1753 – powstanie Analizy piękna (Analysis of Beauty) Williama Hogartha, w której zostały przedstawione poglądy dotyczące estetyki i zdefiniowane zasady piękna
1768 – powstanie Królewskiej Akademii Sztuki w Londynie
1769‑1790 – cykl wykładów w Królewskiej Akademii wygłoszonych przez Sir Joshuę Reynoldsa Discourses on Art
Scenariusz dla nauczyciela
R1A0ebK9UmxcZ1
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
I.1.d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
I.2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
I.5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
I.7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
II.5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
III.6. porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
Nauczysz się
rozpoznawać przedstawicieli angielskiego rokoka;
charakteryzować obszary tematyczne w malarstwie angielskiego rokoka;
dokonywać analizy formalnej wskazanych dzieł malarstwa rokokowego.
Źródła rokoka w Anglii
Tendencja w sztuce zwana rokokiem została przyjęta w Anglii z francuskiego środowiska, gdzie święciła triumf w czasach rządów Ludwika XV. Artyści wykorzystywali przede wszystkim jasną gamę barwną, posługując się szybkimi ruchami pędzla oraz wykorzystując impasty dla podkreślenia światłocieniowych efektów. Z uwagi na odmienną sytuację społeczno‑polityczną wprowadzili do malarstwa różne od francuskich tematy lub te same pokazywali w odmienny sposób. Angielscy artyści zasłużyli się także w teorii sztuki. William Hogarth zaangażował się w teoretyczne podstawy sztuki, przedstawił swoje poglądy dotyczące estetyki, zdefiniował sześć najważniejszych zasad piękna, a także przeprowadził analizę tzw. linii piękna. Choć nie wymieniając rokoka z nazwy, w swojej Analizie piękna (1753) argumentował, że pofalowane linie i krzywizny na kształt litery S stanowią podstawę wdzięku i piękna w sztuce lub naturze (w przeciwieństwie do linii prostej lub koła w klasycyzmie). Dzieło Hogartha było manifestem skierowanym przeciwko nurtowi mówiącemu o niezbędności udoskonalania natury, idealizowaniu dzieł przez korzystanie z prac dawnych mistrzów. Odzwierciedleniem tych przemyśleń teoretycznych były obrazy artysty, w których ukazywał troski i radości zwykłych ludzi, dalekich w wyglądzie i zachowaniu od bohaterów dzieł dawnych mistrzów. W latach 1769‑1790 w Królewskiej Akademii odbył się cykl wykładów Discourses on Art, wygłoszonych przez Sir Joshuę Reynoldsa. Artysta określił w nich podstawowe zasady „wielkiego stylu” (Grand Manner), którymi była przemyślana idealizacja oparta na obserwacji i eliminacji nie zaś na kopiowaniu natury.
Malarstwo portretowe w Anglii
Jednym z ważniejszych obszarów tematycznych w malarstwie angielskim, podobnie jak we Francji, były przedstawienia portretowe. Nieomal wszyscy angielscy malarze tworzyli portrety na zamówienie mecenasów wywodzących się z kręgów arystokratów i intelektualistów. Cechowała je jednak duża odmienność w stosunku do przedstawień powstałych w poprzednich stuleciach. Tacy mistrzowie jak Thomas Gainsborough przy wykorzystaniu delikatnego sposobu kładzenia farby oraz przedstawiając modela w niezobowiązującej pozie, nawet na oficjalnym portrecie, zyskiwali efekt swobody i braku nachalności. Pośród portretów należy wyróżnić te z nich, które powstały jako przedstawienia prywatne, a przykładem może być Portret córek artysty z kotem. Ojciec‑artysta przedstawił modelki na abstrakcyjnym tle w czułym uścisku.
