Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1Fd5635Ascyf1
Ilustracja przedstawia zapis nut na pięciolinii. Tytuł lekcji: Rozpoznaj utwór!

Rozpoznaj utwór!

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ważne daty

27.01.1756‑5.12.1791 lata życia Wolfganga Amadeusza Mozarta

16.12.1770‑26.03.1827 lata życia Ludwiga van Beethovena

31.01.1797‑19.11.1828 lata życia Franza Schuberta

3.02.1809‑4.11.1847 lata życia Felixa Mendelssohna

1.03.1810‑17.10.1849 lata życia Fryderyka Chopina

8.10.184‑1.05.1904 lata życia Antonína Dvořáka

15.06.1843‑4.09.1907 lata życia Edvarda Griega

7.07.1860‑18.05.1911 lata życia Gustava Mahlera

3.10.1882‑29.03.1937 lata życia Karola Szymanowskiego

1

Scenariusz dla nauczyciela

Rwf1mXWY0EuL21
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.

I  Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka:

a) Poznanie muzyki w ujęciu historycznym od zarania dziejów, przez starożytność, średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm do muzyki XX wieku i współczesności.

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.

Nauczysz się

rozwijać znajomość podstawowego kanonu literatury muzycznej;

charakteryzować cechy stylów muzycznych/języka muzycznego;

rozróżniać instrumentarium oraz obsady wykonawcze wybranych przykładów;

definiować pojęcia: rożek angielski,Rożek angielskirożek angielski, forma ABAForma ABAforma ABA.

Świat zagadek

RKv4UGvXVUoUy1
Znak zapytania, online-skills, CC BY 3.0

Witajcie w świecie zagadek! Za chwilę będziecie musieli rozpoznać utwory na podstawie zapisu nutowego i drobnej podpowiedzi (zagadki nutowe) oraz po brzmieniu materiału tematycznego (zagadki dźwiękowe). Skupcie się i postarajcie dobrze odpowiedzieć. Śpiewajcie, dyskutujcie, ale jednocześnie – okazujcie sobie szacunek. Rozwiązanie zagadek nutowych przedstawi Wam nauczyciel.

Powodzenia!

Zagadka I

R1crhxQ9P84Oy1
Zapis nutowy, partia wiolonczeli, imslp.info, CC BY 3.0

Powyżej widzicie partię wiolonczeli pewnego utworu. Co to za utwór? Podpowiemy Wam, że dzieło to początkowo miało dedykację, którą ostatecznie zastąpiono słowami: …dla uczczenia pamięci wielkiego człowieka.

R1SyoAqAyBZz4
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Zagadka II

RuV9ZBQ9EiNoD1
Zapis nutowy, partia fortepianu, imslp.info, CC BY 3.0

Są to pierwsze takty utworu fortepianowego. Podpowiedzią mogą być słowa przyjaciółki kompozytora na temat tej kompozycji:

Wyszłam tego dnia z Maurycym, aby załatwić sprawunki [… ]. Nagle spadł deszcz, woda płynęła potokami, trzeba było 6 godzin, aby przebyć trzy maleńkie mile, brodząc w wodzie. Przybyliśmy w nocy boso, opuszczeni przez naszego przewodnika. Kiedy weszliśmy, wydał okrzyk zdziwienia, a potem rzekł do nas tonem dziwnym i obłąkanym: Ach! Wiedziałem dobrze, żeście umarli. Gdy przyszedł do siebie i zobaczył, w jakim byliśmy stanie, wyznał mi, że widział to wszystko jakby we śnie. Zdawało mu się, że zatonął w jeziorze, ciężkie i zimne krople spadały mu wolno na piersi, a gdy zwróciłam mu uwagę, że istotnie takie krople spadały na dach, zapewnił mnie, że ich nie słyszał i gniewał się, że śmiałam użyć wyrażenia harmonia naśladowcza, którą upatrywałam w jego utworze. Utwór napisany tego wieczoru pełen był kropel deszczu, które odbijały się od metalowych dachówek klasztoru.

RnqPoUPEhbYXs
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Zagadka III

R1Wk3iHyiTR2g1
Zapis nutowy, fragment partytury, imslp.eu, CC BY 3.0

Powyżej widzicie fragment partytury sakralnej kompozycji wokalno‑instrumentalnej. Niestety, jej twórca – w czasie, gdy ją komponował – był bardzo chory. Mówił, że dzieło to pisze na własną śmierć. Zlecenie jego stworzenia dostał jednak od hrabiego Franciszka Walsegga, który stracił żonę i chciał uczcić w ten sposób jej pamięć. Kompozytor zmarł przed ukończeniem dzieła. Ostatnie części zostały dopisane przez Josepha Eyblera i Franza Xavera Süssmayra.

Jeśli wciąż macie problem z odgadnięciem skąd pochodzi powyższy fragment, wysłuchajcie nagrania.

RH10SBEGVAMMw1
Utwór: „Tuba mirum”, autorstwa: Wolfgang Amadeusz Mozart, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Rbyud99HFuXb8
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Zagadka IV

R1Ap91MDfny6d1
Zapis nutowy, solo trąbki, imslp.info, CC BY 3.0

Jak myślicie, z jakiego dzieła pochodzi ta partia? Powstawało ono w posiadłości kompozytora nad jeziorem Wörthersee. Jego twórca był dyrektorem Wiedeńskiej Opery Państwowej oraz naczelnym dyrygentem Wiener Philharmoniker. Ponadto – kompozycja zawiera część o nazwie Adagietto, będącą najpopularniejszym utworem tego kompozytora.

R1RmsTCFysuBY
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Zagadka V

R1MT0Y7V5ZJwl1
Zapis nutowy, Partię tego instrumentu najczęściej zapisujemy w kluczu basowym lub tenorowym. Czy wiecie jaki to instrument? Pomoże Wam to rozpoznać utwór?, imslp.info, CC BY 3.0

Powyżej widzicie temat rozpoczynający dzieło, którego kompozytor żył w epoce romantyzmu i mieszkał zaledwie kilka ulic dalej od Ludwiga van Beethovena. Przyjaciele określali go Schwammerl, co oznacza Baryłeczka. Wynikało to z jego tuszy i niskiego wzrostu.

Aby ułatwić sobie rozpoznanie tego utworu, możecie wysłuchać drugiego tematu realizowanego przez obój i klarnet.

R1PZdsp2OxzrL1
Utwór: „VIII Symfonia Niedokończona, cz. 1”, autorstwa: Franz Schubert, wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1T5NyOQTBbjH
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Jaka to melodia?

R1Kcr3xNAf8Te1
Słuchawki, online-skills, CC BY 3.0

Teraz czeka Was nieco inne zadanie – wysłuchajcie fragmentów pięciu utworów, rozpoznajcie je oraz wskażcie kompozytora.

Aby dowiedzieć się, czy mieliście rację – kliknijcie w aktywne punkty na poniższych ilustracjach. Są w nich zawarte informacje o utworach, których przed chwilą wysłuchaliście.

RJmPi1EN4pzNx1
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat dopasowany do wysłuchanego utworu muzycznego powyższej zagadki. Plakat jest w kolorze zielonym z tekstem w kolorze białym. Tekst z ilustracji: Antonín Dvořák, SYMPHONY NO. 9 in E Minor, Op. 95 "From the New World". W dolnej części plakatu znajduje się portret Antonína Dvořáka. Czeski kompozytor w średnim wieku z zarostem, który ubrany jest w białą koszulę i ciemną marynarkę. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pierwszym utworem, który mieliście rozpoznać, była IX Symfonia e-moll op. 95 Z Nowego Świata. Została ona skomponowana w 1893 r. przez Antonína Dvořáka – czeskiego kompozytora okresu romantyzmu.

Fragment, który wysłuchaliście to temat pochodzący z drugiej części IX Symfonii. Jest to chyba najpiękniejsze solo literatury muzycznej przeznaczone na rożek angielski. Podobno kompozytor – tworząc tę partię – inspirował się melodiami amerykańskich Indian.
Utwór I, online skills, CC BY 3.0
RT7TqYvgBIALf1
Ilustracja interaktywna przedstawia pierwszą stronę z płyty dopasowanej do wysłuchanego utworu muzycznego powyższej zagadki. W górnej części plakatu zapisany jest tekst: Mendelssohn - Selections From Songs Without Words. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Drugi fragment pochodził z Pieśni bez słów op. 62 nr 6. Jak pamiętacie – Mendelssohn był twórcą gatunku – pieśń bez słów. Zasadą jego kształtowania jest wyeksponowanie linii melodycznej wraz z jednoczesnym „oddaleniem” warstwy akompaniamentu. Forma pieśni bez słów to zazwyczaj ABA. Felix Mendelssohn napisał 48 takich utworów.
Utwór II, online skills, CC BY 3.0
R1ExvI0TtEtG71
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat dopasowany do wysłuchanego utworu muzycznego powyższej zagadki. Na stronie teksty zapisane są w kolorze zielonym: CHOPIN Complete Works for the Piano Book III POLONAISES. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Trzecim wysłuchanym przez Was przykładem były pierwsze takty Poloneza A-dur op. 40 nr 1 Fryderyka Chopina. Utwór został skomponowany w 1838 r. i zadedykowany – wraz z całym zbiorem polonezów – Julianowi Fontana, polskiemu pianiście i przyjacielowi Chopina.

Kompozycja często nazywana jest Polonezem Wojskowym, co ma związek z jej podniosłym nastrojem. Podczas kampanii wrześniowej była emitowana w Polskim Radiu – miała dodawać siły walczącym Polakom. Później Hitlerowcy zakazali wykonywania jakichkolwiek utworów Fryderyka Chopina.
Utwór III, online skills, CC BY 3.0
R3EBtnMXSzQDE1
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat dopasowany do wysłuchanego utworu muzycznego powyższej zagadki. Na stronie tekst zapisany jest zieloną czcionką: GRIEG OPUS 16 CONCERTO FOR THE PIANO. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Czwartym utworem, który mieliście rozpoznać, był I Koncert fortepianowy a-moll op. 16 Edvarda Griega – norweskiego kompozytora, żyjącego w latach 1843–1907. Utwór powstał w 1868 r., a jego prawykonanie odbyło się rok później – 3 kwietnia w Kopenhadze. Składa się z trzech części – Allegro molto moderato, Adagio oraz Allegro moderato molto e marcato. Jest to pierwszy koncert fortepianowy, który nagrano. Dokonano tego w 1909 r.
Utwór IV, online skills, CC BY 3.0
RrBjJKnM2KGU71
Ilustracja interaktywna przedstawia plakat dopasowany do wysłuchanego utworu muzycznego powyższej zagadki. Na plakacie znajduje się napis SZYMANOWSKI obok nazwiska znajdują się skrzypce. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ostatni – piąty fragment, którego wysłuchaliście, było Źródło Aretuzy z cyklu Mity Karola Szymanowskiego. Cykl zawiera trzy poematy skrzypcowo-fortepianowe: Źródło Aretuzy, Narcyz oraz Driady i Pan. Każdy prezentuje inną scenę z mitologii greckiej. W Źródle Aretuzy spotykamy nimfę Aretuzę, która ucieka przed bożkiem Alfejosem. Artemia – bogini łowów – zamienia ją w źródło.

Kompozycja jest wyrazem zainteresowania Szymanowskiego kulturą śródziemnomorską. Premiera miała miejsce w 1916 r., a wykonawcami byli: Karol Szymanowski oraz – współtwórca utworu – Paweł Kochański.
Utwór V, online skills, CC BY 3.0

Zadania

RPf0nAPeTysRa
Ćwiczenie 1
Odpowiedz prawda bądź fałsz. Rożek angielski jest to instrument dęty drewniany z grupy aerofonów wargowych.
RzkRrr3rnVmvx
Ćwiczenie 2
Omów schemat budowy utworu muzycznego formy ABA.
R1H3AWcz0p1Hj
Ćwiczenie 3
Wymień kompozytorów z dzisiejszej lekcji.
RqVDuzfOz5QPv
Ćwiczenie 4
Partytura to: Możliwe odpowiedzi: 1. dźwięk wytwarzany przez instrument muzyczny albo głos ludzki. Najczęściej jest to dźwięk o określonej wysokości. 2. wokalny utwór wielogłosowy, zwykle poruszający treści o tematyce świeckiej, miłosnej, przedstawiającej sielankowy tryb życia. 3. zapis nutowy. Podstawowy sposób zapisu muzyki zespołowej instrumentalnej, lub instrumentalno‑wokalnej.
R1YonzknLPzR9
Ćwiczenie 5
Omów z kolegą znane wam cechy stylów muzycznych/ języka muzycznego.
R1bXMMokyURox
Ćwiczenie 6
Wysłuchaj opis, a następnie odpowiedz czego on dotyczy. Typ liryki instrumentalnej, powiązany z pieśnią wokalną na skutek wyraźnego rozróżnienia linii tematycznej i warstwy akompaniamentu. Jej twórcą był Felix Mendelssohn.
RNPGqfEWdpJ8s
Ćwiczenie 7
Kto jest autorem „VIII Symfonii Niedokończonej”?
Polecenie 1
Przygotuj pytanie na kartkówkę dotyczące lekcji.
Przygotuj pytanie na kartkówkę dotyczące lekcji.

Słownik pojęć

Rożek angielski
Rożek angielski

instrument dęty drewniany podwójnostroikowy; odmiana oboju. Rożek angielski jest instrumentem transponującym o kwintę czystą w dół w stosunku do zapisu. Skala instrumentu to h – f3 (w notacji muzycznej). Brzmienie instrumentu jest ciepłe, melancholijne, ciemne.

Forma ABA
Forma ABA

jest to schemat budowy utworu muzycznego. Składa się z trzech części, przy czym część druga jest wyraźnie kontrastująca względem części pierwszej (np. zmiana materiału tematycznego, tonacji, metrum, tempa), a trzecia – odpowiada części pierwszej.

Pieśń bez słów
Pieśń bez słów

typ liryki instrumentalnej, powiązany z pieśnią wokalną na skutek wyraźnego rozróżnienia linii tematycznej i warstwy akompaniamentu. Jej twórcą był Felix Mendelssohn.

Źródło

  • Wojciech Marchwica, Słownik muzyki, Zielona Sowa, Kraków 2006.

Biblioteka muzyczna