R1As7Hmq9D9ox1
Ilustracja przedstawia baner e‑materiału, na którym wyświetla się tytuł „Różne oblicza walki”.

Różne oblicza walki

Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.

Wstęp

Utwory poetyckie dotykają różnych sfer ludzkiego życia. Opisują ulotne wrażenia chwili, skomplikowane uczucia, poważne problemy egzystencjalne, trudne wybory życiowe. Zawierają całą prawdę o człowieku: jego radości, smutki, niepokoje, fascynacje. Nieraz rodzi się jednak pytanie, czy rzeczywiście wszystko można przekazać za pomocą słowa poetyckiego? Jak, na przykład przedstawić wysiłek i walkę? Czy to są tematy poetyckie? Okazuje się, że tak. Już w starożytności poeci Tyrteusz i Symonides opisywali walkę w szlachetnej sprawie obrony ojczyzny. Temat ten chętnie podejmowany przez romantyków, kontynuowano w XX wieku.

Walka to konfrontacja, konflikt, wojna, ale też zmagania sportowe. Kiedy powiemy, że ktoś bije się z myślami, czy toczy wewnętrzną walkę rozumiemy, że odbywa się ona we wnętrzu człowieka. Walka może więc być bardzo różnie rozumiana, mieć wymiar fizyczny, jak i duchowy. Często te dwie sfery łączą się ze sobą i wzajemnie przenikają. Pojęcie walki może wpisywać się również w starożytny ideał kalokagatiikalokagatiakalokagatii, która zakładała harmonię między pięknem fizycznym a dobrem duchowym, znajdującym swoje odzwierciedlenie w szlachetnych czynach. Echa tej zasady odnajdujemy w polskim przysłowiu: W zdrowym ciele zdrowy duch.

Nauczysz się

poznasz znaczenia słowa walka;

scharakteryzujesz motywy walki w poezji;

rozpoznasz i nazwiesz metaforę, porównanie i synekdochę w wierszu;

dobierzesz słownictwo do opisu walki fizycznej i duchowej.

1

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

  1. rozwija umiejętność słuchania i czytania utworów literackich;

  2. rozpoznaje środki stylistyczne i ich funkcje;

  3. doskonali umiejętność porównywania tekstów kultury;

  4. rozwija umiejętność tworzenia wypowiedzi inspirowanych utworem poetyckim (motyw sportu w literaturze).

mc9efe39f054595f2_1502093859156_0

RÓŻNE OBLICZA WALKI – audiobook

Rozdziały:

  1. Wysiłek i walka opisane w poezji – jak ująć temat?

  2. W ogniu walki

  3. Bojowanie – byt nasz podniebny

1
Notatka dla prowadzącego

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.

RFnXixoMJTNug1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RMzqUesvFIyaF1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego kartę pracy.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wskazówka

Wysłuchaj uważnie nagrań i postaraj się odpowiedzieć na następujące pytania:
Kto walczy?
Dlaczego podejmuje walkę?
Jak się przygotowuje do walki? Na czym polega walka?

R127byrvBjwT9mc9efe39f054595f2_1536661612615_01
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wersja tekstowa z wyróżnieniem pojęć

Różne oblicza walki

Rozdział 1 
Wysiłek i walka opisane w poezji – jak ująć temat?

Nagranie zawiera rozmowę telefoniczną kolegi i koleżanki na temat zagadnień związanych z wysiłkiem i walką opisanymi w poezji.

