Rozprawka jako pisemna forma wypowiedzi

Rozprawka to jedna z najtrudniejszych form wypowiedzi obowiązujących uczniów gimnazjum. Kłopoty, które sprawia uczniom związane są z opanowaniem charakterystycznego słownictwa, stylu i argumentacji. Niezwykle ważne jest, by nauczyciel przygotowywał uczniów od początku ich edukacji do udziału w rozwiązywaniu problemów wymagających logicznego myślenia i wnioskowania.

1. Cele

Wiadomości

– zapoznanie uczniów z rozprawką jako nową formą wypowiedzi,

– poznanie i zrozumienie znaczenia terminów: rozprawka, teza, hipoteza, argument,

Umiejętności

– kształcenie umiejętności swobodnego wypowiadania się na określony temat,

– rozwijanie umiejętności formułowania i uzasadniania własnych sądów,

– kształcenie zwięzłości i rzeczowości wypowiedzi,

– ćwiczenie umiejętności korzystania ze słowników,

– kształcenie umiejętności logicznego myślenia,

– ćwiczenie umiejętności wyrażania własnych sądów i opinii,

Cel wychowawczy

– wzbudzenie szacunku do zwierząt jako istot żywych.

2. Metoda i forma pracy

Metody pracy:

– podająca,

– pogadanka erotematyczna,

– dyskusja.

Formy pracy:

– indywidualna,

– zbiorowa,

– praca ze słownikami.

3. Środki dydaktyczne

Słownik języka polskiego, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych

4. Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

1. Nauczyciel sprawdza umiejętność definiowania przez uczniów następujących pojęć: wyjaśniać, uzasadniać, wnioskować. Następnie przypominane są definicje słownikowe. Słownikami posługują się uczniowie.

Wyjaśniać: uczynić coś jasnym, zrozumiałym, wytłumaczyć, zinterpretować, objaśnić*

Uzasadniać: popierać coś dowodami, argumentami, wykazywać słuszność, prawdziwość czegoś*

Wnioskować: sądzić na podstawie czegoś, wyprowadzać z czegoś wniosek*

* Powyższe definicje zostały zaczerpnięte ze Słownika języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, tom III, wyd. IX, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.

Faza realizacyjna

1. Podanie i zapis tematu: „Rozprawka jak pisemna forma wypowiedzi”

2. Pogadanka nauczyciela na temat tego jak trzeba pisać rozprawkę. Wprowadzenie terminów: teza, hipoteza, argument.

Teza: zdanie, założenie, twierdzenie, którego ma się dowieść,**

Hipoteza: przypuszczenie, domysł, założenie oparte na prawdopodobieństwie, a wymagające sprawdzenia, **

Argument: dowód, racja, twierdzenie mające uzasadnić albo obalić tezę,**

**Powyższe definicje zostały zaczerpnięte ze Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Władysława Kopalińskiego, wyd. XVIII, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.

3. Nauczyciel razem z uczniami ustala słownictwo przydatne do budowania argumentu: według mnie, moim zdaniem, niewątpliwie, z całą pewnością, otóż, najpierw, zacznę od…, z jednej strony …, z drugiej strony …, po pierwsze…., po drugie …, na zakończenie.

4. Wspólna praca nad uargumentowaniem słuszności tezy: „Pies największym przyjacielem człowieka”.

Argumenty:

– wierny jak pies,

– przyjaciel, który dochowa tajemnicy,

– pies przewodnik – niewidomi,

– służby specjalne,

– pies tropiciel – lotniska, przejścia graniczne, posterunki policyjne,

– pies ratownik górski – GOPR.

5. Uczniowie wybierają sobie jedna porę roku i redagują pięć argumentów na poparcie tezy: Najpękniejsza porą roku jest niewątpliwie ......................... (wiosna, lato, jesień, zima).

Następnie chętni uczniowie przedstawiają swoje argumenty.

6. Wprowadzenie planu rozprawki:

1. Hipoteza.

2. Argumenty.

3. Teza.

1. Teza.

2. Argumenty.

3. Potwierdzenie tezy.

Faza podsumowująca

Zapis notatki

Rozprawka jest pisemnym wynikiem rozważań nad określonym zagadnieniem.

Jak pisać rozprawkę?

1. Dokładnie ustal problem zawarty w temacie, wątpliwości, pytania, na które masz znaleźć odpowiedź.

2. Zbierz jak najwięcej materiału rzeczowego, argumentów.

3. Dokładnie przemyśl całość problemu, ustal kolejność przytaczania argumentów, sformułuj tezę.

4. Napisz szczegółowy plan rozprawki. Pamiętaj o trójdzielnej kompozycji i zaznaczeniu miejsc, w których przytoczysz cytaty.

5. Rozwiń poszczególne punkty planu. Posługuj się głównie zdaniami złożonymi, przede wszystkim podrzędnymi przyczynowymi, celowymi, warunkowymi, a także współrzędnymi łącznymi i wynikowymi.

6. Pamiętaj o zachowaniu spójności tekstu i podkreśleniu własnego stanowiska odpowiednio dobranym słownictwem.

5. Bibliografia

Słownik języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, tom III, wyd. IX, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.

Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Władysława Kopalińskiego, wyd. XVIII, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.

Nagajowa Maria, ABC metodyki języka polskiego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne,Warszawa 1995.

Nagajowa Maria, Nauka o języku dla nauki języka, Wydawnictwo Pedagogiczne, Kielce 1994..

6. Załączniki

Zadanie domowe

Zbierz co najmniej pięć argumentów uzasadniających tezę: Każdy człowiek potrzebuje przyjaciela.

7. Czas trwania lekcji

45 minut