INTERAKTYWNE NARZĘDZIE TYPU SCENARIO‑BASED LEARNING

Spis treści

Opieka

Opieka potocznie określana jest jako dbanie i troszczenie się o kogoś, pilnowanie i doglądanie go, udzielanie mu pomocy i okazywanie uczuciowego zainteresowania, zaspokajanie jego potrzeb. Jako profesjonalną określamy opiekę, w której opiekun wykonuje zadania, opierając się na wiedzy zdobytej w wyniku systematycznego kształcenia, tzn. ma kwalifikacje niezbędne do świadczenia określonego zakresu opieki, zgodnie z obowiązującymi standardami i zasadami. Dla prawidłowego sprawowania opieki niezbędna jest wiedza na temat stanu zdrowia danej osoby. Stan zdrowia odzwierciedla funkcjonowanie biologiczne, psychiczne, społeczne, kulturowe i duchowe człowieka. W ocenie stanu zdrowia odwołujemy się do definicji zdrowia, zgodnie z którą „zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brakiem choroby”. W analizie stanu zdrowia uwzględniamy ocenę zarówno obiektywną, jak i subiektywną.

Podstawą dobrego funkcjonowania jest samodzielność człowieka w zaspokajaniu potrzeb. Sformułowano wiele definicji pojęcia „potrzeba”, w zależności od działu nauki pojęcie to jest różnie interpretowane. Ale wszędzie istota terminu pozostaje ta sama, a jest nią fakt, że potrzeba nie jest samym brakiem, lecz stanem organizmu wywołanym przez ten brak (nadmiar). Poprzez różne reakcje organizm dąży do wyrównania tego stanu. Abraham Maslow, powszechnie znany twórca teorii hierarchii potrzeb, zwanej piramidą potrzeb, do podstawowych (tj. występujących u wszystkich) potrzeb zaliczył:

1. potrzeby fizjologiczne (zapewniające utrzymanie lub podtrzymanie życia, np. potrzeba oddychania, odżywiania, wydalania, ruchu, czystości),

2. potrzeby bezpieczeństwa,

3. potrzeby miłości i przynależności,

4. potrzeby szacunku i uznania,

5. potrzeby samorealizacji.

Niezaspokojenie potrzeb powoduje zaburzenia stanu zdrowia. Dlatego tak ważna w opiece i samoopiece jest zdolność człowieka do zaspokajania potrzeb. Istnieje wiele czynników wpływających na kształtowanie się potrzeb, ale też na zdolność do ich zaspokajania, np. wiek, płeć, objawy choroby, stan finansowy, pozycja społeczna, poziom wiedzy itd. Ważność poszczególnych potrzeb zmienia się w różnych okresach życia, a także zależy od stanu zdrowia. Dla prawidłowego rozpoznawania potrzeb i ograniczeń w ich zaspokajaniu niezbędna jest wiedza m.in. z zakresu anatomii i fizjologii człowieka, patofizjologii, psychologii, socjologii oraz umiejętność obserwacji, przeprowadzania wywiadu, wykonywania pomiarów i dokumentowania ich wyników. Zawsze oceniamy stan pacjenta całościowo i wielowymiarowo. To oznacza, że niezależnie od odczuwanej przez pacjenta dolegliwości zwracamy uwagę na funkcjonowanie wszystkich układów w organizmie, a nie tylko na ten, w którym jest zaburzenie, np. u pacjenta z zawałem mięśnia serca oceniamy także funkcjonowanie poznawcze, funkcjonowanie układu moczowego, pokarmowego, ruchu itd. Taka ocena umożliwia podejmowanie działań naprawczych i zapobieganie zaburzeniom również w innych czynnościach organizmu.