— Cześć, mam do ciebie sprawę.
— Mów, o co chodzi.
— Mamy zadane z polskiego na piątek. Trzeba przygotować materiał na temat: Wysiłek i walka opisane w poezji. Jakoś nie mogę z tym ruszyć…
— Zaraz, muszę sobie przypomnieć. Dużo jest tekstów o walce, na przykład liryka tyrtejska ze starożytności, a później…
— No właśnie, a co później?
— Czekaj, na przykład w średniowieczu – Pieśń o Rolandzie.
— Ale to nie jest przecież poezja, chcesz mnie pogrążyć?!
— Racja, sorry. No to RedutaredutaReduta Ordona. W czasach zaborów i powstań narodowych poeci często pisali o walce narodowowyzwoleńczej, a jak poszperasz w literaturze czasów wojny, będzie tego mnóstwo.
— Kojarzę, miałam w gimnazjum. Przypomniałam sobie jeszcze – mogą być wiersze Baczyńskiego.
— A może chodzi też o inną walkę, na przykład taką wewnętrzną. Sprawdź w necie ogólną definicję.
— Czekaj, już mam! Walka – pojęcie wieloznaczne oznaczające konfrontację, starcie, zmagania. Pierwsze znaczenie: działania militarne wojsk, uzbrojonych grup, oddziałów; drugie: zmagania przeciwników lub zespołów w sporcie, rozgrywka, mecz; trzecie to zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu. Może być jeszcze walka jako zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś albo ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów.
— Nie wiedziałem, że znaczeń jest aż tyle! Czy ty masz w końcu znaleźć przykłady do wszystkich znaczeń czy tylko do pierwszego?
— Nie wiem. Jak na powtórkę, to może wszystkich. Będziemy robić jakieś… mapy mentalne?
— Walka duchowa to może być Sęp‑Szarzyński, na przykład. Pamiętasz? To taki poeta barokowy.
— A coś ze sportu? Znasz jakieś wiersze o sporcie?
— Wiem, że o sportowcach pisał Wierzyński, ale musisz poszukać w sieci.
— No, to już coś mam. Dzięki. Jeśli jeszcze coś ci przyjdzie do głowy, to zadzwoń. Cześć.
— Cześć.

Rozdział 2 
W ogniu walki

Nagranie zawiera fragment Reduty Ordona Adama Mickiewicza – utworu opisującego obronę Reduty 54. pod dowództwem Juliana Ordona podczas powstania listopadowego w 1831 roku.

Ura! ura! Patrz, blisko reduty, już w rowy
Walą się, na faszynę kładąc swe tułowy;
Już czernią się na białych palisadach wałów.
Jeszcze redutaredutareduta w środku, jasna od wystrzałów,
Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiakamrowiakmrowiaka
Wrzucony motyl błyska – mrowie go naciska –
Zgasł – tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo
Strącone z łoża w piasku paszczę zagrzebało?
Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał?
Zgasnął ogień. – Już Moskal rogatki wywalał.

Gdzież ręczna broń? – Ach, dzisiaj pracowała więcej
Niż na wszystkich przeglądach za władzy książęcej
Zgadłem, dlaczego milczy – bo nieraz widziałem
Garstkę naszych walczącą z Moskali nawałem.
Gdy godzinę wołano dwa słowa: pal, nabij;
Gdy oddechy dym tłumi, trud ramiona słabi;
A wciąż grzmi rozkaz wodzów, wre żołnierza czynność;
Na koniec bez rozkazu pełnią swą powinność,
Na koniec bez rozwagi, bez czucia, pamięci,
Żołnierz jako młyn palny nabija – grzmi – kręci
Broń od oka do nogi, od nogi na oko:
Aż ręka w ładownicy długo i głęboko
Szukała, nie znalazła – i żołnierz pobladnął,
Nie znalazłszy ładunku, już bronią nie władnął;
I uczuł, że go pali strzelba rozogniona;
Upuścił ją i upadł – nim dobiją, skona.
Takem myślił – a w szaniec nieprzyjaciół kupa
Już lazła, jak robactwo na świeżego trupa.

Pociemniało mi w oczach – a gdym łzy ocierał,
Słyszałem, że coś do mnie mówił mój Jenerał.
On przez lunetę wspartą na moim ramieniu
Długo na szturm i szaniec poglądał w milczeniu.
Na koniec rzekł: „Stracona”. Spod lunety jego
Wymknęło się łez kilka – rzekł do mnie: „Kolego,
Wzrok młody od szkieł lepszy; patrzaj, tam na wale,
Znasz Ordona, czy widzisz, gdzie jest?” – „Jenerale,
Czy go znam? – Tam stał zawsze, to działo kierował.
Nie widzę – znajdę – dojrzę! – śród dymu się schował:
Lecz śród najgęstszych kłębów dymu ileż razy
Widziałem rękę jego, dającą rozkazy.
Widzę go znowu – widzę rękę – błyskawicę,
Wywija, grozi wrogom, trzyma palną świécę,
Biorą go – zginął – o nie, skoczył w dół – do lochów”!
„Dobrze – rzecze Jenerał – nie odda im prochów”.

Rozdział 3 
Bojowanie – byt nasz podniebnypodniebnypodniebny

Nagranie zawiera dwa utwory: sonet barokowego poety – Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego pt. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem oraz wiersz Kazimierza Przerwy‑Tetmajera pt. Dyskobol.

