Rozpoznajemy polskie miasta

Z pewnością częściej lub rzadziej podróżujesz. Być może inne kraje nie są ci obce, ale czy znasz na tyle Polskę, żeby powiedzieć kilka słów na temat różnych miast w naszym kraju (nie tylko tych największych)? Możesz sprawdzić swoją wiedzę na ten temat, grając w grę edukacyjną przygotowaną w niniejszym e‑materiale. Warto jednak przystąpić do niej po zapoznaniu się z innymi tematami dotyczącymi geografii  Polski.

R1DURTiBNZsgq
Zdjęcie przedstawia przestrzeń małego miasteczka. Po lewej stronie fotografii ulica, dalej chodnik wyłożony kostką, a po prawej stronie rząd jednopiętrowych budynków mieszkalnych lub usługowych. W oddali, na końcu ulicy znajduje się biała fasada kościoła.
W Polsce o tym, czy dana miejscowość jest wsią, czy miastem, nie decyduje kryterium wielkościowe. Kontrasty w zakresie liczby ludności miast w naszym kraju są olbrzymie – w 2020 r. najmniejszym miastem był przedstawiony na zdjęciu Opatowiec (336 mieszkańców), a największym Warszawa (1,8 mln mieszkańców). Natomiast największą wsią były Kozy (liczące aż 13 tys. mieszkańców).
Źródło: dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Opatowiec#/media/Plik:Market_Square_in_Opatowiec_(1).jpg, licencja: CC BY-SA 4.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:

  • na czym polega urbanizacja;

  • jak kształtowała się współczesna sieć osadnicza;

  • jakie są funkcje miast;

  • jakie są rodzaje zespołów miejskich.

Twoje cele

  • Utrwalisz wiadomości na temat rozmieszczenia miast w Polsce.

  • Scharakteryzujesz wybrane i chętnie odwiedzane przez turystów miasta w Polsce.

  • Rozpoznasz wybrane miasta w Polsce na podstawie opisów i fotografii.

1. Rozmieszczenie miast w Polsce

W Polsce jest 1013 miast (stan na 1.01.2024 r.). W naszym kraju za miastomiastomiasto uznaje się jednostkę osadniczą, której nadano prawa miejskie na mocy rozporządzenia Rady Ministrów, choć w wielu krajach obowiązuje natomiast kryterium, które mówi, że miejscowość uzyskuje status miasta po przekroczeniu określonej liczby ludności. Co roku co najmniej kilka wsi otrzymuje prawa miejskie. Z dniem 1.01.2022 r. otrzymało je dziesięć miejscowości, m. in. Pruszcz (woj. kujawsko‑pomorskie), Lutomiersk (woj. łódzkie) i Kaczory (woj. wielkopolskie).

Mówiąc o wielkości miast, pod uwagę bierze się najczęściej liczbę mieszkańców. Łącznie we wszystkich miastach w Polsce mieszka 59,9% ogólnej liczby ludności naszego kraju. Największym miastem Polski jest nasza stolica – Warszawa. Według danych GUS, w 2023 r. liczyła ona 1 mln 862 tys. mieszkańców. Kolejne duże miasta są już znacznie mniejsze: Kraków (804 tys.), Wrocław ( 674 tys.), Łódź (655 tys.) i Poznań (538 tys.).

R7Psy0K1fTlwJ1
Ilustracja przedstawiająca mapę Polski, na której kołami o różnych kolorach i wielkościach oznaczono miasta liczące dziesięć tysięcy mieszkańców lub więcej. Mapa zawiera podział na województwa i powiaty. Jest biała, granice zostały oznaczone czarnymi liniami – województw grubymi, a powiaty cienkimi. W prawym dolnym rogu legenda mapy objaśniająca użycie poszczególnych barw i wielkości kół (z których każde następne jest większe od poprzedniego). Na dole, najmniejszymi kołami w kolorze granatowym oznaczono miasta, których liczba mieszkańców wynosi od dziesięciu do dwudziestu tysięcy. Nieco większymi, błękitnymi kołami oznaczono miasta liczące od dwudziestu do pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców. Kolejne koła są w kolorze ciemnozielonym i oznaczają miasta, które zamieszkuje od pięćdziesięciu do stu tysięcy mieszkańców. Kołem jasnozielonym oznaczono miasta o liczbie mieszkańców od stu tysięcy do dwustu tysięcy mieszkańców. Kołem pomarańczowym miasta od dwustu tysięcy do pięciuset tysięcy mieszkańców. Największym, czerwonym kołem zaznaczono miasta liczące powyżej pięciuset tysięcy mieszkańców. W lewym dolnym rogu planszy pozioma podziałka, na której jeden odcinek to pięćdziesiąt kilometrów. Czerwonymi kołami oznaczono cztery miasta z największą liczbą mieszkańców – Warszawę, Poznań, Wrocław, Łódź i Kraków. Pomarańczowymi oznaczono Gdańsk, Gdynię, Szczecin, Bydgoszcz, Białystok, Katowice, Lublin, Radom, Częstochowę. Największe skupisko miast średniej wielkości (oznaczonych ciemno- i jasnozielonymi kołami), liczących od pięćdziesięciu do niespełna dwustu tysięcy mieszkańców występuje wokół Katowic. W pozostałych województwach występuje zazwyczaj po kilka miast o tej wielkości. Na mapie przeważają małe miasta, oznaczone granatowymi i błękitnymi kołami, w każdym z województw jest średnio kilkanaście ośrodków o tej wielkości.
Rozmieszczenie miast Polski w 2021 r.
Źródło: Gromar sp. z o.o. BDL, licencja: CC BY 3.0.