Niezaspokojenie potrzeby oddychania sprzyja wystąpieniu uczucia duszności oraz objawów wynikających z niedotlenienia organizmu (bóle i zawroty głowy, senność). Niezaspokojenie potrzeby odżywiania może wynikać z odwodnienia, niedożywienia, niedowagi, nadwagi/otyłości lub powodować te stany. Może też wywoływać zaburzenia w obrębie przewodu pokarmowego, takie jak: zaburzenia połykania, zaparcia, biegunka, wzdęcia, niestrawność, zgaga. Natomiast nietrzymanie moczu, zaburzenia ilości oddawanego moczu (skąpomocz, wielomocz), obecność cewnika w pęcherzu moczowym, biegunki, zaparcia, stomia i urostomia utrudniają zaspokojenie potrzeby wydalania. Potrzeby ruchu i czystości są ściśle powiązane z samodzielnością człowieka, poprawiają jakość życia. Szczególnie ujawniają się u osób leżących i niesprawnych. Konsekwencją długotrwałego leżenia mogą być odleżyny, zapalenie płuc, zakrzepowe zapalenie żył, zmniejszenie masy i siły mięśni, przykurcze, osteoporoza i nieprawidłowe ułożenie ciała.

Szansę na szybkie rozpoznanie zaburzeń daje systematycznie prowadzona obserwacja, wywiad, dokonywanie pomiarów i odnotowywanie ich wyników. Każda zmiana w stanie pacjenta oraz parametrach powinna być zapisana w dokumentacji pacjenta i zgłoszona pielęgniarce. Kontrola podstawowych parametrów polega na pomiarze:

• tętna (norma: 60$-$100 uderzeń$/$min),

• ciśnienia tętniczego krwi (wartości prawidłowe: 120$-$129 i/lub 80$-$84 mmHg, wysokie prawidłowe: 130$-$139 i/lub 85$-$89 mmHg),

• oddechu (norma: 16$-$18$/$min),

• temperatury (norma: 36,5$-$37,4°C),

• saturacji (norma SpOIndeks dolny 2₂: 95$-$100%).

Utrzymaniu podstawowych parametrów życiowych w normie sprzyja odpowiedni mikroklimat sali chorych. Najkorzystniejsze warunki w sali chorych to: temperatura 18$-$22°C (dla osoby gorączkującej 18$-$20°C), wilgotność powietrza 50$-$70% oraz stały dostęp świeżego powietrza. W ocenie stanu pacjentów pomagają wystandaryzowane skale, np. do określenia samodzielności w wykonywaniu podstawowych czynności życiowych (takich jak: mycie się, ubieranie, jedzenie, chodzenie, kontrola zwieraczy) najczęściej stosuje się skalę Barthel. Zakres punktów wynosi 0$-$100 pkt. Im więcej punktów, tym osoba bardziej samodzielna. Najczęściej stosuje się następującą interpretację wyników:

• 0$-$20 pkt – całkowity brak samodzielności,

• 21$-$80 pkt (niekiedy 21$-$85 pkt) – częściowy brak samodzielności; uzyskanie 40 pkt i mniej jest podstawą kwalifikacji w opiece długoterminowej,

• 81$-$100 pkt (ewentualnie 86$-$100 pkt) – osoba jest całkowicie samodzielna i nie potrzebuje pomocy w wykonywaniu codziennych czynności.

Powrót do spisu treści1Powrót do spisu treści

Opieka na oddziele internistycznym

Częstym powodem hospitalizacji na oddziale internistycznym, poza schorzeniami kardiologicznymi, są infekcje układu oddechowego.

Zapalenie płuc jest jedną z najpowszechniejszych infekcji dróg oddechowych. Może powstać pod wpływem zakażenia bakteryjnego, wirusowego, ale też grzybiczego. Jest także częstym powikłaniem u osób długotrwale leżących. Zwykle przebiega z wysoką temperaturą ciała (powyżej 38,0°C), tachykardią, kaszlem (początkowo może być suchy, później z odkrztuszaniem wydzieliny). Oddech jest przyśpieszony. Pacjent z powodu odczuwanej duszności oddycha przez usta oraz uruchamia dodatkowe mięśnie oddechowe. Mogą u niego występować: ból w klatce piersiowej oraz bóle mięśni i stawów, wzmożona potliwość, znaczne osłabienie. Wysoka temperatura ciała, oddech przez usta, wzmożone pocenie przy jednoczesnym niewielkim przyjmowaniu płynów sprzyjają odwodnieniu. Uczucie duszności oraz obniżona saturacja krwi (SpOIndeks dolny 2₂ poniżej 95%) są wskazaniem do tlenoterapii. W praktyce klinicznej odwodnienie wiąże się z utratą wody, z towarzyszącą bądź nie utratą sodu, w ilości przekraczającej możliwości kompensacyjne organizmu. Odwodnienie dzielimy na:

