Różne oblicza walki

Rozdział 1 
Wysiłek i walka opisane w poezji – jak ująć temat?

Nagranie zawiera rozmowę telefoniczną kolegi i koleżanki na temat zagadnień związanych z wysiłkiem i walką opisanymi w poezji.

— Cześć, mam do ciebie sprawę.
— Mów, o co chodzi.
— Mamy zadane z polskiego na piątek. Trzeba przygotować materiał na temat: Wysiłek i walka opisane w poezji. Jakoś nie mogę z tym ruszyć…
— Zaraz, muszę sobie przypomnieć. Dużo jest tekstów o walce, na przykład liryka tyrtejska ze starożytności, a później…
— No właśnie, a co później?
— Czekaj, na przykład w średniowieczu – Pieśń o Rolandzie.
— Ale to nie jest przecież poezja, chcesz mnie pogrążyć?!
— Racja, sorry. No to RedutaredutaReduta Ordona. W czasach zaborów i powstań narodowych poeci często pisali o walce narodowowyzwoleńczej, a jak poszperasz w literaturze czasów wojny, będzie tego mnóstwo.
— Kojarzę, miałam w gimnazjum. Przypomniałam sobie jeszcze – mogą być wiersze Baczyńskiego.
— A może chodzi też o inną walkę, na przykład taką wewnętrzną. Sprawdź w necie ogólną definicję.
— Czekaj, już mam! Walka – pojęcie wieloznaczne oznaczające konfrontację, starcie, zmagania. Pierwsze znaczenie: działania militarne wojsk, uzbrojonych grup, oddziałów; drugie: zmagania przeciwników lub zespołów w sporcie, rozgrywka, mecz; trzecie to zmaganie się ze stanem swojego ciała, ducha lub umysłu. Może być jeszcze walka jako zdobycie, odzyskanie kogoś lub czegoś albo ścieranie się sprzecznych interesów, poglądów.
— Nie wiedziałem, że znaczeń jest aż tyle! Czy ty masz w końcu znaleźć przykłady do wszystkich znaczeń czy tylko do pierwszego?
— Nie wiem. Jak na powtórkę, to może wszystkich. Będziemy robić jakieś… mapy mentalne?
— Walka duchowa to może być Sęp‑Szarzyński, na przykład. Pamiętasz? To taki poeta barokowy.
— A coś ze sportu? Znasz jakieś wiersze o sporcie?
— Wiem, że o sportowcach pisał Wierzyński, ale musisz poszukać w sieci.
— No, to już coś mam. Dzięki. Jeśli jeszcze coś ci przyjdzie do głowy, to zadzwoń. Cześć.
— Cześć.

Rozdział 2 
W ogniu walki

Nagranie zawiera fragment Reduty Ordona Adama Mickiewicza – utworu opisującego obronę Reduty 54. pod dowództwem Juliana Ordona podczas powstania listopadowego w 1831 roku.

Ura! ura! Patrz, blisko reduty, już w rowy
Walą się, na faszynę kładąc swe tułowy;
Już czernią się na białych palisadach wałów.
Jeszcze redutaredutareduta w środku, jasna od wystrzałów,
Czerwieni się nad czernią: jak w środek mrowiakamrowiakmrowiaka
Wrzucony motyl błyska – mrowie go naciska –
Zgasł – tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo
Strącone z łoża w piasku paszczę zagrzebało?
Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał?
Zgasnął ogień. – Już Moskal rogatki wywalał.