Najwięcej jest miast o małej liczbie ludności (poniżej 10 tys. mieszkańców), a najmniej - tych o bardzo dużej liczbie ludności (powyżej 500 tys. mieszkańców). Mimo tej dysproporcji w poszczególnych klasach wielkościowych miast koncentrują się podobne odsetki ludności.

Rxs7NtL0ZkQFx
Wykres kołowy prezentujący miasta polskie według grup wielkościowych w dwa tysiące dwudziestym roku. Miasta o liczbie ludności wynoszącej co najmniej pięćset tysięcy mieszkańców stanowią pół procenta (łącznie pięć miast). Miasta liczące od dwustu do czterystu dziewięćdziesięciu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią jeden procent (dziewięć miast). Miasta liczące od stu do stu dziewięćdziesięciu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią dwa i cztery dziesiąte procenta (dwadzieścia trzy miasta). Miasta liczące od pięćdziesięciu do dziewięćdziesięciu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią cztery i dziewięć dziesiątych procenta (łącznie czterdzieści sześć miast). Miasta liczące od dwudziestu do czterdziestu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią czternaście i dwie dziesiąte procenta (łącznie sto trzydzieści cztery miasta). Miasta liczące od dziesięciu do dziewiętnastu tysięcy mieszkańców stanowią osiemnaście i dziewięć dziesiątych procenta (łącznie sto siedemdziesiąt osiem miast). Miasta liczące poniżej dziesięciu tysięcy mieszkańców stanowią pięćdziesiąt osiem i dwie dziesiąte procenta (łącznie pięćset czterdzieści dziewięć miast).
Liczba miast jest podana w nawiasie
Źródło: Gromar sp. z o.o.; na podst.: BDL GUS, licencja: CC BY-SA 3.0.
R4SDO2YYhFJCY
Wykres kołowy prezentujący odsetek ludności miast poszczególnych grup wielkościowych w ogólnej liczbie ludności Polski w dwa tysiące dwudziestym roku. Miasta o liczbie ludności wynoszącej co najmniej pięćset tysięcy mieszkańców stanowią dziewiętnaście i trzy dziesiąte procenta ogółu ludności. Miasta liczące od dwustu do czterystu dziewięćdziesięciu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią dwanaście i trzy dziesiąte procenta ogółu ludności kraju. Miasta liczące od stu do stu dziewięćdziesięciu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią czternaście i pół procent ludności kraju. Miasta liczące od pięćdziesięciu do dziewięćdziesięciu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią trzynaście i siedem dziesiątych procenta ludności kraju. Miasta liczące od dwudziestu do czterdziestu dziewięciu tysięcy mieszkańców stanowią osiemnaście i pół procent ludności kraju. Miasta liczące od dziesięciu do dziewiętnastu tysięcy mieszkańców stanowią jedenaście i trzy dziesiąte procenta ogółu ludności. Miasta liczące poniżej dziesięciu tysięcy mieszkańców stanowią dziesięć i cztery dziesiąte procenta ogółu ludności kraju.
Źródło: Gromar sp. z o.o.; na podst.: BDL GUS, licencja: CC BY-SA 3.0.

Miasta porównuje się także według ich powierzchni. W 2020 r. według danych GUS całkowita powierzchnia miast w Polsce wynosiła 22 205 kmIndeks górny 2, czyli jedynie 7% powierzchni kraju. Zestawienie największych miast pod względem liczby ludności i powierzchni przedstawiono w poniższej tabeli.

Największe miasta Polski w 2021 r.

pod względem liczby ludności

pod względem powierzchni

Lp.

Miasto

Liczba ludności

Lp.

Miasto

Powierzchnia (kmIndeks górny 2)

1

Warszawa

1 863 056

1

Warszawa

517

2

Kraków

802 583

2

Kraków

327

3

Łódź

664 860

3

Szczecin

301

4

Wrocław

674 312

4

Wrocław

293

5

Poznań

545 073

5

Łódź

293

6

Gdańsk

486 271

6

Zielona Góra

277

7

Szczecin

394 482

7

Gdańsk

262

8

Bydgoszcz

334 026

8

Poznań

262

9

Lublin

332 852

9

Świnoujście

202

10

Białystok

293 413

10

Dąbrowa Górnicza

189

11

Katowice

282 755

11

Bydgoszcz

176

12

Gdynia

244 676

12

Katowice

165

13

Częstochowa

210 773

13

Częstochowa

160

14

Radom

199 904

14

Jaworzno

153

15

Toruń

197 112

15

Opole

149

16

Rzeszów

196 374

16

Lublin

148

17

Sosnowiec

191 676

17

Rybnik

148

18

Kielce

185 478

18

Gdynia

135

19

Gliwice

172 628

19

Gliwice

134

20

Olsztyn

169 251

20

Rzeszów

126

Miasta zarządzane są przez prezydenta miasta lub burmistrza. Według przepisów miastem, na czele którego stoi prezydent może być:

  • miasto na prawach powiatu (jest ich 66),

  • miasto posiadające do roku 1998 status stolicy województwa,

  • miasto liczące ponad 100 tysięcy mieszkańców,

  • miasto posiadające taki status w okresie wcześniejszym.