1. hipotoniczne (stężenie sodu w surowicy krwi <135 mmol$/$l),

2. izotoniczne (stężenie sodu 135$-$145 mmol$/$l, prawidłowe),

3. hipertoniczne (stężenie sodu >145 mmol$/$l).

Czynniki powodujące odwodnienie możemy podzielić na:

1. zewnętrzne: mała ilość wypijanych płynów, wysoka temperatura otoczenia, leki moczopędne,

2. wewnętrzne: podwyższona temperatura ciała, wielomocz, przetoki, biegunki, intensywne wymioty.

Najczęściej występują łącznie różne czynniki. Początkowe objawy (poziom łagodny) to: uczucie pragnienia, suchość błon śluzowych, zapadnięcie gałek ocznych, mniejsza produkcja moczu. Trwają one bardzo krótko i mogą być niezauważone. Prowadzą jednak, zwłaszcza u osób starszych (mających mniejsze uczucie pragnienia) oraz z wielochorobowością, wysoką temperaturą, biegunkami, po rozległych zabiegach operacyjnych, z odleżynami, do utajonego rozwoju odwodnienia i w konsekwencji – do pogorszenia stanu zdrowia. Na poziomie umiarkowanym dodatkowo występują: uczucie zmęczenia, osłabienie, bóle głowy, skąpomocz, spadek ciśnienia tętniczego krwi (hipotensja), przyspieszona praca serca (tachykardia), uczucie senności. Na ciężkim poziomie dołączają się: splątanie mowy, zaburzenia orientacji, drgawki. Odwodnienie powyżej 20% może prowadzić do zgonu.

U osób, u których dochodzi do nadmiernej utraty płynów (wielomocz, gorączka, intensywna biegunka, wymioty), u osób ze skąpomoczem lub nieprzyjmujących wystarczającej ilości płynów (np. osoby starsze, narażone na działanie wysokiej temperatury, niesamodzielne, splątane, z zaburzeniami połykania), konieczne jest prowadzenie bilansu płynów. Jest to porównanie objętości wszystkich przyjętych (przyjmowanie przez przewód pokarmowy wraz z jedzeniem i piciem, nawadnianie drogą dożylną, podskórną) i wydalonych (mocz, stolec, wymioty, wydalanie przez skórę, np. pot, rozległe odleżyny, oparzenia i rany, oraz wydalanie przez płuca) przez pacjenta płynów. Bilans najczęściej prowadzi się przez 24 godziny. Jest ujemny, jeżeli chory wydala więcej płynów, niż przyjmuje.

Według podręcznika Szwałkiewicz E. „Opiekun medyczny w praktyce” i Wołowicka L. „Anestezjologia i intensywna opieka” przyjmujemy:

• płyny doustne – woda, herbata itd.,

• płyny dożylne,

• stałe pokarmy np. zupa, kisiel,

• woda oksydacyjna (pochodzi z przemian składników odżywczych – białek, tłuszczów i węglowodanów): 300 ml,

wydalamy:

• mocz: 1000$-$1500 ml,

• perspiratio insensibilis – utrata niewyczuwalna – parowanie (skóra: 200$-$400 ml, płuca 400$-$600 ml),

• stolec: 100 ml.

Prawidłowy bilans to bilans zerowy, czyli łączna ilość przyjętych płynów równa się sumie ilości płynów wydalonych.