Mikołaj Sęp‑Szarzyński, Sonet IV: O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem

Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie
Byt nasz podniebny: on srogi ciemności
Hetman i świata łakome marności
O nasze pilno czyniąpilno czyniąpilno czynią zepsowanie.

Nie dosyć na tym, o, nasz możny Panie!
Ten nasz dom – ciało, dla zbiegłych lubości
Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności,
Upaść na wieki żądać nie przestanie.

Cóż będę czynił w tak straszliwym boju,
Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?
Królu powszechny, prawdziwy pokoju,

Zbawienia mego jest nadzieja w Tobie!
Ty mnie przy sobie postaw, a prześpiecznieprześpiecznieprześpiecznie
Będę wojował i wygram statecznie!

Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, DyskoboldyskobolDyskobol

Tłum widzów. On spokojnym wzrokiem metę mierzy –
Wyprostował się, ramion wiązanie natężył,
Głowę wzniósł, stopy w ziemię wrył, nogi naprężył,
W ręce trzyma dysk krągły – wstał pierwszy z szermierzy.

Jeszcze chwila – kołysze dysk, zanim uderzy –
Wysunął lewe ramię, biodra, zda się, zwężył,
Na prawej nodze całym ciężarem zaciężył –
Rzuci – i laurlaurlaur zdobędzie znów na skronie świeży.

Na jego marmurowe, nagie, smukłe ciało,
oliwą namaszczone
ciało oliwą namaszczoneciało,
oliwą namaszczone
, złotawe, błyszczące:
pada greckie, promienne, uśmiechnięte słońce.

Przygiął się – dysk w stalowych palców ścisnął kleszcze –
kobietom w białych piersiach serce bić przestało,
a boskie uda słodkie wstrząsają im dreszcze.

Polecenie 1

Zapisz zwroty, wyrażenia, frazeologizmy w których występuje słowo WALKA. Uwzględnij rozróżnienie między walką duchową a walką fizyczną.

RoU1MPBlgcTJs
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Jak poeta przedstawia walkę i wysiłek człowieka we fragmencie Reduty Ordona? Jakich środków stylistycznych używa?

RKE88vMhbOieb
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Porównaj sposób przedstawiania walki człowieka w utworach Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego i Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.

R1RZSfNf2jm2A
(Uzupełnij).
mc9efe39f054595f2_1536661612615_0
mc9efe39f054595f2_1502093867461_0

Podsumowanie

RL621QsuRzaab1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.

PRACA DOMOWA

Praca domowa
Polecenie 4.1

Zadanie 1.

Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego, że życie ludzkie jest bojowaniem? Odpowiedź swoją uzasadnij, odwołując się do omawianych tekstów literackich.

RctsIaTc4Bp8u
(Uzupełnij).
mc9efe39f054595f2_1503905579466_0

Ćwiczenia

Wskazówka

W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu, skorzystaj z innej wersji zadania.