RtewUeG1dwZcp
Portret małżeństwa Andrews jest jednym z obecnie bardziej znanych przykładów osiemnastowiecznego malarstwa angielskiego. Thomas Gainsborough połączył w nim dwa najważniejsze obszary zainteresowań ówczesnych artystów – portret i pejzaż. W przeciwieństwie do portretu oficjalnego poza mężczyzny jest swobodna, natomiast w odróżnieniu od sceny rodzajowej postacie nie są zajęte rozmową i nie wykonują żadnych czynności. Obraz różni się więc od tradycyjnych portretów – postacie są świadome obecności malarza, który w tej chwili ich portretuje. Zarówno sposób ujęcia, jakim jest spojrzenie na widza, nieformalny strój oraz pewna nonszalancja w pozie, pozwala przypuszczać, że portret powstawał jako nieoficjalny. Jednak ukazania rozciągających się po horyzonty włości oraz niezamalowane miejsce na sukni Francis, które do dziś budzi wiele dyskusji, każe przypuszczać, że portret mógł mieć bardziej oficjalny wydźwięk.
RjlaK9AzvByOK
Angielskie malarstwo pejzażowe
Ważnym obszarem zainteresowań angielskich artystów XVIII wieku w Anglii stało się malarstwo pejzażowe. Początkowo pejzaż był traktowany jako tło dla portretowanego modela. Stopniowo jednak zawłaszczał coraz więcej uwagi artystów, którzy przez odpowiedni dobór pejzażowego tła zmieniali i wpływali na nastrój portretu. Dogłębne studia nad naturą, jej obserwacja i próba uchwycenia najważniejszych jej aspektów, czyli nagłej zmienności, jak burza czy wiatr, przy równoczesnej stałości, jak pory dnia czy roku, doprowadziły do wykształcenia angielskiej szkoły pejzażu, której najwybitniejszym przedstawicielem był Thomas Gainsborough. Artysta w swoich obrazach wprowadza pejzaż na pierwszy plan. Obecność w obrazie człowieka czy zwierząt sprowadzona została do roli sztafażuSztafaższtafażu. Najważniejszym dla artystów stało się ukazanie zmienności nastrojów natury, przy zachowaniu wrażenia o jej całkowitej stałości.
RF1ULced7K8PC
Krajobrazy Gainsborougha z późnego okresu pobytu w Bath są uporządkowane, przepełnione poczuciem spokoju i naturalności. Na początku lat 70. XVIII wieku artysta zaczął malować pejzaże będące sielankami wiejskiego życia, świadomie naśladując rozwiązania stosowane przez Claude'a Lorraina. Dlatego na tym obrazie widz prowadzony jest od ciemniejszych postaci na pierwszym planie, znajdujących się w cieniu drzew, aby podążać krętą rzeką i łukowatym mostem na tle skąpanego w świecącym wieczornym blasku miasta.
Rzqfhzax2ys8G
Rokokowe sceny rodzajowe
Trzecim z najważniejszych obszarów zainteresowań angielskich malarzy XVIII wieku było skupienie się na przedstawieniu scen życia codziennego. Artyści nie byli tylko kronikarzami wydarzeń, lecz ich komentatorami. Dalego też często przerysowywali codzienne zachowania, przedstawiane typy ludzkie czy ich otoczenie. William Hogarth najwybitniejszy przedstawiciel tego nurtu stworzył kilka cykli przedstawień, w których naśmiewał się i piętnował zachowania wybranych przedstawicieli społeczeństwa. Artysta również niezwykle dbał o szczegóły, dzięki którym można było dokładnie zlokalizować miejsce występku, ale również i dopowiedzieć dalszą historię lub jej konsekwencje. Cykl Cztery pory dnia z 1736 roku ma charakter alegoryczny. Malarz przedstawił w nim londyńskie ulice, na których toczy się życie o różnych porach dnia. Zarówno o poranku, po południu, wieczorem, jak i w nocy szerzy się na nich nienawiść, rozpusta, grzech, śmierć, choroba. Nie są one jednak charakterystyczne jedynie dla Londynu. Słabości i