Powrót do spisu treści1Powrót do spisu treści

Opieka nad pacjentem w wieku podeszłym z zaburzeniami stanu odżywiania, przebywającym na oddziale geriatrycznym

Oddział geriatryczny to oddział szpitalny, na którym przebywają wyłącznie pacjenci powyżej 65. roku życia, zazwyczaj z wieloma schorzeniami przewlekłymi. Najważniejszym celem hospitalizacji na tym oddziale jest poprawa stanu funkcjonalno‑czynnościowego chorej osoby starszej, np. z otępieniem, chorobą zwyrodnieniową stawów, zespołami bólowymi czy będącej po udarze/udarach mózgu. Oprócz kompleksowej opieki medycznej pacjent w wieku podeszłym uzyskuje tu diagnostykę (np. wielkich zespołów geriatrycznych), porady specjalistyczne (również w zakresie żywienia), rehabilitację, zalecenia profilaktyczne, edukację oraz wsparcie psychologiczne. Częstym powodem pobytu pacjenta na tego typu oddziale są np. zaburzenia stanu odżywienia i diagnostyka niedożywienia.

Stan odżywienia to ostateczny efekt spożywanych i wykorzystywanych składników odżywczych, zawartych w produktach spożywczych, dostarczających energii, związków mineralnych i witamin. Wraz z wiekiem ulega zmniejszeniu całkowite zapotrzebowanie energetyczne oraz zapotrzebowanie na poszczególne składniki odżywcze. W planowaniu żywienia u ludzi w wieku podeszłym powinno się uwzględniać:

• trudności w przyjmowaniu i wchłanianiu pokarmów,

• czynniki społeczno‑ekonomiczne,

• kondycję psychiczną starszego człowieka,

• choroby współistniejące,

• brak ruchu albo małą aktywność ruchową,

• pobyty w szpitalu (np. w ostatnim roku),

• brak wiedzy na temat żywienia, a także złe przyzwyczajenia żywieniowe.

Na stan odżywienia ludzi starszych wpływają również często zły stan jamy ustnej czy niewydolność samoobsługowa oraz samotność i izolacja społeczna.

Ocena stanu odżywienia obejmuje:

• wywiad żywieniowy,

• badanie przesiewowe, za pomocą np. skali MNA, w której uzyskanie:

  • 30$-$24 pkt, oznacza dobry stan odżywienia,

  • 23,5$-$17 pkt – ryzyko niedożywienia,

  • 16,5 pkt i mniej – niedożywienie,

• pomiary antropometryczne,

• parametry laboratoryjne,

• ocenę sprawności funkcjonalnej.

Jednym z częściej stosowanych wskaźników do oceny stanu odżywienia jest wskaźnik masy ciała – BMI (ang. body mass index). Aby go obliczyć, należy posłużyć się następującym wzorem: BMI = (masa ciała w kg): (wzrost w m)². U osób w podeszłym wieku BMI służy przede wszystkim do oceny ryzyka niedożywienia. U osób starszych, ze względu na zmniejszenie wzrostu wraz z wiekiem, BMI może nie odzwierciedlać rzeczywistego stanu odżywienia. Dlatego za dolną granicę prawidłowego BMI u osób starszych przyjmuje się wartość 22$-$23 kg$/$m², natomiast górną – wartość 29 kg$/$m², w odróżnieniu od BMI osób w wieku średnim, dla których prawidłowa wartość tego wskaźnika mieści się w przedziale 18,5$-$24,9 kg$/$m².

Do podstawowych zadań opiekuna w zakresie zaspokajania potrzeby odżywiania należy:

• pomoc w doborze produktów spożywczych i przygotowaniu posiłków,

• podawanie posiłków i płynów oraz pomoc w ich spożywaniu,

• przygotowanie sprzętu do jedzenia i picia dopasowanego indywidualnie do potrzeb chorego,

• prowadzenie pomiaru masy ciała i bilansu płynów (w przypadkach koniecznych),

• ocena regularności wypróżnień.

