiem motywów literackich, a swoje wnioski popierali cytatami z wybranych tekstów źródłowych.