Miast prezydenckich jest w Polsce 107. Władzę nad pozostałymi z nich sprawują burmistrzowie.

Dla zainteresowanych

Geneza miast Polski

Za najstarsze miasto Polski uznaje się Kalisz - wspomniał o niej już w II w. n.e. Klaudiusz Ptolemeusz. Jednakże miejscowość ta zdobyła prawa miejskie dopiero w XIII w., podczas gdy Kraków, Gdańsk czy Przemyśl stały się miastami kilkaset lat wcześniej.

RMaXJXgACTpLD
Średniowiecze Większość miast w Polsce powstała właśnie w średniowieczu. Otoczone były one murami, o regularnym układzie ulic zbiegających się na rynku i charakteryzowały się ciasną zabudową. W centralnej części miasta zlokalizowany był ratusz i kościół. Ten ostatni, jeśli pełnił dodatkowo funkcję obronną, znajdował się przy murach miasta. Przykładami takich miast są: Kraków, Wrocław, Poznań, Szczecin, Płock, Opole, Sandomierz czy Złotoryja. opis WCAG, Renesans W renesansie wiele miast zostało przebudowanych, a także powstało kilka nowych. Przykładem miasta renesansowego jest Zamość, zbudowany na planie siedmiokąta z fortyfikacjami (tzw. miasto‑twierdza). Otoczony został murami obronnymi, wewnątrz których, w pewnej odległości od rynku, wybudowano pałac Zamoyskich. Ulice, podobnie jak w średniowieczu, miały układ regularny. opis WCAG opis WCAG, Barok Powstało wówczas niewiele miast z powodu trwających wojen. Przykładem miasta utworzonego w baroku jest Białystok – rezydencja rodu Branickich. O rezydencjalnym charakterze miasta świadczą: brak murów obronnych oraz rozległe, uporządkowane ogrody. Innym przykładem miasta barokowego jest Rydzyna. opis WCAG, Epoka przemysłowa i dwudziestolecie międzywojenne Od II połowy XIX w. powstawały w Polsce miasta i dzielnice przemysłowe. Charakteryzowały się one regularnym, kratowym układem ulic oraz współwystępowaniem zabudowy przemysłowej i mieszkaniowej. Wznoszono budynki wielorodzinne według podobnego szablonu: dwu- lub trzypiętrowe, o małych mieszkaniach, na dużych osiedlach. Początkowo miały one uporządkowany układ ulic, jednakże szybki wzrost liczby ludności doprowadził do chaotycznego i bezplanowego ich rozrostu. Powstały wówczas m.in.: Łódź, Zgierz, Żyrardów, Katowice, Gliwice, Sosnowiec, Królewska Huta (Chorzów) czy Dąbrowa Górnicza. Ponadto rozwijały się inne miasta, utworzone wcześniej – budowano tam kamienice dla bogatych właścicieli fabryk. Dalszy rozwój przemysłu w dwudziestoleciu międzywojennym spowodował powstawanie kolejnych miast, m.in.: Gdyni, Mielca, Radomia, Rzeszowa, Dębicy, Rozwadowa (Stalowej Woli) i Zakopanego. opis WCAG, Okres PRL Po II wojnie światowej nastąpił ponowny rozwój przemysłu. Miasta miały być ośrodkami poparcia klasy robotniczej dla rządzących komunistów. Z tej ideologicznej przyczyny powstała m.in. Nowa Huta w Krakowie. Miasta powstające w okresie PRL‑u odznaczały się monotonną, jednolitą zabudową w technologii wielkiej płyty – były to wielkie kompleksy mieszkaniowe w sąsiedztwie zabudowy przemysłowej. Podobne dzielnice przemysłowe powstawały także w miastach założonych wcześniej, np. w: Tarnobrzegu, Płocku, Bełchatowie, Tychach, Puławach czy Legnicy. Zlokalizowane były one zwykle na ich obrzeżach. Bardzo często dzielnice te miały dobry dostęp do zieleni i punktów usługowych. opis WCAG, Czasy współczesne Po upadku komunizmu nastąpiła rozbudowa stref podmiejskich (zaczęły powstawać tam bogate dzielnice domów jednorodzinnych osób, które dojeżdżały do miast do pracy). Dla miast charakterystyczna stała się rozbudowa ulic i tworzenie nowych węzłów transportowych w związku ze zwiększeniem liczby samochodów. W dzielnicach centralnych zaczęły pojawiać się duże centra handlowo‑rozrywkowe oraz apartamentowce i wysokie biurowce. Następuje w dalszym ciągu rozwój terytorialny miast i wchłanianie przez nie pobliskich miejscowości. Charakterystyczne jest także tworzenie osiedli odgrodzonych od innych terenów miasta oraz bardzo wysokich i położonych blisko siebie budynków (w związku z presją inwestycyjną). opis WCAG
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przyczyny rozwoju największych polskich miast

W Polsce jest 13 miast, które liczą ponad 200 tys. mieszkańców. Ich progres jest niezwykle ważny, ponieważ wpływa na rozwój całego kraju. Największe z nich to Warszawa, Kraków, Łódź, Wrocław i Poznań. Na rozwój tych i mniejszych miast wpływa wiele czynników, takich jak np. naturalne i społeczno‑ekonomiczne.