Zasady bezpiecznego karmienia podopiecznego (czynności, które opiekun medyczny może wykonywać samodzielnie)

Przed karmieniem podopiecznego należy:

• poinformować podopiecznego o celu podjętych działań,

• higienicznie umyć ręce własne i/lub podopiecznego,

• wykonać toaletę jamy ustnej u podopiecznego,

• zapewnić wygodną pozycję wysoką/półwysoką z plecami stabilnie podpartymi,

• zabezpieczyć odzież chorego przed zabrudzeniem, na przykład za pomocą serwety, ligniny,

• przygotować niezbędne przybory do karmienia, które ułatwią podopiecznemu samodzielne przyjmowanie posiłku, na przykład stolik „przyjaciel”, kubki „pojniczki”, kubki z dużym uchwytem, słomki, sztućce (najlepiej specjalnie wyprofilowane), talerze z wysokim brzegiem.

W trakcie karmienia opiekun powinien:

• aktywizować i zachęcać podopiecznego do samodzielnego jedzenia i picia,

• podawać mniejsze porcje pokarmu,

• kolejną porcję podawać dopiero wtedy, gdy podopieczny połknie poprzednią porcję,

• robić przerwy w trakcie jedzenia i picia, aby nie doszło do zmęczenia i zakrztuszenia się podopiecznego,

• obserwować podopiecznego w trakcie tych czynności (na przykład pod kątem wystąpienia kaszlu, krztuszenia się – w tym przypadku należy przerwać karmienie/pojenie i powiadomić pielęgniarkę o swojej obserwacji),

• leki doustne podawać pojedynczo wraz z pokarmem (ułatwia to przełknięcie); w przypadku zaobserwowania trudności w przełknięciu leku należy rozkruszyć leki doustne lub pociąć je na mniejsze kawałki, jednak przedtem trzeba skonsultować się z pielęgniarką.

Po zakończonym posiłku opiekun powinien:

• pozostawić podopiecznego przez 20–30 min w pozycji wysokiej,

• wytrzeć usta podopiecznego serwetą/ligniną oraz umyć ręce,

• wykonać powtórną toaletę jamy ustnej,

• odnotować ilość przyjętych pokarmów i płynów,

• zmienić zabrudzoną bieliznę osobistą/pościelową,

• obserwować podopiecznego pod kątem objawów takich jak nudności, wymioty.

Dzienne zapotrzebowanie energetyczne u osób starszych (w wieku 65$-$75 lat) wynosi około 2300 kcal, natomiast u osób w wieku powyżej 75. roku życia – 2100 kcal. Posiłki w ciągu dnia powinny być urozmaicone i zawierać węglowodany, tłuszcze, białko, witaminy i składniki mineralne. Optymalne jest spożywanie 4$-$5 posiłków w ciągu dnia, podzielonych na mniejsze porcje, w odstępach około 3$-$4 godz., a ostatni posiłek należy przyjąć mniej więcej 2 godz. przed snem. Pomiędzy posiłkami trzeba podawać podopiecznemu płyny, zwracając uwagę na przyjętą ich ilość. W przypadku braku przeciwwskazań osobie dorosłej w ciągu doby należy podać od 1,5 l do 2 l płynów. Dodatkowo trzeba pamiętać, że zapotrzebowanie na płyny może ulec zwiększeniu; dzieje się tak na przykład u osoby gorączkującej, mającej choroby współtowarzyszące, podejmującej zwiększoną aktywność fizyczną czy kiedy wzrasta temperatura otoczenia. Przyjęcie zbyt małej ilości płynów może spowodować groźne dla zdrowia odwodnienie.

Według definicji WHO udar mózgu to nagłe wystąpienie ogniskowego lub uogólnionego zaburzenia czynności mózgu, które trwa dłużej niż 24 godziny i wynika wyłącznie z przyczyn naczyniowych. Większość (80%) wszystkich przypadków stanowią udary niedokrwienne. Powstają w wyniku niedrożności naczyń krwionośnych w mózgu. Blokada może być spowodowana zakrzepem krwi lub blaszką miażdżycową powstałą w przebiegu miażdżycy naczyń. W wyniku krytycznego zwężenia naczyń krew nie może dotrzeć do zaopatrywanych przez nie obszarów mózgu. Najważniejsze objawy udaru to: asymetria twarzy (obniżenie kącika ust, opadanie powieki), niedowład kończyn po jednej stronie ciała (udar lewej półkuli mózgu charakteryzuje się osłabieniem kończyn po prawej stronie ciała, natomiast udar prawej półkuli mózgu przejawia się niedowładem kończyn po stronie lewej), zaburzenia chodu i równowagi, znaczne pogorszenie sprawności ruchowej, zaburzenia mowy (dotyczące wypowiadania i rozumienia mowy), zaburzenia widzenia, trudności z pisaniem, zaburzenia pamięci, problemy z wykonywaniem ruchów precyzyjnych. Przebycie udaru u ok. 40% starszych pacjentów powoduje znaczne obniżenie sprawności.