classicmobile
Ćwiczenie 1
RyifLvOXq3lty1
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 1. zatytułowane „Jaka to walka”. Poniżej znajduje się polecenie „Dopasuj zdania dotyczące walki do odpowiednich kategorii. Pod poleceniem znajduje się osiem zdań. Do każdego z nich wybrać odpowiedź „JAKO WYSIŁEK FIZYCZNY” lub „WALKA JAKO WYSIŁEK DUCHOWY”. Poniżej po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
RIFLWnuEAx600
Ćwiczenie 2
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania pierwszego. Ćwiczenie ma tytuł „Jaka to walka?”. Polecenie brzmi: „Dopasuj zdania dotyczące walki do odpowiednich kategorii”. Niżej znajduje się osiem zdań. Pod każdym ze zdań zamieszczona jest rozwijana lista. Za pomocą listy należy określić podane zdania, wybierając jedną z dwóch odpowiedzi „walka jako wysiłek fizyczny” oraz „walka jak wysiłek duchowy”. Poniżej po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania zadania.
j.polski_scen25_cw1.1
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 3
R15mM4NR4EGRz
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 2. zatytułowane „W jaki sposób można pokazać walkę w poezji?”. Poniżej znajduje się polecenie „Nazwij wykorzystane w wierszu Mickiewicza środki stylistyczne i dopasuj do nich odpowiednią funkcję.”. Pod spodem jedno pod drugim zostały zamieszczone trzy środki stylistyczne, poniżej nich znajdują się funkcje do wyboru. Poniżej po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
j.polski_scen25_cw2
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R1UCfLWDmvoZy1
Ćwiczenie 4
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania drugiego. Ćwiczenie ma tytuł: „W jaki sposób można pokazać walkę w poezji?”. Polecenie brzmi: „Dopasuj zdania dotyczące walki do odpowiednich kategorii”. Poniżej polecenia podane są trzy sposoby przedstawiania walki w utworze literackim, a pod każdym sposobem znajduje się krótki cytat z wiersza Adama Mickiewicza, a niżej pojęcie „środek stylistyczny”, a pod nim „funkcja”. Obok określenia „środek stylistyczny” znajduje się rozwijana lista. Za pomocą rozwijanej listy należy określić środek stylistyczny zaprezentowany w danym cytacie. Obok pojęcia „Funkcja” znajduje się kolejna rozwijana lista. Za pomocą listy należy określić funkcję, jaką pełni wskazany wcześniej środek stylistyczny. Poniżej po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 5
Rlp2KLMEMLxDe1
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 3. zatytułowane „Duchowe i fizyczne zmagania”. Poniżej znajduje się polecenie o treści „Połącz w pary formy walki z obrazującymi je cytatami”. Pod spodem w dwóch kolumnach jest umieszczonych sześć cytatów i sześć zdań z opisanymi formami walki do wyboru. Poniżej po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
RRS5ugs6YV6E41
Ćwiczenie 6
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania trzeciego. Ćwiczenie ma tytuł „Duchowe i fizyczne zmagania”. Polecenie brzmi: „Połącz w pary formy walki z obrazującymi je cytatami”. Pod poleceniem podanych jest sześć cytatów. Obok każdego cytatu znajduje się rozwijana lista. Za pomocą rozwijanej listy należy wskazać opis formy walki pasujący do podanego cytatu. Poniżej po prawej stronie znajduje się przycisk „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
mc9efe39f054595f2_1502358147126_0

Słowniczek

bombardier
bombardier

(fr.) dawny stopień w artylerii odpowiadający stopniowi starszego szeregowca w piechocie, żołnierz obsługujący bombardę – prymitywne działo przeznaczone do burzenia murów

ciało oliwą namaszczone
ciało oliwą namaszczone

smarowanie ciała oliwą było zabiegiem rutynowo stosowanym przez greckich lekkoatletów, a służyło zabezpieczeniu skóry

dyskobol
dyskobol

sportowiec uprawiający rzut dyskiem

kalokagatia
kalokagatia

(gr. kalós kai agathós – piękny i dobry); ideał wychowania w starożytnej Grecji postulujący doskonałość duchową i cielesną, która miała się wyrażać zarówno w sprawności i wytrzymałości fizycznej, jak i w zaletach umysłu i charakteru moralnego wychowanka; zespół fizycznych i moralnych zalet dobrego obywatela; ideał harmonijnego połączenia w człowieku piękna ciała z dobrocią i dzielnością moralną

laur
laur

wawrzyn, drzewko o wiecznie zielonych liściach używanych jako przyprawa kuchenna; wieniec z liści laurowych był w starożytnej Grecji i Rzymie symbolem zwycięstwa i chwały i tradycyjną nagrodą igrzysk; nagroda przyznawana w jakiejś dziedzinie

mrowiak
mrowiak

mrowisko

niebacznie
niebacznie

nieostrożnie

pilno czynią
pilno czynią

usilnie się starają

podniebny
podniebny

dziejący się pod niebem, na ziemi

prześpiecznie
prześpiecznie

bezpiecznie

reduta
reduta

(fr. redoute) zamknięte, polowe umocnienie ziemne, z wałem i fosą, przystosowane do samodzielnej obrony; stosowane od XVI wieku do I wojny światowej

statecznie
statecznie

pewnie

szermierz
szermierz

osoba władająca bronią białą, sportowiec uprawiający szermierkę; osoba walcząca o jakąś sprawę

zbiegłe lubości
zbiegłe lubości

przemijające przyjemności

mc9efe39f054595f2_1522759004116_0

Powrót do e‑podręcznika

E‑podręcznik „Kultura i życie”

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/131473/v/latest/t/student-canon

1.2.5.1. Grecka lira. Safona, Tyrtajos, Symonides i Anakreont

http://www.epodreczniki.pl/reader/c/131473/v/30/t/student-canon/m/j0000000BLB1v38