Do czynników naturalnych zaliczamy ukształtowanie terenu, bliskość źródeł wody, budowę geologiczną i obecność złóż surowców naturalnych. Do społeczno‑ekonomicznych m.in. przebieg szlaków handlowych, infrastrukturę techniczną i komunikacyjną, politykę regionalną, obecność ośrodków akademickich czy potencjał demograficzny.

Na rozwój największych miast w Polsce mają wpływ m.in:

  • wysoka dostępność usług,

  • większy rynek pracy,

  • lepsza dostępność ośrodków edukacyjnych (większa liczba szkół i przedszkoli oraz ich wyższy poziom, obecność ośrodków akademickich i szkół wyższych),

  • łatwiejszy dostęp do opieki zdrowotnej (większa liczba ośrodków, lepiej wyspecjalizowani lekarze i kadra medyczna),

  • komunikacja miejska,

  • duża liczba ludności i rozwój gospodarczy wywołany przez funkcje, które miasto spełniało wcześniej w swej historii, co obecnie przyczynia się do dalszego rozwoju miasta.

Przyczyny wpływające na rozwój największych miast w Polsce są głównie powiązane z jakością życia ich mieszkańców i atrakcyjnością danej jednostki.

2. Charakterystyka wybranych miast w Polsce

Polecenie 1

Na poniższej mapie zaznaczono 25 wybranych miast Polski. Po kliknięciu na każde z nich wyświetlą się zdjęcia ciekawych miejsc (obiektów). Wybierz trzy miasta, które chciałbyś odwiedzić. Następnie, korzystając z dodatkowych źródeł, wyszukaj najważniejsze informacje o obiektach przedstawionych na zdjęciach w wybranych miastach.

R1PWgflJCeaPA
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Polecenie 1

Wyszukaj najważniejsze wiadomości o wymienionych miastach, a także wskaż te, które odwiedziłeś, oraz wymień atrakcje turystyczne, które się w nich znajdują. Wybrane miasta: Szczecin, Gdynia, Gdańsk, Elbląg, Nidzica, Białystok, Gorzów Wielkopolski, Poznań, Gniezno, Bydgoszcz, Toruń, Płock, Warszawa, Łódź, Starachowice, Lublin, Wałbrzych, Wrocław, Kłodzko, Kłobuck, Katowice, Kraków, Wieliczka, Rzeszów, Krosno.