Powrót do spisu treści1Powrót do spisu treści

Opieka nad pacjentem, który przeszedł zabieg operacyjny i jest hospitalizowany na oddziale chirurgicznym

Chirurgia to dziedzina medycyny, która zajmuje się leczeniem operacyjnym różnych schorzeń.

Opieka nad pacjentem chirurgicznym nie kończy się z chwilą wykonania zabiegu operacyjnego. Często ostateczny wynik leczenia zależy od wielokierunkowej opieki sprawowanej przez zespół terapeutyczny (lekarz, pielęgniarka, fizjoterapeuta, opiekun medyczny, dietetyk, psycholog, …) oraz rodzinę. Profesjonalna opieka ukierunkowana jest na zapewnienie pacjentowi bezpieczeństwa, szybkiego powrotu do zdrowia oraz profilaktykę powikłań i uśmierzanie bólu.

Ból rany operacyjnej spowodowany jest między innymi urazem nerwów somatycznych i uciskiem opatrunku. Szwy skórne i dreny również mogą wywoływać to nieprzyjemne wrażenie zmysłowe. Jedną z metod obrazowania stanów bólowych jest wzrokowa skala analogowa – VAS (ang. visual analogue scale). W metodzie tej jest wykorzystywana linia prosta z naniesioną podziałką od 0 (oznaczającego całkowity brak bólu) do 10 (ból najgorszy do wyobrażenia). Zadaniem pacjenta jest określenie poziomu bólu. Ocena natężenia bólu pozwala na wdrożenie w odpowiednim czasie właściwej terapii przeciwbólowej.

Bóle w okolicy rany pooperacyjnej stanowią zwykle przyczynę ograniczonej wentylacji płuc (na skutek płytkiego oddychania). Zaburzają także prawidłowe odkrztuszanie zalegającej w płucach wydzieliny.

Poprawa ogólnej wydolności fizycznej ma istotny wpływ na wszystkie aspekty procesu terapeutycznego. Główne cele rehabilitacji w opiece przedoperacyjnej (nauka ćwiczeń) i pooperacyjnej obejmują między innymi:

• zapobieganie zakrzepowemu zapaleniu żył:

  • wczesne uruchamianie i wstawanie z łóżka (w przypadku braku przeciwwskazań) już w zerowej lub pierwszej dobie po operacji (choremu, który wstaje pierwszy raz, towarzyszy fizjoterapeuta lub pielęgniarka);

  • już od pierwszych godzin po zabiegu operacyjnym wykonywanie takich ćwiczeń stóp i rąk, które poprawiają krążenie krwi na obwodzie: zginanie i prostowanie palców rąk i stóp, zginanie podeszwowe i grzbietowe stóp z jednoczesnym napinaniem mięśni kończyn dolnych, krążenie nadgarstków, ramion i stóp, zginanie i prostowanie w stawach łokciowych, kolanowych biodrowych;

  • w przypadku żylaków kończyny dolnej – bandażowanie kończyny przed operacją, wyższe ułożenie kończyny po operacji (nie należy podkładać pod kolano wałka, gdyż powoduje to ucisk na naczynia);

• zapobieganie powikłaniom ze strony układu oddechowego:

  • wykonywanie ćwiczeń oddechowych, na przykład: leżenie tyłem, kolana ugięte i wdech nosem, a wydech ustami, leżenie tyłem, kolana ugięte i wdech nosem z równoczesnym podnoszeniem kończyn górnych i wydech ustami z równoczesnym opuszczaniem kończyn górnych;

  • nauka skutecznego kaszlu – przed kaszlem pacjent powinien zgiąć kończyny dolne w stawach biodrowych i kolanowych (co rozluźnia mięśnie brzucha), rękoma przytrzymać ranę pooperacyjną, zbliżając do siebie jej brzegi i po wykonaniu głębokiego wdechu wykonać serię kaszlnięć na szczycie wydechu;

  • oklepywanie klatki piersiowej ręką ułożoną w kształcie łódeczki.