Gdzież ręczna broń? – Ach, dzisiaj pracowała więcej
Niż na wszystkich przeglądach za władzy książęcej
Zgadłem, dlaczego milczy – bo nieraz widziałem
Garstkę naszych walczącą z Moskali nawałem.
Gdy godzinę wołano dwa słowa: pal, nabij;
Gdy oddechy dym tłumi, trud ramiona słabi;
A wciąż grzmi rozkaz wodzów, wre żołnierza czynność;
Na koniec bez rozkazu pełnią swą powinność,
Na koniec bez rozwagi, bez czucia, pamięci,
Żołnierz jako młyn palny nabija – grzmi – kręci
Broń od oka do nogi, od nogi na oko:
Aż ręka w ładownicy długo i głęboko
Szukała, nie znalazła – i żołnierz pobladnął,
Nie znalazłszy ładunku, już bronią nie władnął;
I uczuł, że go pali strzelba rozogniona;
Upuścił ją i upadł – nim dobiją, skona.
Takem myślił – a w szaniec nieprzyjaciół kupa
Już lazła, jak robactwo na świeżego trupa.

Pociemniało mi w oczach – a gdym łzy ocierał,
Słyszałem, że coś do mnie mówił mój Jenerał.
On przez lunetę wspartą na moim ramieniu
Długo na szturm i szaniec poglądał w milczeniu.
Na koniec rzekł: „Stracona”. Spod lunety jego
Wymknęło się łez kilka – rzekł do mnie: „Kolego,
Wzrok młody od szkieł lepszy; patrzaj, tam na wale,
Znasz Ordona, czy widzisz, gdzie jest?” – „Jenerale,
Czy go znam? – Tam stał zawsze, to działo kierował.
Nie widzę – znajdę – dojrzę! – śród dymu się schował:
Lecz śród najgęstszych kłębów dymu ileż razy
Widziałem rękę jego, dającą rozkazy.
Widzę go znowu – widzę rękę – błyskawicę,
Wywija, grozi wrogom, trzyma palną świécę,
Biorą go – zginął – o nie, skoczył w dół – do lochów”!
„Dobrze – rzecze Jenerał – nie odda im prochów”.

Rozdział 3 
Bojowanie – byt nasz podniebnypodniebnypodniebny

Nagranie zawiera dwa utwory: sonet barokowego poety – Mikołaja Sępa‑Szarzyńskiego pt. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem oraz wiersz Kazimierza Przerwy‑Tetmajera pt. Dyskobol.

Mikołaj Sęp‑Szarzyński, Sonet IV: O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem

Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie
Byt nasz podniebny: on srogi ciemności
Hetman i świata łakome marności
O nasze pilno czyniąpilno czyniąpilno czynią zepsowanie.

Nie dosyć na tym, o, nasz możny Panie!
Ten nasz dom – ciało, dla zbiegłych lubości
Niebacznie zajźrząc duchowi zwierzchności,
Upaść na wieki żądać nie przestanie.

Cóż będę czynił w tak straszliwym boju,
Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie?
Królu powszechny, prawdziwy pokoju,

Zbawienia mego jest nadzieja w Tobie!
Ty mnie przy sobie postaw, a prześpiecznieprześpiecznieprześpiecznie
Będę wojował i wygram statecznie!

Kazimierz Przerwa‑Tetmajer, DyskoboldyskobolDyskobol

Tłum widzów. On spokojnym wzrokiem metę mierzy –
Wyprostował się, ramion wiązanie natężył,
Głowę wzniósł, stopy w ziemię wrył, nogi naprężył,
W ręce trzyma dysk krągły – wstał pierwszy z szermierzy.

Jeszcze chwila – kołysze dysk, zanim uderzy –
Wysunął lewe ramię, biodra, zda się, zwężył,
Na prawej nodze całym ciężarem zaciężył –
Rzuci – i laurlaurlaur zdobędzie znów na skronie świeży.

Na jego marmurowe, nagie, smukłe ciało,
oliwą namaszczoneciało oliwą namaszczoneciało,
oliwą namaszczone, złotawe, błyszczące:
pada greckie, promienne, uśmiechnięte słońce.

Przygiął się – dysk w stalowych palców ścisnął kleszcze –
kobietom w białych piersiach serce bić przestało,
a boskie uda słodkie wstrząsają im dreszcze.