pokusy związane są bowiem nierozerwalnie z człowiekiem i towarzyszą mu od zawsze. Wydaje się więc, że można interpretować ten cykl również jako zobrazowanie kolejnych etapów życia ludzkiego – od dzieciństwa, przez młodość i wiek dojrzały, aż po starość. William Hogarth był artystą, który dobrze używał swego pędzla, umiejętnie rozkładał światło i kolor, zręcznie aranżował grupy. (...) wierzył w reguły smaku i pozostawał racjonalistą. Reputację zawdzięczał nie tyle swoim obrazom, co rycinom chętnie kopiowanym. Umiał podziwiać piękno szczegółu i był znanym satyrykiem [E. H. Gombrich, The Story of Art, London‑New York 1968, cyt. za: Kalinowski, s. 11] (Aleksandra Krauze, William Hogarth – prekursor i moralista. Zarys problematyki: https://www.kul.pl/files/564/public/ARTykuly/ARTykuly004/ARTykuly_004_2010_AK_s5.pdf)
R1IC6CpHcT6FX
Scena w tawernie to przedstawienie miejskiego tematu rodzajowego, krytykującego zepsucie angielskiego społeczeństwa. Ciasna w kompozycji grupa postaci znajdująca się w gospodzie Rose Tavern przy Drury Lane w Covent Garden, będącej zarazem domem publicznym pokazuje nocne zabawy mieszczan, w których uczestniczą prostytutki, uliczna piosenkarka oraz mężczyźni reprezentujący wyższe sfery, m.in. oficerów. Na ściennie wisi mapa, a obok niej wizerunki cesarzy, inne obrazy leżą na podłodze. Taki obraz niedbalstwa świadczy o zniszczeniu moralnym i upadku wartości. Rozbite lustro zapowiada natomiast nieszczęście. Hogarth potrafi bezpośrednio wypowiadać się na temat wad społeczeństwa angielskiego, jawi się jako baczny obserwator codziennego życia.
RyQ9wEQiMeBFN
Rv67GaTKlnLY9
Ćwiczenie 1
R2HLuuOWvHR7G
Ćwiczenie 2
R1S3KWEmnTpuU
Ćwiczenie 3
R1VVHcESS1zxW
Ćwiczenie 4
R1MGxhMPMjoKu
Ćwiczenie 5
R1Zw4wTpAiqui
Ćwiczenie 6
R7pentGP1sukM
Ćwiczenie 7
Połącz dzieła z miejscami, w których się znajdują. Portret córek artysty z kotem Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn Państwo Andrews Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn Pejzaż z pasterzami Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn Scena w tawernie Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn
Połącz dzieła z miejscami, w których się znajdują. Portret córek artysty z kotem Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn Państwo Andrews Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn Pejzaż z pasterzami Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn Scena w tawernie Możliwe odpowiedzi: 1. Yale Center for British Art, New Haven, 2. National Gallery, Londyn, 3. National Gallery, Londyn, 4. Sir John Soane's Museum, Londyn
Połącz dzieła z miejscami, w których się znajdują.
Natiional Gallery, Londyn, Natiional Gallery, Londyn, Sir John Soan'es Museum, Londyn, Yale Center For British Art, New Haven
Scena w tawernie
Portret córek artysty z kotem
Państwo Andrews
Pejzaż z pasterzami
Słownik pojęć
Linia piękna
Linia piękna
termin z dziedziny estetyki, prowadzony do literatury przez Williama Hogartha i opisana przez niego w 1753 r. w rozprawie pt. Analysis of Beauty. Artysta zdefiniował oparcie kompozycji malarskiej na esowato wygiętej linii jako opozycyjną ideę do linii prostych i diagonali rozpowszechnionych w malarstwie barokowym.
Sztafaż
Sztafaż
(niem. Staffage od ausstaffieren – przyozdabiać). Wprowadzenie do obrazu postaci człowieka lub zwierzęcia jako elementu, który ożywia kompozycję a nie skupia na sobie całą uwagę widza.
Źródło:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005