W okresie pooperacyjnym niezmiernie ważna jest obserwacja zabarwienia powłok skórnych, ocena stanu świadomości oraz kontrola podstawowych parametrów życiowych:

• temperatury (norma 36$-$37°C),

• tętna (norma 66$-$77 ud.$/$min),

• ciśnienia tętniczego krwi (ciśnienie prawidłowe: skurczowe 120$-$129 mmHg i rozkurczowe 80$-$84 mmHg; ciśnienie wysokie prawidłowe: skurczowe 130$-$139 mmHg i rozkurczowe 85$-$89 mmHg,

• saturacji (norma 95$-$98%).

Częsty i bezpośredni kontakt pielęgniarki$/$opiekuna medycznego z pacjentem umożliwia szybkie wychwycenie wszelkich nieprawidłowości, powiadomienie lekarza i podjęcie natychmiastowej interwencji.

Potrzeba ruchu$/$mobilności jest jedną z podstawowych potrzeb człowieka. Ruch pozytywnie oddziałuje na pracę narządów wewnętrznych, na układ krążenia, oddechowy, kostno‑stawowy, pokarmowy oraz prawidłowe funkcjonowanie psychiczne człowieka. Bez względu na przyczynę brak ruchu zawsze jest szkodliwy. Pozostawanie pacjenta w łóżku przez dłuższy okres i nieumożliwienie choremu wykonywania jakichkolwiek ruchów sprzyjają powstawaniu wielu powikłań.

Powrót do spisu treści1Powrót do spisu treści

Opieka nad pacjentem z chorobą zwyrodnieniową stawów w zakładzie opiekuńczo‑leczniczym (ZOL)

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest przewlekłym, niezapalnym schorzeniem o wieloczynnikowej etiologii, będącym następstwem zaburzenia równowagi między procesami regeneracji oraz degradacji chrząstki stawowej i kości podchrzęstnej. Choroba zwyrodnieniowa stawów biodrowych dotyczy głównie osób w wieku starszym, a jej częstość występowania wzrasta wraz z wiekiem. Bóle w chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych mogą rozwijać się powoli, prowadząc do obserwowanego u osób starszych charakterystycznego szurania nogami spowodowanego układaniem kończyn w taki sposób, by złagodzić ból doskwierający chorym podczas chodzenia. Ból ten odczuwany jest po zewnętrznej części biodra lub w okolicy pachwinowej, a także na wewnętrznej części uda, w pośladku lub kolanie. Charakterystyczna jest pozycja przymusowa kończyny w rotacji zewnętrznej i zgięciu w stawie biodrowym. Ograniczenie ruchomości stawu utrudnia siadanie i wstawanie.

Leczenie choroby zwyrodnieniowej stawów może odbywać się w dwojaki sposób: zachowawczo i operacyjnie. Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest nowoczesną metodą operacyjnego leczenia zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego. Obecnie najczęściej wykonywana jest endoprotezoplastyka całkowita, w której zastąpieniu przez implant podlega zarówno głowa, jak i panewka zniszczonego stawu.

Ćwiczenia usprawniające u pacjenta po endoprotezoplastyce – ćwiczenia, w ramach których należy zwrócić uwagę na kolejność wykonywanych czynności: siadanie na brzegu łóżka, pionizację w balkoniku, naukę siadania i wstawania, chodzenie za pomocą balkonika, rozpoczęcie chodzenia za pomocą dwóch kul łokciowych.