RlF8yHC7mej8D
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rsnz7l6Ye2IJb1
Ilustracja przestawia mapę interaktywną Polski w kolorze jasnopomarańczowym. Mapa podzielona jest na niepodpisane województwa. W każdym z województw zaznaczonych jest od jednego do trzech miejscowości w postaci kółek z kolejnymi numerami od 1 do 28. Po kliknięciu w dany numer wyświetla się nazwa miejscowości wraz z jej krótkim opisem i załączonymi zdjęciami najważniejszych miejsc w danym mieście. Szczecin. Stolica województwa zachodniopomorskiego, położona nad Odrą i jeziorem Dąbie. Miasto położone wcześniej na terenie zaboru pruskiego, należące do Polski od 1945 r. (tzw. Ziemie Odzyskane). Duży port morski. Zdjęcie: Zamek Książąt Pomorskich. Zdjęcie: Filharmonia im. Mieczysława Karłowicza. Zdjęcie: Jezioro Szmaragdowe (jego kolor wynika z dużej zawartości węglanu wapnia w wodzie i odbijaniu się światła od kredowego dna). Gdynia. Wchodzi w skład Trójmiasta. Port morski i kurort nad Morzem Bałtyckim, choć ponad 100 lat temu była to mała wieś rybacka. Co roku odbywa się tam Open’er Festiwal. Zdjęcie: Zacumowany w Gdyni statek-muzeum „Dar Pomorza”. Zdjęcie: Muzeum Marynarki Wojennej. Zdjęcie: Klif Orłowski w dzielnicy Redłowo. Gdańsk. Stolica województwa pomorskiego. Symboliczne miejsce wybuchu II wojny światowej i powstania NSZZ „Solidarność”. Zdjęcie: Muzeum Bursztynu. Zdjęcie: Fontanna Neptuna. Zdjęcie: Park Oliwski. Elbląg. Najniżej położone miasto w Polsce. Znajduje się u ujścia rzeki Elbląg do Zalewu Wiślanego. Ośrodek przemysłowy i turystyczny. Zdjęcie: Brama Targowa, czyli najważniejszy ślad po średniowiecznych fortyfikacjach oraz punkt widokowy. Zdjęcie: Muzeum Archeologiczno-Historyczne. Zdjęcie: Kanał Elbląski. Nidzica. Miasto nad rzeką Nidą na Pojezierzu Mazurskim. Zdjęcie: Zamek w Nidzicy. Zdjęcie: Plac Wolności z zabytkowym ratuszem. Białystok. Stolica województwa podlaskiego. Białystok był niegdyś miastem o znaczącej koncentracji przemysłu włókienniczego. Po okresie transformacji ustrojowej znaczenie tego przemysłu na terenie miasta zmalało. Zdjęcie: Pałac Branickich i najstarszy chodzący zegar wieżowy w Polsce. Zdjęcie: Maska (rzeźba w Białymstoku). Gorzów Wielkopolski. Stolica województwa lubuskiego (siedziba wojewody). Zdjęcie: Mury obronne. Zdjęcie: Studnia czarownic. Zdjęcie: Bulwar nadwarciański. Poznań. Stolica województwa wielkopolskiego. Zdjęcie: Historyczne centrum miasta – Ostrów Tumski. Zdjęcie: Zbiornik Maltański na Warcie. Zdjęcie: Stary Rynek.. Gniezno. Pierwsza stolica Polski, miasto św. Wojciecha. Zdjęcie: Katedra gnieźnieńska. Zdjęcie: Drzwi Gnieźnieńskie. Bydgoszcz. Stolica województwa kujawsko-pomorskiego, siedziba wojewody. Zdjęcie: Wyspa Młyńska. Zdjęcie: Spichrze nad Wisłą. Zdjęcie: widok ze Starego Mostu Miejskiego. Toruń. Stolica województwa kujawsko-pomorskiego, siedziba marszałka województwa kujawsko-pomorskiego. Zdjęcie: Panorama Torunia. Zdjęcie: Pomnik Mikołaja Kopernika. Zdjęcie: Krzywa Wieża. Płock. Miasto w województwie mazowieckim, historyczna stolica Mazowsza oraz stolica Polski w latach 1079–1138. Zdjęcie: Petrochemia. Zdjęcie: Wzgórze Tumskie. Zdjęcie: Ratusz w Płocku. Warszawa. Największe miasto i stolica Polski. Siedziba najważniejszych organów władzy państwowej: Sejmu, Senatu i Prezydenta RP. Zdjęcie: Pałac Prezydencki. Zdjęcie: Pałac Kultury i Nauki. Zdjęcie: Zamek Królewski. Zdjęcie: Łazienki Królewskie i pałac Na Wodzie. Łódź. Stolica województwa łódzkiego. Dawniej najważniejszy ośrodek przemysłu włókienniczego w Polsce; obecnie występuje tam wiele prywatnych firm projektujących i szyjących ubrania. Zdjęcie: Ulica Piotrkowska – główna ulica w Łodzi. Zdjęcie: Manufaktura. Zdjęcie: Księżny Młyn. Starachowice. Miasto w województwie świętokrzyskim. Duży ośrodek przemysłowy, zwłaszcza w okresie PRL, dwudziestoleciu międzywojennym i w okresie zaborów. Miasto znane przede wszystkim z produkcji autobusów miejskich, a wcześniej samochodów ciężarowych. Zdjęcie: Autobus firmy Man, mającej siedzibę w Starachowicach. Lublin. Stolica województwa lubelskiego. Największy ośrodek przemysłowy i kulturalny regionu. Zdjęcie: Stare Miasto w Lublinie. Zdjęcie: Uniwersytet Marii Skłodowskiej-Curie. Zdjęcie: Zamek w Lublinie. Wałbrzych. Miasto w Sudetach, w województwie dolnośląskim. Z miastem tym wiąże się legendarny „złoty pociąg”. Niegdyś duży ośrodek wydobycia węgla kamiennego. Zdjęcie: Plac Magistracki. Zdjęcie: Muzeum – Stara Kopalnia Węgla Centrum Nauki i Sztuki w Wałbrzychu. Zdjęcie: Zamek Książ. Wrocław. Stolica województwa dolnośląskiego. Leży nad Odrą. Najstarszą częścią miasta jest Ostrów Tumski z katedrą gotycką pochodzącą z XIII w. Zdjęcie: Ratusz we Wrocławiu. Zdjęcie: Muzeum Panorama Racławicka. Zdjęcie: Hala Stulecia, obiekt z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO. Kłodzko. Miasto w województwie dolnośląskim, w Kotlinie Kłodzkiej. Zdjęcie: Twierdza Kłodzko. Zdjęcie: Most gotycki na Młynówce. Katowice. Stolica województwa śląskiego i największe miasto konurbacji śląskiej. Duży ośrodek przemysłowy. Zdjęcie: Muzeum Śląskie. Zdjęcie: Pomnik Powstańców Śląskich. Zdjęcie: Katowicki Spodek. Kraków. Dawna stolica Polski. Obecnie stolica województwa małopolskiego. Zdjęcie: Wawel. Zdjęcie: Rynek Główny na Starym Mieście z charakterystycznym budynkiem Sukiennic. Zdjęcie: Kopiec Kościuszki. Wieliczka. Miasto słynące niegdyś z wydobycia soli kamiennej. Obecnie nie eksploatuje się tego surowca, a w miejscu kopalni zlokalizowane jest muzeum. Zdjęcie: Muzeum – Kopalnia Soli, Kaplica św. Kingi. Rzeszów. Stolica województwa podkarpackiego. Zdjęcie: Ratusz w Rzeszowie. Zdjęcie: Zamek Lubomirskich. Zdjęcie: Letni Pałacyk Lubomirskich. Krosno. Miasto leżące przy ujściu Lubatówki do Wisłoka, w Beskidzie Niskim na Podkarpaciu. Miasto należy do Zagłębia Naftowego Jasielsko-Krośnieńskiego, słynie także z hut szkła i z lotnictwa. Zdjęcie: Centrum Dziedzictwa Szkła. Zdjęcie: Muzeum Rzemiosła. Zdjęcie: Kościół św. Trójcy. Opole. Stolica województwa opolskiego. Przez to jedno z najstarszych miast Polski przepływa Odra. Pierwsze wzmianki o Opolu pojawiły się z 845 roku z noty anonimowego Geografa Bawarskiego. Zdjęcie: Rekonstrukcja grodu opolskiego z X–XII w.. Zdjęcie: Stare Miasto, Most Groszowy, Plac Ignacego Daszyńskiego, kościół Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha, kamienice przy ul. 1 Maja, Most Piastowski. Zielona Góra. Największe miasto woj. lubuskiego, położone w zachodniej Polsce, na zboczu Odry. Zielona Góra jest siedzibą organów samorządu województwa, marszałka i zarządu województwa lubuskiego, Sejmiku Województwa Lubuskiego oraz starosty powiatu zielonogórskiego. Jednostka leży na międzynarodowym szlaku drogowym i kolejowym łączącym Skandynawię z południem Europy. Historycznie i kulturowo należy do Dolnego Śląska. Obecnie miasto znane jest jako polska stolica wina. Zdjęcie: Panorama miasta w połowie XVIII wieku. Zdjęcie: Wieża braniborska. Kielce. Miasto położone w południowo-wschodniej Polsce nad rzeką Silnicą w woj. świętokrzyskim. Znajduje się w Górach Świętokrzyskich. Według legendy powstanie Kielc wiąże się ze postacią Mieszka syna Bolesława Śmiałego, któremu we śnie objawił się św. Wojciech, ratując strudzonego myśliwego. Na cześć św. Wojciecha Mieszko w miejscu swojej drzemki postawił kościół św. Wojciecha, wokół którego powstała osada. Kielce w 2020 roku zamieszkiwało 187 427 osób. Zdjęcie: Kościół św. Wojciecha. Zdjęcie: Rynek w Kielcach. Olsztyn. Stolica woj. warmińsko-mazurskiego, obecnie główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy województwa. Jest on położony na rzeką Łyną w granicach Pojezierza Olsztyńskiego. Miasto znajduje się w odległości 87 km od granicy z Obwodem Kaliningradzkim. Nazwa miasta pochodzi od niemieckiego „allenstein“, oznaczającego w dosłownym tłumaczeniu kamień nad Łyną lub łyński kamień. Zdjęcie: Wysoka Brama na starym mieście w Olsztynie. Zdjęcie: Widok Olsztyna z Nowego Ratusza w kierunku południowo-zachodnim.
Wybrane miasta w Polsce
Źródło: Gromar sp. z o.o, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 2

Do każdej nazwy miasta dopasuj pas rzeźby, w którym ono się znajduje.

RVMkC3TEkUM8J
Wieliczka Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór Zakopane Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór Gdańsk Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Gra interaktywna

1
RcC5JNxtHOqH4
Gra edukacyjna243075Gratulacje!Sprawdź, które odpowiedzi są nieprawidłowe i spróbuj jeszcze raz.1
Test

Gra edukacyjna

Liczba pytań:
24
Limit czasu:
30 min
Twój ostatni wynik:
-
Polecenie 3

Na podstawie powyższej gry i własnej wiedzy do każdej nazwy miasta dopasuj województwo, w którym ono się znajduje.

RnSBkRw22KlFs
Wieliczka Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór Zakopane Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór Gdańsk Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. Pobrzeże Bałtyckie, 2. Pas nizin, 3. pas kotlin, 4. pas gór
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 4

Na podstawie powyższej gry i własnej wiedzy rozwiąż krzyżówkę. Hasło główne to nazwa jednostki osadniczej o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych.

RrhPO5KZG5IlO
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 5

Wybierz ciekawe miasto w Polsce (wymienione w tej grze lub inne) oraz napisz krótką notatkę na temat walorów turystycznych miejsc i obiektów, które się tam znajdują. Skorzystaj z dodatkowych źródeł informacji geograficznej.

R5h5ms52Tyif6
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Praca domowa

Wybierz jedno miasto w Polsce i przygotuj trasę wycieczki. Uwzględnij obiekty, które Twoim zdaniem są warte odwiedzenia.

R5h5ms52Tyif6
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite

Podsumowanie

  • Na początku 2024 r. w Polsce było 1013 miast.

  • W Polsce jest najwięcej miast małych (poniżej 10 tysięcy mieszkańców), a najmniej miast dużych (powyżej 500 tys. mieszkańców).

  • Największymi miastami pod względem liczby ludności są: Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź i Poznań (powyżej 500 tys. mieszkańców). Natomiast największymi miastami pod względem powierzchni są: Warszawa, Kraków, Szczecin, Wrocław i Łódź.

  • Do rozwoju miast przyczynia się zwiększanie jakości życia jego mieszkańców.

  • Większość miast Polski powstała w średniowieczu.

  • Każde miasto Polski jest wyjątkowe, ma własną historię i obiekty, które warto zobaczyć.

Słownik

miasto
miasto

jednostka osadnicza posiadająca prawa miejskie;

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wskaż poprawne zakończenie zdania.

W Polsce za miasto uznaje się miejscowość, która

R138d4pHPTj9N
Dokończ zdanie. W Polsce za miasto uznaje się miejscowość, która Możliwe odpowiedzi: 1. liczy co najmniej 10 tysięcy osób., 2. ma powierzchnię przynajmniej 50 km2., 3. #uzyskała prawa miejskie., 4. charakteryzuje się brakiem ludności pracującej w rolnictwie.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 2

Uporządkuj podane miasta według malejącej liczby ludności.

R1dJAgu0jjTeS
Uporządkuj podane miasta według malejącej liczby ludności. Elementy do uszeregowania: 1. Malbork, 2. Gdańsk, 3. Olsztyn, 4. Łódź, 5. Kraków, 6. Gdynia
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3

Przeanalizuj poniższe wykresy, a następnie oceń poprawność podanych stwierdzeń.

RvkfNB7uJcHTh
Wykres kolumnowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: Miasto: 500 tys. i więcej. Liczba miast: 0.5. 2. zestaw danych: Miasto: 200-499. Liczba miast: 9 tys. 3. zestaw danych: Miasto: 100-199. Liczba miast: 9 tys. 4. zestaw danych: Miasto: 50-99. Liczba miast: 9 tys. 5. zestaw danych: Miasto: 20-49. Liczba miast: 9 tys. 6. zestaw danych: Miasto: 10-19. Liczba miast: 9 tys. 7. zestaw danych: Miasto: poniżej 10 tys. Liczba miast: 58.2.
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RVjM4nkLs25GU
Wykres kolumnowy. Lista elementów: 1. zestaw danych: Miasto: 500 tys. i więcej. Odsetek miast (w %): 19.3. 2. zestaw danych: Miasto: 200-499. 9 tys. Odsetek miast (w %): 12.3. 3. zestaw danych: Miasto: 100-199.9 tys. Odsetek miast (w %): 14.5. 4. zestaw danych: Miasto: 50-99.9 tys. Odsetek miast (w %): 13.7. 5. zestaw danych: Miasto: 20-49.9 tys. Odsetek miast (w %): 18.5. 6. zestaw danych: Miasto: 10-19.9 tys. Odsetek miast (w %): 11.3. 7. zestaw danych: Miasto: poniżej 10 tys. Odsetek miast (w %): 10.4.
Opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RUrBbiDQ0RGi5
Łączenie par. . Najwięcej jest miast o największej liczbie ludności.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Ponad 40% miast w Polsce to miasta liczące 10 tysięcy mieszkańców lub więcej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W miastach najmniejszej liczbie ludności (poniżej 10 tysięcy mieszkańców) skupia się największy odsetek ludności miejskiej Polski.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W pięciu największych miastach Polski skupia się niemal 20% ludności miejskiej naszego kraju.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W miastach liczących co najmniej 200 tys. mieszkańców skupia się ponad połowa ludności miejskiej Polski.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Na podstawie informacji zawartych w e‑materiale oceń poprawność podanych stwierdzeń.

RDZ8FZaTcWAM4
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4

Zaznacz na mapie podane miasta.

RerbZn6XGL2cl
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RD6ly7nLUzDWP
Do każdego z podanych miast dopisz nazwę województwa, w których się znajdują.
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5

Wskaż z podanych przyczynę rozwoju największych miast w Polsce.

Ru5Qmu7yDi9ZI
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6

Do podanych zdjęć dopasuj nazwy miast, w których je wykonano.

R1OOSlAWQ7eQD
Źródło: Gromar sp. z o.o., dostępny w internecie: Zdjęcie 1: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:784648_O%C5%9Bwi%C4%99cim,_ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_%22Auschwitz%22_-_plac_apelowy_01.JPG#/media/File:784648_O%C5%9Bwi%C4%99cim,_ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_%22Auschwitz%22_-_plac_apelowy_01.JPG, licencja:CC BY-SA 3.0 pl
, Zdjęcie 2: https://pl.wikipedia.org/wiki/Ratusz_we_Wroc%C5%82awiu#/media/Plik:Old_Town_Hall_in_Wroc%C5%82aw,_September_2022_07.jpg, licencja: CC BY-SA 4.0
, Zdjęcie 3: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Old_marketplace_and_city_hall_in_Pozna%C5%84.jpg#/media/File:Old_marketplace_and_city_hall_in_Pozna%C5%84.jpg, licencja CC0
, Zdjęcie 4: https://pixabay.com/pl/photos/toru%C5%84-wis%C5%82a-panorama-domy-419206/, licencja: CC BY 3.0
, Zdjęcie 5: https://www.flickr.com/photos/whyld/6105884638, licencja: CC BY 3.0
, Zdjęcie 6: https://pixabay.com/pl/photos/bia%c5%82ystok-polska-centrum-podlasie-4660146/. licencja: CC BY 3.0
, Zdjęcie 7: https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C5%82ugi_Targ#/media/Plik:Gda%C5%84sk,_D%C5%82ugi_Targ_(HB1).jpg, licencja: CC BY-SA 4.0, licencja: CC BY-SA 3.0.

Do podanych opisów dopasuj nazwy miast, których dotyczą.

R102IHpagBbQt
Do podanych miast przyporządkuj pasujące opisy Gdańsk Możliwe odpowiedzi: 1. miasto słynące z pierników, 2. miasto leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, 3. największe miasto Podlasia, 4. największe miasto Trójmiasta, 5. jedyne miasto w Polsce posiadające metro, 6. znajduje się tam Hala Stulecia Wrocław Możliwe odpowiedzi: 1. miasto słynące z pierników, 2. miasto leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, 3. największe miasto Podlasia, 4. największe miasto Trójmiasta, 5. jedyne miasto w Polsce posiadające metro, 6. znajduje się tam Hala Stulecia Poznań Możliwe odpowiedzi: 1. miasto słynące z pierników, 2. miasto leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, 3. największe miasto Podlasia, 4. największe miasto Trójmiasta, 5. jedyne miasto w Polsce posiadające metro, 6. znajduje się tam Hala Stulecia Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. miasto słynące z pierników, 2. miasto leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, 3. największe miasto Podlasia, 4. największe miasto Trójmiasta, 5. jedyne miasto w Polsce posiadające metro, 6. znajduje się tam Hala Stulecia Toruń Możliwe odpowiedzi: 1. miasto słynące z pierników, 2. miasto leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, 3. największe miasto Podlasia, 4. największe miasto Trójmiasta, 5. jedyne miasto w Polsce posiadające metro, 6. znajduje się tam Hala Stulecia Białystok Możliwe odpowiedzi: 1. miasto słynące z pierników, 2. miasto leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, 3. największe miasto Podlasia, 4. największe miasto Trójmiasta, 5. jedyne miasto w Polsce posiadające metro, 6. znajduje się tam Hala Stulecia
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 7

Do podanych miast przyporządkuj atrakcje turystyczne. Skorzystaj z dodatkowych źródeł informacji.

R17odghwLL1bn
Do podanych miast przyporządkuj atrakcje turystyczne. Skorzystaj z dodatkowych źródeł informacji. Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. Jezioro Maltańskie, 2. Manufaktura, 3. Kopiec Kościuszki, 4. Park Cytadela, 5. Centrum Nauki Kopernik, 6. Krakowskie Przedmieście, 7. Księżny Młyn, 8. Kościół Mariacki, 9. Plac Zamkowy, 10. Centralne Muzeum Włókiennictwa, 11. Smocza Jama, 12. Zamek Cesarski, 13. Sukiennice Kraków Możliwe odpowiedzi: 1. Jezioro Maltańskie, 2. Manufaktura, 3. Kopiec Kościuszki, 4. Park Cytadela, 5. Centrum Nauki Kopernik, 6. Krakowskie Przedmieście, 7. Księżny Młyn, 8. Kościół Mariacki, 9. Plac Zamkowy, 10. Centralne Muzeum Włókiennictwa, 11. Smocza Jama, 12. Zamek Cesarski, 13. Sukiennice Poznań Możliwe odpowiedzi: 1. Jezioro Maltańskie, 2. Manufaktura, 3. Kopiec Kościuszki, 4. Park Cytadela, 5. Centrum Nauki Kopernik, 6. Krakowskie Przedmieście, 7. Księżny Młyn, 8. Kościół Mariacki, 9. Plac Zamkowy, 10. Centralne Muzeum Włókiennictwa, 11. Smocza Jama, 12. Zamek Cesarski, 13. Sukiennice Łódź Możliwe odpowiedzi: 1. Jezioro Maltańskie, 2. Manufaktura, 3. Kopiec Kościuszki, 4. Park Cytadela, 5. Centrum Nauki Kopernik, 6. Krakowskie Przedmieście, 7. Księżny Młyn, 8. Kościół Mariacki, 9. Plac Zamkowy, 10. Centralne Muzeum Włókiennictwa, 11. Smocza Jama, 12. Zamek Cesarski, 13. Sukiennice
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 8

Wybierz trzy miasta z podanych poniżej i do każdego dopisz po trzy charakteryzujące je zdania. Skorzystaj z dodatkowych źródeł informacji.

Kościerzyna,  Police,  Krasnystaw,   Augustów,  Radziejów,   Konin,  Pruszków,  Bolesławiec,  Nysa,  Wadowice.

RB3fjRc8f7XWX
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 9

Na podstawie poniższych zdjęć podaj trzy różnice między krajobrazem wielkomiejskim i małomiasteczkowym

RpWawG2lywp8k
Krajobraz wielkomiejski Warszawy
Krajobraz wielkomiejski Warszawy
Źródło: dostępny w internecie: https://www.flickr.com/photos/129231073@N06/25406997421, licencja: CC BY-SA 3.0.
R9Ks7CbQCkfj9
Krajobraz małomiasteczkowy Krasnobrodu
Krajobraz małomiasteczkowy Krasnobrodu
Źródło: dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krasnobr%C3%B3d_-_widok_z_wie%C5%BCy_widokowej_-_panorama_(03).jpg, licencja: CC BY 3.0.
R1QffOV0shvy6
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1RyHJmXJFykS
Ćwiczenie 9
Zaznacz, czy poniższe zdania są prawdziwe, czy fałszywe.

Notatnik

R12zG8buQ10Om
(Uzupełnij).
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Kochanowska D., Kochanowski M., (2000), Polskie miasta w procesie globalizacji, [w:] Studia Regionalne i Lokalne 1 (1), s. 47‑53.

Rocznik Demograficzny 2022, GUS, stat.gov.pl

Węgrzyn K., (2022), Gdzie w Polsce do miasta. Przewodnik po niezwykłych i nieoczywistych miejscach w największych miastach Polski, Kraków: Wydawnictwo Znak.