Rehabilitacja pacjenta po endoprotezoplastyce stawu biodrowego – usprawnianie funkcjonowania pacjenta z endoprotezą stawu biodrowego. Należy poinformować pacjenta o zasadach bezpiecznego poruszania się i o konieczności unikania wykonywania ruchów zagrażających dyslokacji endoprotezy (zakaz rotacji zewnętrznej i przywodzenia kończyny). Ponadto pacjent musi zmieniać pozycje biodra, spać na wznak, układać nogi w lekkim odwiedzeniu, stosować poduszkę między nogami w czasie snu i odpoczynku. Jeśli pacjent nie ma wyboru i musi siedzieć na niskim krześle, operowana noga ma być wyprostowana w kolanie. Kąpiel powinna odbywać się pod prysznicem. Nie wolno pacjentowi siadać na brzegu krzesła, przechylać się na boki, siadać z nogą założoną na nogę, siadać na miękkim czy zbyt głębokim fotelu, korzystać z wanny, wykonywać przysiadów, nosić ciężarów, dźwigać ciężkich przedmiotów, siadać na krawędziach mebli (przynajmniej połowa uda powinna być oparta na siedzisku), uprawiać sportów takich jak tenis, narciarstwo biegowe lub zjazdowe, wychodzić z domu podczas gołoledzi oraz silnego i porywistego wiatru.

Potrzeba higieny ciała u osób z ograniczonymi możliwościami samoopieki – utrzymywanie ciała w czystości i unikanie chorób. W celu zaspokojenia tej potrzeby są wykonywane czynności, które mają chronić przed chorobami i urazami oraz służyć utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej przez możliwie długi okres życia. U osób z ograniczonymi możliwościami samoopieki może dojść do zaniedbań pielęgnacyjnych i higienicznych. Zakres podstawowej pielęgnacji powinien zapewnić utrzymanie optymalnego stanu biologicznego oraz zapobiec powikłaniom. Podstawowe zabiegi higieniczne powinno się wykonywać według następującego algorytmu (na podstawie Ciechaniewicz „Pielęgniarstwo ćwiczenia” oraz Szwałkiwicz „Opieka nad osobami przewlekle chorymi, w wieku podeszłym i niepełnosprawnymi”):

1. mycie zębów$/$protezy,

2. mycie twarzy, oczu, uszu i szyi,

3. mycie klatki piersiowej,

4. mycie kończyn górnych,

5. mycie brzucha,

6. mycie pleców i pośladków,

7. mycie kończyn dolnych,

8. mycie krocza.

Profilaktyka przeciwzakrzepowa – profilaktyka, której celem jest zapobieganie żylnej chorobie zakrzepowo‑zatorowej i jej najpoważniejszemu powikłaniu – zatorowości płucnej. Jednym z czynników sprzyjających powstaniu zakrzepowego zapalenia żył jest długotrwałe unieruchomienie w łóżku. Rozwojowi tej choroby zapobiega każde działanie zmierzające do przyspieszenia przepływu krwi w naczyniach żylnych, a więc przede wszystkim aktywność fizyczna. Z pacjentami długo unieruchomionymi w łóżku trzeba regularnie wykonywać ćwiczenia obejmujące kończyny dolne. Intensywność ćwiczeń zależy od stanu podopiecznego. Zaleganiu krwi żylnej w naczyniach kończyn dolnych zapobiega wysokie układanie nóg. Nie należy wkładać pod kolana wałków, ponieważ powoduje to ucisk na naczynia w tej okolicy i uniemożliwia odpływ krwi. Prawidłową techniką jest podkładanie klinów, na których opiera się cała noga. Zaleca się również nakładanie na kończyny dolne elastycznych pończoch (ale nie za ciasno) albo bandaży według wskazań lekarza. Produkty uciskowe najlepiej zakładać po przebudzeniu, przed wstaniem z łóżka, zanim dojdzie do odpływu krwi żylnej do kończyn dolnych. Tego typu elementy stosowane w celu zmniejszenia zaburzeń żylnych należy bezwzględnie zdejmować przed snem.

Powrót do spisu treści1Powrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia